PSYCHOLOGIA DLA KPP

Interakcja społeczna to wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, oddziaływanie grup albo jednostki i grupy, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania.

Należy dążyć do udzielenia pomocy maksymalnie dużej liczbie osób przy użyciu dostępnych środków. Jeżeli nie można pomóc wszystkim, którzy tego potrzebują, to trzeba przynajmniej starać się zrobić jak najwięcej dla możliwie jak największej ich liczby

Obciążenia psychologiczne będące skutkiem katastrof dotyczą:

1. ofiar, świadków, ratowników

Czynniki wpływające na uczestników zdarzenia:

• Doznane obrażenia ciała, Strach przed dalszym rozwojem zagrożenia,

• Śmierć i urazy u innych uczestników, Brak pomocy i chaos

Ostra reakcja na stres (ORS) - objawy:

• Oszołomienie (zawężenie pola świadomości, osłabienie kontaktu z otoczeniem),

• Dezorientacja - po kilku minutach może wystąpić zjawisko niekontrolowanej hiperaktywności lub odwrotnie - efekt przedłużającego się osłupienia uniemożliwiającego podjęcie jakiegokolwiek działania,

• Burzliwe objawy wegetatywne

Zespół pourazowych zaburzeń stresowych - PTSD - może dotyczyć ofiar jak i ratowników. Cechy:

1. przedłużająca się w czasie reakcja na stres (może trwać nawet latami),

2. stałe powracanie w myślach i snach do krytycznego zdarzenia,

3. postępujące przytłumienie emocjonalne.

4. zanik zainteresowania otoczeniem,

5. nawracające lęki,

6. depresja

Wśród czynników szczególnie wpływających na psychikę ratowników należy wymienić:

1. doznane przez nich urazy,

2. śmierć i poważne urazy dzieci,

3. śmierć kolegi w czasie akcji,

4. znaczne uszkodzenia i rozkawałkowanie zwłok ofiar zdarzenia

DEBRIEFING

• Idea debriefingu polega na spotkaniu wszystkich uczestników działania bezpośrednio po jego zakończeniu.

• Zebranie polega na przedyskutowaniu każdego etapu akcji

• Umożliwienie każdemu ratownikowi wyrażenia własnego zdania, przemyśleń oraz emocji związanych z akcją

• Obecnie spotkania debriefingowe stały się standardem w większości zorganizowanych służb ratowniczych

• Odgrywają one niekwestionowaną rolę jako element redukcji stresu po zdarzeniach krytycznych, także wśród personelu szpitalnego

Psychologia tłumu

• Przy zbiegu pewnych okoliczności i tylko w tych okolicznościach zbiorowość ludzi nabiera zupełnie nowych wartości i właściwości, różnych od tych, jakie posiadają poszczególne jednostki, składające się w danym wypadku na tłum. W tłumie zanika świadomość własnej odrębności, uczucia i myśli wszystkich jednostek mają jeden kierunek. Powstaje tzw. zbiorowa dusza która każe im inaczej myśleć, działać i czuć, niż myślała, działała i czuła każda jednostka osobno. Pewne idee i uczucia mają dostęp do wielu osobników tylko w tłumie.; Cecha ta występuje niezależnie od liczby osób zgromadzonych równocześnie w danym miejscu

Przyczyny wpływające na powstawanie specyficznych cech tłumu:

• każda jednostka w tłumie, już choćby pod wpływem samej jego liczebności, nabywa pewnego poczucia niezwyciężonej potęgi, dzięki czemu pozwala sobie na upust tych namiętności, które będąc sama z pewnością by stłumiła. Nie będzie ona panować nad sobą, bo znika poczucie odpowiedzialności, które zawsze hamuje jednostkę; tłum będąc zawsze bezimienny, jest tym samym i nieodpowiedzialny.

• zaraźliwość uczuć i czynów w tłumie potrafi do tego stopnia opanować jednostkę, że poświęci ona osobiste cele dla celów wspólnych. Każdy jest na to podatny, kiedy staje się cząstką tłumu.

jednostka w tłumie nabywa cech wręcz przeciwnych do tych, jakie posiada każdy z nas indywidualnie

Właściwości tłumów:

1. zjawisko dezindywidualizacji, czyli częściowego zaniku niektórych składników i cech osobowości jednostek na okres je wtopienia się w zbiorową psychikę tłumu,

2. wzmożone naśladownictwo, spowodowane zanikiem jej indywidualnej refleksyjności

3. zarażanie emocjonalne, polegające na wytwarzaniu się identycznych lub podobnych stanów emocjonalnego napięcia, powstającego na gruncie podobnych postaw, nastrojów i oczekiwań .

4. podatność na sugestie i oddziaływania innych uczestników tłumu.

Panika - to nagły i nieoczekiwany wybuch silnego, szybko rozprzestrzeniającego się zbiorowego strachu, wywołanego najczęściej urojeniem lub wyolbrzymionym niebezpieczeństwem, powodującego gwałtowną ucieczkę, której towarzyszy zaćmienie świadomości ulegających jej osób. Powstawaniu paniki sprzyja często chaos, dezinformacja, bezradność, brak pomocy lub jednostki przywódczej.

Aby zapobiec nieszczęściom należy postępować wg reguł:
- aktualne informacje muszą być przekazywane na bieżąco
- należy stosować się do rozporządzeń i komunikatów służb zarządzania kryzysowego, a także wykonywać rozkazy osób koordynujących działania
- w przypadku ewakuacji należy zabrać tylko niezbędne rzeczy (takie jak: dokumenty, pieniądze, leki i środki opatrunkowe, narzędzia: latarkę, telefon komórkowy, nóż, zapałki), zapasy wody (3 litry na jedną osobę na dzień) oraz zapas trwałej, niepsującej się żywności na kilka dni,
- powiadomienie o zagrożeniu najbliższego otoczenia (sąsiadów), oraz rodziny,
- zabezpieczenie zwierząt domowych i hodowlanych,
- należy odłączyć dopływ gazu i prądu,
- w przypadku zagrożenia skażeniem chemicznym należy przemieścić się do odpowiednio przygotowanego pomieszczenia (izolowane, posiadające założone filtry na otwory do przewietrzania) i wyposażyć w maski gazowe,
- w każdej sytuacji należy przede wszystkim zachować spokój.

Warto pamiętać, że:

• Niektórzy ludzie w sytuacjach nadzwyczajnych mogą reagować agresją, osłupieniem, amokiem, majaczeniem, urojeniami, należy nie dopuścić do rozprzestrzenienia się niepożądanych zachowań

• W długotrwałych sytuacjach kryzysowych ludzie mogą odczuwać zbiorowe halucynacje, urojenia czy iluzje wynikające z wyczerpania psychicznego. Należy nie dopuścić do zaistnienia tego typu sytuacji.

• Najlepszym sposobem przeciwdziałania panice jest niedopuszczenie do niej.

• Jest szczególnie ważne, aby wyjaśnić ludziom, na czym polega zagrażające im niebezpieczeństwa i przygotować ich psychicznie do sytuacji, której będą musieli stawić czoło. Dzięki temu zetknięcie się z zagrożeniem nie będzie dla nich zupełnym zaskoczeniem co jest bardzo ważne.

• Środki przeciwdziałania panice mogą być różne, w zależności od : charakteru zagrożenia, rodzaju obiektu liczby osób zagrożonych.

• Siły porządkowe i straż pożarna muszą działać szybko i zdecydowanie. Jednocześnie jednak, korzystając z urządzeń nagłaśniających, powinny uspokoić tłum, wydawać konkretne polecenia porządkowe, izolować osoby, których sposób zachowania może zwiększyć reakcje lękowe u innych.

• Panika w małych grupach, znajdujących się np. w płonącym budynku, może doprowadzić do bardzo niebezpiecznych i nieprzemyślanych zachowań - wyskakiwania ludzi przez okna z wyższych kondygnacji nawet wtedy, gdy pomoc już jest blisko.

• Przeciwdziałania takim zachowaniom polega na nawiązaniu kontaktu słownego z osobami zagrożonymi, uspokajaniu ich, na szybkim dotarciu do nich ratownika, a nawet wspólnym oczekiwaniu na rozpoczęcie akcji ratowniczej. Przybycie kogoś z zewnątrz oznacza, że mimo trudnej sytuacji istnieje możliwość ratunku.

W określonych warunkach ucieczka może się stać koniecznością. W takich okolicznościach osoby zagrożone

• powinny otrzymać wskazówki dotyczące kierunku i sposobu ucieczki.

Dynamika konfliktów społecznych:

• 1. powstanie sprzeczności - niemożność współistnienia pewnych stanów systemu,

• 2. uświadomienie sobie sprzeczności napięcia psychiczne, pobudzenie emocjonalne, frustracja, wrogość itd.

• 3. dążenie do rozwiązania sprzeczności.

Fazy konfliktu:

1. Faza pierwsza - to okres kiedy mówimy, że „coś jest nie tak”. To faza przeczuć, drobnych napięć, okres, w którym czasem objawy złego samopoczucia mieszają się ze zwiastunami awantury.
2. Faza druga - wzajemnej wrogości z narastającymi zarzutami, negatywnymi uwagami o ocenami
3. Faza kulminacyjna - rozładowanie napięcia w awanturze. Ta faza jest bardzo krótka i najczęściej bardzo daleka od rozsądku. Nienawiść i żal prowadzą do agresji.
4. Faza czwarta - wyciszenie. Jeśli strony utrzymują ze sobą komunikacje, często są w stanie spokojnie rozważyć problemy i oddzielić emocje od faktów.
5. Faza piąta - porozumienie. Faza ta pozwala na skonfrontowania stanowisk, rozpatrzenie wzajemnych interesów, co umożliwia dalsze współdziałanie i egzystencję.

Pseudorozwiązania konfliktów:

1. Ignorowanie - technika polegająca na pomijaniu milczeniem problemu.
2. Odwlekanie - sposób polegający na odroczeniu działania.

3. Pokojowe współistnienie - obie strony konfliktu udają, ze konflikt nie istnieje, podkreślają wspólnotę, ignorują przyczyny sporu.
4. Deprecjonowanie - to umowne pozbawienie wartości przeciwnika w konflikcie. Jeśli powiemy o kimś „osioł, wykluczamy go automatycznie ze świata ludzi. Jeśli powiemy „kretyn”, „idiota” poddajemy w wątpliwość jego zdolności do normalnego funkcjonowania.

5. Reorientacja - obarczenie odpowiedzialnością za przyczyny konfliktu innych jednostek bądź grup (najczęściej mniejszościowy, słabszych). Szukanie kozła ofiarnego,.
6. Separacja - usuniecie strony konfliktu z dotychczasowej przestrzeni życiowej.
7. Kompromis - obie strony dojdą do porozumienia, jeśli zadowolą się osiągnięciem częściowego spełnienia żądań
8. Eskalacja - jest to takie zachowanie, które prowadzi do uruchomienia całej nagromadzonej frustracji poznawczej i emocjonalnej oraz przyczynia się do dalszego jej wzrostu.
9. Walka - w strategii rozwiązywania konfliktu poprzez walkę bardzo często chodzi o to, aby zostać „pobitym”. Jeśli uda się zostać pokonanym zyskuje się bardzo silny argument przetargowy w negocjacjach i sympatię opinii publicznej

Metoda „Bez porażek” - fazy :

• fazę zerową czyli stworzenie warunków do współpracy ( np. gotowość obu partnerów , czas , miejsce);

• zdefiniowanie problemu = rozpoznanie konfliktu, nazwanie go, określenie kogo dotyczy, określanie potrzeb

• znalezienie różnych sposobów rozwiązań;

• krytyczna ocena zaproponowanych rozwiązań zgodnie z przyjętymi na początku kryterium;

• wybór najlepszego pomysłu ( czyli sposobu rozwiązania );

• realizacja wybranego rozwiązania ( ustalenie odpowiedzialności: kto?, z kim? , do kiedy?);

• ocena efektu czyli porównanie celu z uzyskanym rezultatem

Trudni pacjenci mogą:

Mieć urojenia i halucynacje

• Być niezdolni do uświadomienia sobie, co w ich działaniu, przekonaniach i myśleniu jest sprzeczne z rzeczywistością

• Być wybuchowi lub spokojni i zimni jak głaz

• Nie potrafić dostrzec swoich problemów ani ich ocenić

• Nie być w stanie przekazać logicznej historii problemów

• Zakładać, że służby medyczne mogą szkodzić

• Próbować manipulować, być opornym i otwarcie wrogim

• Sprzeciwiać się wykonywaniu najprostszych poleceń

• Nie mieć pojęcia o stosowanych granicach w stosunkach międzyludzkich, z bliskimi, itp.

• Nie mieć żadnych znaczących związków międzyludzkich

• Prezentować obsesyjne zachowanie i kompulsywne myślenie uniemożliwiające normalne funkcjonowanie

• Impulsywnie wdawać się raz po raz w problematyczne i niebezpieczne sytuacje

• Postępować niedojrzale, wręcz infantylni
  Czego nie robić:

• Nie pouczaj, nie krytykuj, nie obwiniaj i nie praw kazań

• Nie wdawaj się w dyskusję - za - przeciw

• Nie daj się zwieść oświadczeniom, ze kryzys minął

• Nie zaprzeczaj samobójczym myślom i pomysłom

• Nie prowokuj w nadziei na zbawienne skutki szoku

• Nie pozostawiaj pacjenta samemu sobie

• Nie diagnozuj i nie analizuj zachowania w ostrej fazie kryzysu

• Nie bądź pasywny, ale nie reaguj zbyt silnie. Zachowaj spokój

• Nie nie podnoś żadnych walorów samobójstwa

• Nie kończ interwencji przed pozytywnym zobowiązaniem

• Sprawdź, co się dzieje z pacjentem

Podstawy dobrej komunikacji:

• Poznanie siebie, swoich możliwości, osobowości, własnego poziomu intelektualnego, akceptacja siebie.

• Zrozumienie komunikatu nadawanego przez nadawcę (efektywna komunikacja, prawidłowa).

• Właściwy czas i miejsce. Sprzężenie zwrotne - parafraza.

• Nie formułowanie przedwczesnych ocen (unikanie etykietowania).

• Liczenie się z uczuciami drugiej osoby (aspekt emocjonalny, akceptacja drugiej osoby, empatia).

• Kontakt graniczny - współodczuwanie, ale nie uzależnianie swojego samopoczucia od stanu emocjonalnego nadawcy.

• Okazywanie szacunku drugiej osobie (przez nie ignorowanie, także w komunikatach niewerbalnych).

• Aktywne słuchanie.

• Skupianie się na najważniejszym (nie odchodzenie od tematu).

• Odzwierciedlanie uczuć, emocji. Mowa ciała skorelowana z przekazem niewerbalnym

• Kontakt wzrokowy. Szczerość, autentyczność.

• Wzajemne zaufanie. Konkretność.

• Życzliwość, cierpliwość. Umiejętne stawianie pytań. Podążanie za tokiem myślowym rozmów

• Delikatny sposób wyrażania krytyki i odmowy (perswazja, negocjacja, empatia).

Aktywne słuchanie umożliwia właściwe porozumiewanie się z drugą osobą, zniwelowanie napięcia w trudnych sytuacjach oraz zachęcenie rozmówcy do ewentualnego współdziałania i współpracy. Umożliwia słuchaczowi zdobycie pewnych wiadomości i informacji oraz zapoznanie się z poglądami, postawami czy uczuciami drugiej osoby, ale jednocześnie wymaga od słuchacza pójścia tokiem myślenia i przyjęcia punktu widzenia swojego rozmówcy. Wyrazem aktywnego słuchania jest nie tylko komunikacja werbalna, ale także komunikacja niewerbalna przejawiająca się określona mimiką czy gestami.

Techniki aktywnego słuchania: odzwierciedlenie - przekazujemy rozmówcy komunikat o tym, jak zostały przez nas zrozumiane jego intencje i odczucia

• parafrazowanie - przekazany nam komunikat powtarzamy innymi słowami w celu przekonania się, czy został dobrze zinterpretowany

• klaryfikacja - to prośba skierowana do rozmówcy, aby skupił się na jednym wątku wypowiedzi lub wyjaśnił to, co nie jest zrozumiałe

• potwierdzenie - podczas przekazywania komunikatu staramy się dopowiedzieć kilka słów, aby pokazać zainteresowanie wypowiedzią drugiej osoby

Zasady przekazywania informacji zwrotnych:

Mów o odczuciach jakie wywołują w tobie zachowania partnera.

• Nie oceniaj, nie dawaj rad, nie narzucaj swoich poglądów, skup się na tym co widzisz, podawaj fakty.

• Wypowiadaj się o zachowaniach drugiej, a nie o tym jaka ona jest.

• Unikaj uogólnień „zawsze", „nigdy". Bądź konkretny.

• Eksponuj to co można zmienić. Mów o sprawach, na które rozmówca ma wpływ.

• Funkcje aktywnego słuchania w relacjach międzyludzkich:

• Słuchając, pozwalamy naszemu rozmówcy poczuć naszą akceptację i chęć zrozumienia go.

• Aktywne słuchanie prowokuje drugą osobę do mówienia. Pozwala jej mówić o tym, co czuje, jak widzi problem, jak daną sytuację przeżywa.

• Właściwe słuchanie umożliwia mówiącemu samodzielne odszukanie rozwiązania.

• Aktywne słuchanie zapobiega przedwczesnemu wyciąganiu wniosków. Umożliwia nieudzielanie rad.

• Słuchając pozwalamy drugiej osobie się wygadać. To często przynosi ulgę - i problemy, troski stają się łatwiejsze do zniesienia.

Empatia i otwartość uznawane są za ważne determinanty wszelkich kontaktów interpersonalnych. Otwartość wiąże się z ż życzliwą orientacją na drugiego człowieka, umożliwia lepsze jego poznanie oraz pozwala poznać siebie. Słuchanie empatyczne polega na głębokim zrozumieniu sytuacji osoby, której słuchamy i której mamy pomóc. Wczuciu się w jej sytuację. Staramy się zrozumieć jej punkt widzenia, nawet jeśli jest on daleki od naszego.

• Bycie empatycznym to: postaw się w sytuacji pacjenta

• pozostań wraz z nim w tym samym miejscu i czasie, zadaj sobie pytanie, które on postawi tobie

• postaraj się doznać tych samych uczuć, których jak sądzisz doznaje chory

• powiedz mu, co w tej sytuacji sam byś uczynił

• postąp wobec niego tak jak chciałbyś, żeby postąpiono w stosunku do ciebie

---