Wykład 2.

DYNAMIKA ZJAWISK KULTURY;

KULTURA I OSOBOWOŚĆ - WZAJEMNE RELACJE

1. Wzory kultury

2. Teorie zmiany kultury

3. Istota osobowości - perspektywa antropologiczna

Antropolog jest przybyszem

Herodot:

1. U Traków dookoła noworodka siadają krewni i opłakują go, ile on nieszczęść musi zaznać, skoro się urodził i wyliczają wszystkie ludzkie cierpienia, zmarłego natomiast wesoło i radośnie grzebią i mówią przy tym, że pozbył się wszystkich nieszczęść i żyje teraz w zupełniej błogości.

II. Kiedy wybuchnie pożar, ogarnia koty dziwny szał Wtedy Egipcjanie, ustawieni w odstępach, nie troszczą się o gaszenie ognia, lecz pilnują kotów, te zaś, przemykając się i przeskakując ludzi, rzucają się w ogień. Gdy to się dzieje, ogarnia Egipcjan wielki smutek. Jeżeli natomiast w jakimś domu w naturalny sposób zdechnie kot wszyscy jego mieszkańcy golą sobie jedynie brwi, u kogo zaś pies zdechnie, ten goli całe ciało i głowę.

(R. Kapuściński: Znika czas, 22 część Podróży z Herodotem, GW, 28 - 29 luty 2004)

Postawy wobec kultury Innego

1. inkluzywność - włączanie

2. ekskluzywność, izolacja - wyłączanie

3. pluralizm - koabitacja

Wzory transmisji międzygeneracyjnej

• postfiguratywność

• kofiguratywność

• prefiguratywność

Ad.2. Teorie zmiany

Ewolucja

ჟ

ჟ

ჟ

Dyfuzja

ჟ

ჟ

ჟ

ჟ

Akulturacja

ჟ

ჟ

ჟ

ჟ

Synkretyzm kulturowy

ჟ

Ad. 2. Istota osobowości - perspektywa antropologiczna

Co w kulturze wspólne (społeczne) a co jednostkowe (osobiste) - płaszczyzny analiz:

AႷ Cechy człowieka jako przedmiot debaty w zastosowaniem tej bipolarności, ich źródło

(geny vs wychowanie, genotyp vs fenotyp)

BႷ Wzajemny udział w przekształcaniu:

kultury w osobowości

i

osobowości w przekształcaniu kultury

(teorie rozwoju)

CႷ Wzajemne relacje wynikające z cech:

kultura = opresywność, przymus, ograniczania

vs

osobowość = twórcza, wolna..

albo odwrotnie:

kultura = inspirująca, oferująca

vs osobowość = leniwa, wycofująca.

uwzględnienie mechanizmów adaptacyjnych człowieka do zjawisk w jego otoczeniu (zmianie ulegają obyczaje, przekonania, sposoby postępowania, gusta, ...).

linearna ciągłość, wywodzenie się jednej postaci kultury z poprzedniej. Zmiana jest ciągła, choć nie równomierna i nie systematyczna.

Dorobek kultury ma charakter kumulatywny.

Każde społeczeństwo przechodzi przez te same etapy

przestrzenne rozchodzenie się lub przenoszenie się elementów kultury (obyczajów, przekonań, sposobów postępowania, gustów,...)

drogą zapożyczania, importu

Proces przenikania elementów kultury z jednej warstwy do innej, z jednej klasy społecznej do innej, także z jednej płci do innej.

Jest dowodem na pozabiologiczne wrastanie w kulturę, uczenie się zachowań kulturowych.

DYFUZORY (roznośniki, transmiter) kultury:

misjonarze, nauczyciele, działacze pomocy społecznej i gospodarczej - eksperci, doradcy..., media

zmiany kultury dokonywane są w wyniku bliskiego, żywiołowego kontaktu dwu odmiennych społeczeństw o dużym dystansie kulturowym, społecznym i gospodarczym

Zmianie podlegają nie tylko wybrane elementy, ale tzw rdzeń kulturowy - formy organizacji społecznej i podstawowe wartości

Cechą akulturacji jest tempo - dokonuje się ona zwykle w ciągu życia jednego pokolenia

towarzyszące zjawiska :

Ⴗ społeczna dezorganizacja,

Ⴗ anomia,

Ⴗ pustka kulturowa, a nawet

Ⴗ zaburzenia psychiki.

- eksperci, doradcy..., media

wiązanie w jednorodne całości elementów pochodzących z różnych genetycznie i historycznie kultur

Ludy prowadzą własne życie, mają swoje tradycje i specyficzne problemy.

Antropologia to nauka

o

codziennym i odświętnym życiu prostych ludzi, ich wierzeniach i uprawach, strojach, rozrywkach, chorobach i sposobach wyrażania radości i smutku, używanych sprzętach i sposobach ich wytwarzania

---