Sędzia sportowy

Kod klasyfikacji: 347508

Rozdział klasyfikacji: Rozrywka, rekreacja, turystyka

Klasa klasyfikacji: Sport

Zadania i czynności

Sędzia sportowy pilnuje, aby spotkanie rywali odbyło się zgodnie z ustalonymi przepisami. Sędzia także orzeka o wyniku tego spotkania.

Do jego podstawowych zadań należy kontrola wszystkich spraw, które mogą mieć wpływ na wynik pojedynku (uprawnienia i badania lekarskie zawodników, stan techniczny obiektu, bezpieczeństwo i opieka medyczna zawodów). Następnie sędzia obserwuje walkę i w razie potrzeby ją przerywa, upominając lub nawet eliminując z pola gry zawodników, którzy łamią przepisy. Sędzia mierzy czas, rozpoczyna i kończy spotkanie; sporządza stosowny protokół.

W pracy sędziów istnieje specjalizacja i jest ona związana z konkretną dyscypliną sportu, dlatego do zadań sędziów w zespołowych grach sportowych, gdzie wymagane jest szybkie poruszanie się po boisku (np. piłka nożna, czy koszykówka), należy zaliczyć odpowiednie przygotowanie kondycyjne.

W większości dyscyplin sędziowie pracują w tzw. zespole sędziowskim. Np. w piłce nożnej zespół ten składa się z sędziego głównego i liniowego oraz obserwatora. Sędzia glówny m.in. karze zawodników za ich przewinienia, orzeka o czasie gry (rozpoczyna i kończy spotkanie) oraz sporządza odpowiedni protokół po meczu. Sędziowie liniowi m.in. sygnalizują wyjście piłki poza boisko i tzw. „spalone”. Sędziowie obserwatorzy oceniają pracę arbitra głównego i liniowych. W wioślarstwie zespół sędziowski jest większy i w jego skład wchodzą : sędzia główny, odpowiedzialny za wszystkie decyzje, sędziowie sprawdzający stan techniczny łodzi i uprawnienia zawodników, sędzia starter, sędziowie płynący za osadami i czuwający nad prawidłowym przebiegiem rywalizacji, sędziowie mierzący tzw. międzyczasy i czas na mecie oraz ustalający kolejność przypłynięcia osad i inni (w zależności od rangi regat). W boksie jest m.in. sędzia główny, który pracuje na ringu (przerywa w razie potrzeby walkę, kończy pojedynek przed czasem itp.) oraz kilku sędziów oceniających (o zwycięstwie decyduje łączna liczba punktów).

W pracy sędziowie mogą korzystać z różnego rodzaju przyrządów kontrolno-pomiarowych (np. stoper, fotokomórka), pojazdów i łodzi służących do przemieszczania się na większe odległości oraz urządzeń komunikacyjnych (telefony, krótkofalówki itp.).

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Praca sędziego sportowego przebiega w tych miejscach, gdzie odbywają się zawody danej dyscypliny. W przypadku np. sędziego wioślarstwa będzie to tor regatowy, a sędziego koszykówki hala sportowa.

W zawodzie tym istnieje możliwość kontuzji i urazów wynikających z agresji zawodników i kibiców (szczególnie w grach zespołowych), a także z przyczyn obiektywnych (np. przypadkowe uderzenie sędziego przez zawodnika w sportach walki lub przez sprzęt-krążek hokejowy, piłka, dysk, oszczep itp.)

warunki społeczne

Najczęściej sędzia sygnalizuje swoje decyzje przy pomocy gwizdka, chorągiewki, pistoletu startowego, czy odpowiedniego gestu. Może też dawać sygnał głosem (np. boks).

Praca sędziego niesie ze sobą duże ryzyko konfliktów z ludźmi - trenerami, publicznością. Zdarzają się sytuacje pobicia, straszenia, czy próby przekupstwa.

warunki organizacyjne

Zasadnicza część pracy sędziego (nie dotyczy kursów doszkalających, przygotowania zdrowotnego itp.) jest pracą sezonową. Odbywa się w czasie trwania ligi, w sezonie startów danej dyscypliny, i zajmuje wtedy do 6 godzin dziennie. Nie są to godziny stałe i zależą od czasu zawodów. Konieczne są częste wyjazdy, również w soboty i niedziele.

Nadzór pracy można określić jako ścisły. Najczęściej spotkanie oglądają doświadczeni sędziowie obserwatorzy, których opinia decyduje o pozycji w rankingu sędziowskim i może nawet wpłynąć na zawieszenie w czynnościach zawodowych.

Wymagania psychologiczne

Dobry sędzia sportowy jest człowiekiem uczciwym. Inną cechą niezbędną jaką powinien posiadać jest obiektywizm. Sędzia podejmując decyzję stoi po środku rywali, którzy walczą o zwycięstwo. Jego słowo, czy gest powinny odzwierciedlać zaistniałą sytuację. Pomogą mu w tym: spostrzegawczość i szybki refleks, podzielność uwagi (obserwacja całego pola gry) i dobra pamięć (dokładna znajomość przepisów).

Zdarza się, że zawodnicy w ferworze walki tracą panowanie nad sobą. Sędzia w sposób kulturalny i zdecydowany powinien zareagować by zażegnać konflikt. Błędna, spóźniona, czy nerwowa reakcja mogłaby podsycić agresywne emocje zawodników lub kibiców.

Oprócz wysokich kwalifikacji, chęci stałego pogłębiania znajomości zasad dyscypliny, sędzia powinien być odważny. Może się zdarzyć, że presja trenera, czy publiczności na zmianę decyzji będzie duża.

Przydatne w tym zawodzie są: łatwość w nawiązywaniu kontaktów i umiejętność zachowania się w towarzystwie.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Pracę sędziego sportowego zalicza się do prac lekkich. Na niektórych stanowiskach (np. sędzia główny w piłce nożnej) jest to praca średnio ciężka.

Do najważniejszych wymagań należy zaliczyć dużą sprawność narządu wzroku. Sędziowie biegający muszą też posiadać wysoką ogólną sprawność fizyczną.

Istnieje możliwość zatrudnienia osób niepełnosprawnych, zarówno w sporcie powszechnym (niektóre dyscypliny) jak i sporcie niepełnosprawnych (szczególnie byli zawodnicy). Informacje na ten temat można uzyskać w Polskim Związku Sportu Niepełnosprawnych „Start”

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

W większości dyscyplin wymaga się od kandydatów posiadania co najmniej średniego wykształcenia.. Aby zostać sędzią sportowym trzeba ukończyć kurs sędziowski. W zależności od specjalizacji wymaga się zaliczenia testów wydolnościowo - sprawnościowych.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie sędziego sportowego istnieją duże możliwości rozwoju kariery zawodowej. Są one zróżnicowane w zależności od specyfiki danej dyscypliny sportowej. Wszystkie wiążą się z koniecznością ukończenia określonych kursów, a także w niektórych dyscyplinach posiadania odpowiedniego stopnia wtajemniczenia (np. w judo- 1 kyu), co wiąże się z wcześniejszą karierą zawodniczą. Sędziowie międzynarodowi muszą znac języki obce i odbyć kursy międzynarodowe (unifikacyjne lub klasyfikacyjne).

Posiadanie odpowiedniej klasy lub uprawnień sędziego sportowego jest związane z możliwością sędziowania zawodów określonego szczebla i rangi (np. zawody klubowe, lokalne okręgowe, szczebla wojewódzkiego, ogólnokrajowe, międzynarodowe, kontynentalne, międzykontynentalne lub światowe jak: Puchar ¦wiata, Mistrzostwa ¦wiata, Igrzyska Olimpijskie i inne.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

W zawodzie sędziego sportowego mogą podjąć pracę osoby starsze, pod warunkiem, że ich stan zdrowia jest dobry. Muszą wtedy ukończyć odpowiedni kurs (w dyscyplinie, którą są zainteresowani).

Pełna aktywność zawodowa sędziego sportowego jest limitowana wiekiem 55-60 lat.

Polecana literatura

Przepisy w danej dyscyplinie sportowej

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---