WSPÓŁCZESNE KONCEPCJE EMOCJI
Klaus Scherer - Teoria emocji jako procesu złożonego
Czym jest emocja:
Sekwencja wzajemnie powiązanych i zsynchronizowanych zmian wszystkich subsystemów organizmu (przetwarzania inf., poznania, pobudzenia fizjologicznego, motywacji, działania, subiektywnego odczuwania)
Emocja powstaje w odpowiedzi na OCENĘ bodźca jako ważnego dla centralnych ZADAŃ organizmu
Jest EPIZODEM (a nie stanem) - jej składowe ulegają wielokrotnie synchronizacji i desynchronizacji, zmianom, ocena ma charakter ciągły
Pięciofazowa sekwencja oceny bodźca:
czy bodziec jest nowy
czy jest sam w sobie przyjemny
jak wpływa na realizację celów
czy można sobie z nim poradzić
jak się ma do własnego „ja” i norm
Istnieje nieskończona liczba możliwych stanów emocjonalnych.
Emocje modalne to typowe wzory oceny i innych składowych
- dotyczą powszechnych sytuacji
- mają nazwę.
Richard Lazarus: Poznawczo - motywacyjno - relacyjna koncepcja emocji
U podstaw emocji leży OCENA relacji człowieka z otoczeniem
MOTYWACJA określa, co jest dla człowieka ważne, więc decyduje o ocenie („reguła motywacji”)
Relacja między osobowością a otoczeniem decyduje o rodzaju emocji
Podstawowe tematy relacyjne - przykłady:
Gniew - nieuzasadniona obraza osoby odczuwającej
Lęk - zagrożenie egzystencjalne
Poczucie winy - złamanie standardów moralnych
Czym jest podstawowy temat relacyjny:
Jest istotą prototypowej emocji, określa główną szkodę lub korzyść wynikającą z danej relacji człowieka z otoczeniem
Związek między danym znaczeniem relacyjnym a emocją jest wrodzony i specyficzny dla gatunku
Jak człowiek odczyta sytuację - zależy od człowieka i kultury
Schemat powstawania emocji:
Bodziec → ocena pierwotna → korzyści → emocje dodatnie
lub
→ szkody i zagrożenia → emocje ujemne → ocena wtórna (przewartościowanie lub wybór strategii działania)
Teoria Josepha LeDoux
Emocje służą przetrwaniu
Nie istnieje jeden układ emocjonalny w mózgu - jest ich wiele
Odczucie emocji powstaje, gdy aktywność tych NIEŚWIADOMIE DZIAŁAJĄCYCH układów jest reprezentowana w świadomości
Schemat powstawania:
Bodziec → mechanizm oceny(nieświadomej)
→ schemat reakcji ewolucyjnie korzystnej
→ odczucie emocji
Pamięć o dawnych emocjach jest zapisywana w dwóch odrębnych systemach:
„pamięć emocjonalna” - ukryta, jest wynikiem warunkowania (ciało migdałowate), może uruchomić emocje z powodów, których nie rozumiemy
„pamięć emocji” - deklaratywna, świadoma, bardziej zapominalska
Jak powstaje emocja - przykład dotyczy lęku
widzisz węża - wiesz, że to wąż i że jest niebezpieczny
wg kognitywistów - powstaje strach
wg LeDoux - konieczne jest pobudzenie układu niebezpieczeństwa (ciało migdałowate), wtedy powstaje pełnoobjawowa reakcja emocjonalna:
c.m.* wpływa na pamięć i uwagę, pojawia się świadomość pobudzenia c.m. (wiemy, że dzieje się coś dobrego - złego)
c.m. aktywuje niespecyficzny układ pobudzenia (wiemy, że dzieje się coś ważnego)
c.m. aktywizuje specyficzne zachowania, reakcje AUN, hormonalne.
Reakcje somatyczne wpływają na odczucia świadome
Reakcje trzewne mogą modyfikować emocję (cielesne sprzężenie zwrotne)
DeDoux krytykuje dominujące obecnie teorie poznawcze:
Zajmują się werbalizowanymi powodami a nie rzeczywistymi przyczynami emocji. Człowiek w ocenie własnego stanu emocjonalnego może się mylić
*ciało migdałowate
RODZAJE PROCESÓW EMOCJONALNYCH:
Emocje i uczucia (tylko u ludzi)
Emocje steniczne (wzrost pobudzenia) i asteniczne (spadek)
Afekty (silne i krótkotrwałe), nastroje (słabe i długotrwałe), namiętności (silne długotrwałe).
Podstawowe, specyficzne (o charakterze bezwarunkowym i warunkowym), ogólne (McLean)
Podstawowe (pochodzą od potrzeb somatycznych i bb. w interoceptorach),
specyficzne (związane z bb. zewnętrznymi: o charakterze bezwarunkowym i warunkowym),
ogólne (powstają za pośrednictwem procesów umysłowych-myślenie)
„Rodziny” emocji: strach, złość, smutek, zadowolenie, miłość, zdziwienie, wstręt, wstyd
afiliatywne (zbliżają ludzi do siebie) i unikania
Nastrój:
Dłuższy czas trwania, stale obecny
Bardziej rozmyty, globalny charakter
Nie jest skierowany na konkretne obiekty
Bez zmian autonomicznych i specyficznego wyrazu mimicznego
Przyczyny: pogoda, brak snu, pożywienia, miesiączka, poprzednio przeżyte emocje
Funkcje: nadaje koloryt temu, co robimy, wpływa na sądy zupełnie z nim nie związane, ułatwia pojawienie się zgodnych z nim emocji