Archiwizacja (ang. backup) to proces wykonywania kopii danych w celu zabezpieczenia ich przed utratą wskutek wystąpienia takich zdarzeń losowych jak powódź, pożar, włamanie, awaria sprzętu lub oprogramowania, czy skasowanie ich przez użytkownika. Pod pojęciem archiwizacji rozumie się również proces przenoszenia danych z systemów komputerowych na inne nośniki w celu zredukowania ilości danych np. już niepotrzebnych w głównym systemie komputerowym (bazie danych).
Archiwizacja może obejmować zarówno dane tworzone i przechowywane bezpośrednio przez użytkownika (dokumenty tekstowe, obrazy, filmy, bazy danych itp.), a także elementy systemu (pliki konfiguracyjne, rejestry), czy nawet całe systemy operacyjne (partycje lub dyski twarde).
Archiwizację można przeprowadzać w regularnych odstępach czasu - tym częściej im ważniejsze (dla użytkownika/użytkowników) są dane. Aby zmniejszyć objętość takich danych poddawane są one najczęściej kompresji, a przy częstych archiwizacjach zapisywane są np. tylko zmienione dane (tzw. kopie przyrostowe). Istnieje oprogramowanie ułatwiające wykonywanie takich kopii oraz ich odtwarzanie. Wybrany nośnik danych musi być wówczas podłączony do danego komputera w celu przesłania zarchiwizowanych danych.
Sposób i rodzaj archiwizacji jest ściśle związany z potrzebami, systemem operacyjnym, kosztami oraz wymaganym czasem niezbędnym do jej odtworzenia, a także wreszcie dostępnym oprogramowaniem. Najczęściej im mniej skomplikowany jest proces odtwarzania informacji tym szybciej można je odtworzyć. Stąd informacje poddane kompresji, czy podzielone na kopie przyrostowe (które wymagają połączenia) mogą przedłużyć taki proces, ale jednocześnie zajmują mniej miejsca na dysku i są przez to mniej kosztowne. W wypadku danych, które nie muszą być szybko odtwarzane nośniki z kopią danych można trzymać w innym miejscu niż nośniki z oryginalnymi danymi.
Archiwizacja i backup
W języku polskim terminy: archiwizacja i backup są stosowane wymiennie, jednak w języku angielskim archiving i backup to dwie różne rzeczy. O ile backup dotyczy procesu kopiowania danych i przechowywania kopii w bezpiecznym miejscu w celu potencjalnego odtworzenia, archiwizacja oznacza proces warstowania danych na aktywne, nieaktywne i referencyjne oraz przenoszenia odpowiednich danych do właściwych obszarów przechowywania. Dostęp do tak podzielonych danych powinien być zróżnicowany pod kątem ich przydatności biznesowej, np. dane transakcyjne będą miały krótki czas dostępu a dane historyczne - długi.
Niektóre formy archiwizacji
kopie analogowe (wydruki dokumentów)
kopiowanie na nośniki wymienne (np. dyskietki, płyty CD-R, płyty DVD-R)
kopiowanie na inny dysk tego samego komputera (np. RAID)
kopiowanie na inny komputer (np. kopia zwierciadlana, serwer plików)
Kopia zwierciadlana (ang. mirror) to dokładna kopia strony internetowej lub innych zasobów (np. bazy danych lub plików udostępnianych przez FTP). Tworzona jest najczęściej po to, aby umożliwić szerszy dostęp do pewnej informacji. Mirror może też służyć jako kopia bezpieczeństwa. Innym zastosowaniem mirrorów jest odciążenie serwerów. Jeśli na jakimś serwerze pojawi się duży plik, który wiele osób będzie chciało ściągnąć, umieszczenie tego pliku na kilku mirrorach sprawi, że transfer rozłoży się równomiernie na wszystkie serwery i żaden z nich nie zostanie nadmiernie obciążony. Mirrory mogą też być narzędziem w walce z cenzurą. Kiedy w 2002 roku chińskie władze zablokowały dostęp do wyszukiwarki Google, powstał jej mirror o nazwie elgooG. Mirrory są też czasami wykorzystywane aby podnieść pozycje strony w wyszukiwarkach.