Tatarkiewicz:
Pierwsza definicja sztuki: umiejętność wytwarzania rzeczy według reguł (więc rzemiosło, arytmetyka, ale nie poezja i muzyka, bo je tworzy się pod wpływem natchnienia).
Pitagorejczycy odkryli matematyczne prawa harmonii dźwięku muzykę dodano do sztuk.
Literaturę zaliczył dopiero Arystoteles.
Koniec XVII: wykreślono ze sztuk logikę i arytmetykę; muzykę, literaturę i sztuki plastyczne nazwano „wyższą kategorią sztuk”.
Połowa XVIII: Batteux wprowadza:
a) określenie „7 sztuk pięknych”
Malarstwo
Rzeźba
Architektura
Muzyka
Poezja
Wymowa
Taniec
b) definicję sztuk: „Naśladują naturę, wybierając z niej to, co piękne”.
Obowiązuje to do XIX wieku
Modernizm - początek XX wieku - uznanie nowych sztuk:
Film
Plakat
Fotografia
Farsa
Operetka
Muzyka taneczna (walce Strausów)
A na pograniczu:
Architektura przemysłowa
„Sprzętarstwo”
Ogrodnictwo - zw. francuskie
Kwestie sporne:
- jest wiele sztuk, czy jedna sztuka z wieloma dziedzinami
- czy sztukami są tylko dzieła wzrokowe, czy również literatura i muzyka
- czy sztukami są umiejętności tworzenia, czy wytwory
6 definicji sztuki:
Sztuka to produkcja ludzka zmierzająca ku pięknu i osiągająca je (ale co to piękno?!)
Sztuka jest naśladowaniem / odtwarzaniem („mimesis”) wyglądu rzeczy (nie zawsze!)
Sztuka to konstruowanie form (definicja rzeźbiarzy, ale każda rzecz ma jakąś formę!)
Sztuka to ekspresja artysty (ale co z architekturą, gdzie trzeba przestrzegać obliczeń?!)
Sztuka wywołuje przeżycia estetyczne (ale nie tylko sztuka, np. ładny krajobraz!)
Sztuka wywołuje wstrząs przez wyróżnianie się z tłumu (też nie tylko sztuka!)
Definicje znanych ludzi:
Gorgiasz z Leontinoi: „Sztuka to wytwarzanie iluzji”
Plotyn: „Przypomnienie prawdziwego bytu”
Michał Anioł: „Brama do Nieba”
Postomodrniści: „Pojęcia sztuka nie należy definiować!”
Dwie definicje Tatarkiewicza („podwójnie alternatywne”)
Sztuka jako czynność: odtwarzanie rzeczy, bądź konstruowanie form, bądź wyrażanie przeżyć jeśli wytwór tego odtwarzania, konstruowania jest zdolny zachwycać, bądź wzruszać, bądź wstrząsać.
Sztuka jako wytwór: odtworzenie rzeczy, bądź konstrukcja form, bądź wyrażenie przeżyć, ale tylko takie odtwarzanie, konstrukcja lub wyraz przeżyć, jakie są zdolne zachwycać, wzruszać, wstrząsać.
Sztuka jako praktyka samocelowa
Home - angielska teoria smaku: piękno nie jest obiektywne, lecz jest pochodną kontaktu estetycznego relatywizm, teorie psychologiczne
Kant: „Krytyka władzy sądzenia” i „Krytyka praktycznego rozumu”:
Dialektyka - wzajemne oddziaływanie podmiotu i przedmiotu
„Przedmiot jest warunkiem istnienia podmiotu i na odwrót.”
Piękno:
Subiektywne
Powszechne (bo wszyscy ludzie mają „zmysł estetyczny”, a eksperci wyrobiony)
Bezinteresowne (dlatego poezja jest sztuką, a retoryka nie, bo ma cel: przekonywać)
Kant rozstrzyga antynomię „subiektywne ale powszechne” wskazując na fakt istnienia powtarzalnych mechanizmów natury intelektualnej.
Piękno to wyrażanie idei estetycznych. Dobry artysta to ten, który potrafi „zmysłowo przedstawić idee rozumu” poprzez wymyślanie idei estetycznych.
Idee rozumu: piękno, dobro, prawda - i każdy przedmiot abstrakcyjny, np. wolność, czas.
Idea estetyczna to takie przedstawienie, które daje dużo do myślenia, ale nie jest mu adekwatna żadna określona myśl (pojęcie). To dokładnie na odwrót, niż idea rozumowa - jej nie jest adekwatne żadne naoczne przedstawienie.
Odniesienie poezji do idei umysłu, a nie do rzeczywistości obiektywnej, uzasadnia twórczość fantastyczną.
W koncepcji Kanta poezja, a szerzej, cała sztuka, stanowi działalność symboliczną.
Ze względu na możliwości symboliczne Kant daje poezji najwyższe miejsce wśród sztuk.
To, co z punktu widzenia myślenia pojęciowego jest wadą - nieprecyzyjność przedstawienia idei - dla poezji jest zaletą, ponieważ pozwala na grę wielu wyobrażeń.
Sztuka to nie mimesis - artysta nie naśladuje, tylko wymyśla za pomocą wyobraźni, a odbiorcy podziwiają dzieło sztuki właśnie dlatego, że jest celowo zbudowanym przedmiotem.
Sąd o pięknie (sąd smaku, krytyka) nie jest sądem nauki.
Kant odróżnia naukę o sztuce od krytyki.
Sztuka to das Spiel - po niemiecku: gra / zabawa, a więc czysta przyjemność nie mająca związku z praktyką życiową - „celowość bez celu”.
Tylko geniusz gwarantuję sztukę pełną polotu. Zaś polot to „zdolność unaoczniającego przedstawiania idei estetycznych”. Oczywiście ważna jest znajomość środków ekspresji, np. w poezji bogactwo i poprawność języka, prozodia, metrum, ale to jeszcze za mało.
Kant najbardziej cenił piękno przyrody, ale twierdził, że patrząc napełniamy ją znaczeniami.
Przeżycie piękna, formułowanie sądów estetycznych, sztuka - są to fenomeny przynależące do sfery komunikacji międzyludzkiej, rezultaty „popędu społecznego” człowieka.