OPIS I ANALIZA PRZYPADKU
(Dziecko z trudnościami w uczeniu się - rozpoznanie i rozwiązanie problemu edukacyjnego dziecka 6-letniego)
1. Identyfikacja problemu
Zosia uczęszcza do przedszkola, do grupy dzieci 6-letnich w roku szkolnym 2004/05.
Obserwując Zosię już od pierwszego dnia doszłam do wniosku, że muszę jej poświęcić dużo czasu. Dziewczynka nie lubi wypowiadać się na forum grupy, ma wadę wymowy - seplenienie. Pracuje niechętnie, ma wolne tempo pracy, trudności manualne.
Zosia wychowuje się w rodzinie pełnej, ma dwójkę rodzeństwa. Rodzice pracują zawodowo.
Główne objawy wskazujące na istnienie problemu to:
unikanie wypowiedzi na forum grupy
wada wymowy
ubogi zasób słów
zaburzony słuch fonemowy
słaba pamięć słuchowa i wzrokowa
mała sprawność ruchowa i manualna (mała precyzja dłoni i palców), niski poziom graficzny rysunków
brak koncentracji uwagi.
2.Geneza i dynamika zjawiska
Zosia z niechęcią przystępuje do każdej pracy. Rysunki i ćwiczenia graficzne wykonuje niestarannie, myli liniaturę, wzory graficzne liter, ma kłopoty z odwzorowywaniem znaków literopodobnych. Zadania często kończy w domu, według słów mamy samodzielnie, co nie wydaje się być zgodne z prawdą. Jej problemy narastają wraz z wprowadzeniem kolejnej litery . Ma także spore trudności z czytaniem. Nie potrafi czytać nawet wyrazów jednosylabowych, co wynika z pogłębiającej się nieznajomości poznanych liter.
Zauważyłam, że Zosia jest mało samodzielna. Początkowo oczekiwała nawet na włożenie do ręki właściwej kredki - mimo tego, że zna kolory. W domu mama wykonywała za dziecko wszystkie ćwiczenia graficzne, łącznie z kolorowaniem obrazków. W ciągu pierwszych czterech miesięcy wielokrotnie prowadziłam z mamą Zosi rozmowy, by pozwoliła dziewczynce podejmować samodzielne wysiłki w nabywaniu nowych umiejętności .
Obserwacja dziecka w grupie :
bardzo niska sprawność manualna - zbyt duży nacisk ołówka i kredki, niestaranność
brak wytrwałości w wykonywaniu zadania
mylenie znaków graficznych
trudności w przyswajaniu i operowaniu pojęciami w zakresie stosunków przestrzennych: nad, pod, u góry, w, za.
trudności w łączeniu głosek w sylaby - nieumiejętność syntezy wyrazów
wypowiadanie się jednym słowem, seplenienie, niewyrazistość mowy, ubogi zasób słownictwa.
Zosia ma duże problemy dydaktyczne. Po półrocznej pracy dodatkowej, zna większość liter alfabetu , dokonuje analizy słuchowej krótkich wyrazów na materiale głoskowym, rzadko jednak potrafi dokonać ich syntezy. Radzi sobie z odczytaniem jedynie prostych wyrazów korzystając z pomocy nauczyciela.
Z zakresu matematyki zna tylko niektóre cyfry, przelicza do 10, dodaje i odejmuje w tym zakresie w oparciu o konkrety, zna figury geometryczne.
Ma ubogi zasób pojęć z zakresu środowiska. Nie rozpoznaje podstawowych gatunków owoców, kwiatów, zwierząt, nie zna nazw pór dnia, roku, czy dni tygodnia.
3.Znaczenie problemu.
Dziewczynka znacznie odbiega od poziomu grupy. Podczas pracy wymaga stałej pomocy nauczyciela, co utrudnia pracę z całym zespołem. Trudności w rozumieniu poleceń podczas wykonywania różnorodnych zadań, wada wymowy mogą przyczynić się do izolacji dziewczynki w grupie. Zosia wymaga indywidualnego podejścia nauczyciela, logopedy i psychologa. Nieodzowne jest wsparcie ze strony rodziców - pomoc, a nie wyręczanie dziecka w pracach manualnych i nie tylko. Dodatkowe zajęcia dydaktyczno - wyrównawcze pomogą dziewczynce usprawnić jej funkcje poznawcze /uwagę, pamięć, myślenie, sprawność manualną/ i wraz z zajęciami logopedycznymi przyczynią się do rozwoju mowy. Systematyczne ćwiczenia wspomagające technikę czytania oraz samodzielne pokonywanie trudności w nauce pisania, pozwolą Zosi na szybsze opanowanie i utrwalenie tych niezbędnych umiejętności.
4. Prognoza.
Negatywna:
dziewczynka zostanie izolowana przez rówieśników
rozwój mowy zostanie zahamowany
nastąpi stopniowe obniżanie się motywacji do nauki
dziewczynka nie nabędzie umiejętności czytania i pisania
słaba sprawność manualana, nie eliminowana wada wymowy, słaba pamięć utrudnią dalszy prawidłowy rozwój dziecka i spowodują pogłębianie się dotychczasowych trudności
brak podstawowych umiejętności jak czytanie , pisanie i komunikowanie się uniemożliwią sprawne nabywanie innych umiejętności niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania dziecka najpierw w przedszkolu, a później w szkole i w życiu
nastąpi narastanie zaburzeń sfery emocjonalno-uczuciowej i kształtowanie się negatywnej postawy w stosunku do podjęcia nauki w szkole.
Pozytywna:
Po wdrożeniu systematycznych działań terapeutycznych, zajęć dydaktyczno - wyrównawczych i ćwiczeń logopedycznych.
wyraźna poprawa wymowy - przezwyciężenie seplenienia
usprawnienie komunikowania się
wzbogacenie słownika dziewczynki
usprawnienie nauki czytania
usprawnienie manualne - przygotowanie do nauki pisania
wypracowanie nawyku samokontroli i koncentracji uwagi
dalszy, harmonijny rozwój dziecka.
5.Propozycje rozwiązania
Zosia wymaga szczególnej troski i indywidualnej pomocy na terenie przedszkola. By pomóc dziewczynce w przezwyciężeniu trudności niezbędne jest współdziałanie wielu osób. Przeprowadzenie kilku rozmów z matką, pozwoliły uświadomić jej niezbędność podjętych poczynań, należy dopilnować by były one systematycznie wdrażane i kontynuowane, zarówno w przedszkolu jak i w domu. Dziewczynce należy udzielić wsparcia emocjonalno - motywacyjnego oraz stwarzać jak najwięcej możliwości przeżycia sukcesu.
Cele :
usprawnienie manualne
systematyczne ćwiczenia logopedyczne
ćwiczenia pamięci, uwagi i spostrzegania
rozwijanie i korygowanie funkcji percepcyjno - motorycznych, niezbędnych w procesie czytania i pisania/ usuwanie przyczyn trudności w czytaniu i pisaniu/
stworzenie możliwości wszechstronnego angażowania tych funkcji podczas ćwiczeń z dzieckiem
usuwanie niekorzystnych objawów psychicznych/ zaburzenia uwagi, obniżenie motywacji do nauki, osłabienia poczucia własnej wartości/, występujących wtórnie na wskutek niepowodzeń.
Zadania:
zapewnić indywidualną opiekę logopedy
zapewnić opiekę psychologa na zajęciach dla dzieci mających trudności w nauce
objąć opieką na zajęciach dydaktyczno - wyrównawczych
prowadzić ćwiczenia indywidualne podnoszące sprawność manualną dziewczynki /wycinanie, rysowanie, lepienie, modelowanie, nawlekanie koralików/
stosować gry rozwijające pamięć, spostrzeganie, myślenie, mowę dziecka
zachęcać do wypowiadania się i pozbycia nawyku zasłaniania ust w czasie rozmów
nakłonić mamę do stałej współpracy z logopedą, psychologiem i wychowawcą grupy i do stosowania ich zaleceń w domu.
Plan oddziaływań:
stworzyć miłą atmosferę pracy
utrzymać dobry kontakt z dzieckiem
rozwijać i korygować funkcje percepcyjno - motoryczne
usprawnić orientację kierunkową i przestrzenną
rozwijać funkcje poznawcze, dążyć do wzbogacania słownika dziecka
stosować ćwiczenia pisemne do aktualnych możliwości dziecka
doceniać każdą, wykonaną samodzielnie i zakończoną, pracę dziecka.
ćwiczyć koncentrację uwagi dziecka
współpracować z matką dziewczynki, stale kontaktować się z logopedą i psychologiem w celu omówienia postępów dziecka i zaplanowania dalszych działań.
6.Wdrażanie oddziaływań
Dziewczynka już w pierwszym miesiącu uczęszczania do przedszkola została objęta opieką na zajęciach dydaktyczno - wyrównawczych. Ze względu na jej niską sprawność manualną prowadzone ćwiczenia skupiały się początkowo głównie na rozwijaniu sprawności pracy w zakresie drobnych mięśni, dzięki czemu dziecko mogło dobrze i bez wysiłku trzymać w ręku ołówek. Zarówno na zajęciach z całą grupą jak i dodatkowych prowadziłam ćwiczenia orientacji przestrzennej, starałam się też rozwijać spostrzegawczość analityczno - reprodukcyjną oraz umiejętność przetwarzania obrazu graficznego na obraz dynamiczny. Główną przeszkodą w osiąganiu wyraźnych postępów okazały się, nie brak wytrwałości czy chęci u dziecka, lecz wyręczanie jej w większości ćwiczeń przez mamę oraz jej absencja na zajęciach. Wielokrotnie prowadzone rozmowy z matką dziewczynki pozwoliły na podjęcie właściwej współpracy z rodzicami i pomoc dziecku. Dziewczynka zaczęła pracować samodzielnie, chętnie pokonywała własne trudności i nabywała coraz więcej umiejętności w zakresie usprawnienia manualnego. Miało to też ogromny wpływ na utrwalenie znajomości liter, więc zarazem także na postępy w nabywaniu umiejętności czytania. Zosia stopniowo zaczęła czytać wyrazy jednosylabowe i proste zdania, coraz częściej rozumiała czytany tekst. Duży wpływ na postępy dziewczynki miały prowadzone jednocześnie, jeden raz w tygodniu, ćwiczenia logopedyczne, dzięki którym Zosia znacznie poprawiła swoją wymowę i coraz śmielej zabierała głos na forum grupy. Stale podkreślałam znaczenie każdej, samodzielnie podjętej przez dziewczynkę próby i zachęcałam do dalszych działań.
7.Efekty oddziaływań
Systematyczna praca z Zosią, przy pełnej współpracy z matką dziewczynki, logopedą i psychologiem dała znakomite efekty. Kończąc swój pobyt w grupie zerowej Zosia poczyniła znaczne postępy. Potrafi bezbłędnie odwzorować napisany krótki tekst , coraz rzadziej myli liniaturę, pisze znaki litero-podobne. Poczyniła także postępy w nauce czytania. Potrafi sama przeczytać krótki tekst, choć często oczekuje pomocy nauczyciela. Nadal ma trudności ze skupieniem swojej uwagi na wykonywanej pracy, stara się jednak doprowadzić ją do końca. Można też zauważyć znaczne postępy w rozwoju mowy dziewczynki; jej mowa jest coraz bardziej wyrazista, używa wielu nowo poznanych słów i rozumie ich znaczenie. Dziewczynka czyni stałe, choć minimalne postępy. Dalsza terapia jest jednak konieczna. Ćwiczenia koncentracji uwagi, kształcenie funkcji poznawczych i systematyczne ćwiczenia usprawniające technikę pisania i czytania, są niezbędne do dalszego prawidłowego funkcjonowania dziecka w szkole.
Opracowała mgr Barbara Drążewska