*Rola państwa(gop rynkowa) w odniesieniu do gosp polega przede wszystkim na zapewnieniu przestrzegania ustrojowych i systemowych zasad porządku społ-gosp zwłaszcza zasady wolności gosp, poszanowania własności prywatnej i swobody przedsiębiorczości.
-bezpieczeństwo zew i wew -utrzymanie instytucji sprawiedliwości -szkolnictwo -kształtowanie systemu pieniężnego
dodatkowo:
-korygowanie niedostatków mechanizmów rynku pod kątem: a)podnoszenia efektywności gosp w skali ogólnospołecznej b) ograniczenia nadmiernych nierówności w podziale produktu społecznego c) stabilizowania gosp
*Poprzez swoje wydatki państwo tworzy rynek zbytu na różne towary i usługi.
*Neokeynesizm względna sztywność płac i cen w krótkim okresie (wolniej reagują na zmiany D niż wlk realne)
poparcie ingerencji państwa w gosp. w celu dopr. jej do równowagi w krótkim okr. przy pełnym wyk. czynników produkcji. Dot. to przeciwdział. cyklom gosp. i pozwala na skrócenie okresu, w którym zadziałają mechanizmy rynkowe i uniknięcie strat spowodowanych recesją. W długim okresie - wpływ teorii monetarystycznej- poparcie dla ogr podaży pieniądza w celu przeciwdziałania inflacji oraz wykorzystywanie innych narzędzi polityki pieniężnej do uzyskania trwałego wzrostu gospodarczego.
*Społeczna gospodarka rynkowa, forma gospodarki, która rozwinęła się w Niemczech Zachodnich, stanowi połączenie gospodarki rynkowej (gospodarka) i dużego zabezpieczenia socjalnego pracowników. Bezpośr. celem: jest zapewnienie pełnego zatrudnienia siły roboczej, wspieranie regionalnej mobilności siły roboczej (walka z bezrobociem strukturalnym), ochrona pracy przez regulację stosunku pracy między pracodawcą a pracownikiem, poprawa na rzecz podziału dochodu narodowego. NP. płaca min, wysokie podatki przy zapewnieniu całościowej ochrony socjalnej (ubezpieczenie społ., zwrot kosztów leczenia itd.), niskie ceny na artykuły pierwszej potrzeby (polityka subwencji wobec producenta), wspiera kupowanie przez pracowników udziałów w przedsiębiorstwach, w których pracują, a także rozwija szkolnictwo publiczne na wysokim poziomie itd.
*Państwo opiekuńcze to kapitalistyczne z silnym interwencjonizmem państwowym, ma kłaść szczególny nacisk na rozwiązywanie problemów społecznych.
-> 2 koncepcje: 1. Koncepcja rezydualna rodzina i rynek w normalnym społ. zaspokajają potrzeby socjalne ludzi. Czasem pojawia się też trzecia struktura występująca w postaci socjalnej - gdy dwie pierwsze struktury mają problem z funkcjonowaniem. 2. Koncepcja instytucjonalna polega na zaspokojeniu standardowych potrzeb życiowych, np. zdrowotnych. Pomoc socjalna jest normalną i akceptowalną funkcją nowoczesnego społeczeństwa przemysłowego. Przyjęcie pomocy nie może nikogo stygmatyzować, należy pomagać jednostkom w samorealizacji. Socjaldemokratyczne wartości takie jak: bezpieczeństwo, równość, humanitaryzm tworzą pojęcie "klasy nieszczęśliwców".
*Plan oriented market economy Głównym argumentem za aktywną polityką przemysłową jest tu przeświadczenie o niesprawności mechanizmu rynkowego i zjawisko nadmiernej konkurencji. Wielkie przyspieszenie gospodarcze Japonii zwane cudem gospodarczym osiągnięto dzięki skoncentrowaniu środków na nowoczesnych gałęziach produkcji, wysokiej wydajności pracy, ograniczeniu wydatków militarnych. // wieloletnie plany programowania - strategicznie (kierunek-kluczowe przemysły)
Przyjmując kryterium charakter (rodzaj) narzędzia, instrumenty polityki gospodarczej można podzielić na:
*Instrumenty PE: 1.Narzędzia ekonomiczne (parametryczne): Ceny rynkowe, urzędowe, regulowane; Stawki taryfowe, celne, ubezpieczeniowe; Premie; Subwencje, dotacje; Ulgi podatkowe 2.Narzędzia pozaekonomiczne (nieparametryczne):
• Administracyjne - zarządzenia i uchwały organów władzy o charakterze imperatywnym (nakazy, zakazy), koncesje i limity, licencje, zezwolenia, narzędzia polityki kadrowej (kształcenie, przeszkolenie), koordynowanie, etatyzacja i deetatyzacja, przydziały (lokali, terenów), rozdzielnictwo, reglamentacja, zalecenia (bhp, przeciwpożarowe)
• Prawne - akty normatywne, normatywy techniczne dotyczące konstrukcji i eksploatacji środków trwałych
• Informacyjne - informacje o sytuacji popytowo-podażowej, prognozy demograficzne, informacje o spodziewanych zmianach strukturalnych, funkcjonalnych, przestrzennego zagospodarowania, bilansach materiałowo-surowcowych w gospodarce narodowej i na świecie, informacje o spodziewanych bilansach pieniężnych dochodów i wydatków ludności
• Moralne - odznaczenia, wyróżnienia, apele nakłaniające do określonych postaw
lub ze wzgl na spos oddział.: 1.Oddziaływanie bodźcowe (pośrednie) - realizowane za pomocą narzędzi ekonomicznych i części pozaekonomicznych (przede wszystkim moralnych i niektórych informacyjnych), są również dzielone na: politykę fiskalną, politykę pieniężną i politykę kursową,
2.Oddziaływanie imperatywne (bezpośrednie)- realizowane za pomocą narzędzi administracyjno-prawnych (nakazów, zakazów i decyzji - np. racjonowanie konsumpcji, kwoty importowe, czy kontrola płac i cen).
*Policy mix miara monetarnego i fiskalnego zacieśnienia (luzowania).
*Konsensus Waszyngtoński:/podst. MFW i BŚ/ w celu zapewnienia stabilnego i zrównoważonego wzrostu i rozwoju gospodarczego:
1.Utrzymanie dyscypliny finansowej
2.Ukierunkowanie wydatków publicznych na dziedziny, które gwarantują wysoką efektywność poniesionych nakładów i przyczyniają się do poprawy struktury podziału dochodów
3.Reformy podatkowe ukierunkowane na obniżanie krańcowych stóp podatkowych i poszerzanie bazy podatkowej
4.Liberalizacja rynków finansowych w celu ujednolicenia stóp procentowych
5.Utrzymywanie jednolitego kursu walutowego na poziomie gwarantującym konkurencyjność
6.Liberalizacja handlu
7.Likwidacja barier dla zagranicznych inwestycji bezpośrednich
8.Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
9.Deregulacja rynków w zakresie wchodzenia na rynek i wspierania konkurencji
10.Gwarancja praw własności
---krytyka Joseph Stiglitz: zwł. Europa Śr-Wsch + indywidualność, a nie narzucane z góry programy/ dodatkowo:
Zbytnia liberalizacja rynków kapitałowych skutkowała przepływem kapitału z państw rozwijających się do państw, które narzuciły konsensus
Zbyt duży stopień liberalizacji handlu nie zawsze dawał pozytywne efekty
Systemy zabezpieczeń socjalnych były zbyt mało sprawne w kontekście wprowadzanych zmian, szczególnie na polu prywatyzacji, co w efekcie przyczyniało się do niszczenia miejsc pracy a nie tworzenia nowych
Nadmierna surowość założeń „Konsensusu Waszyngtońskiego” dławiła wzrost gospodarczy
Konsensus okazał się dokumentem wyrażającym interesy przede wszystkim MFW, BŚ, WTO i Ministerstwa Skarbu USA.
*Kryteria przystąpienia do Unii Walutowej
1.Monetarne a)stabilność cen(stopa inflacji) krajów, które chcą wejść do UW (wyższa stopa infl nie więcej niż 1,5% w stos do krajów Unii z najniższą stop infl)
└rośnie koszt zadłużenia └konflikty społ (związki zawodowe chcą wyższych płac) └nie sprzyja oszczędzającym, sprzyja dłużnikom
b)wysokość nominalnych stóp % (max o 2% więcej wysokości st % w stos do 3 krajów z najniższymi stopami inflacji)
c)kurs walutowy 2 lata przed wejściem kraj musi być w europejskim systemie walutowym ze stabilnym kursem i bez dewaluacji (dopuszczalne pasmo wahań +/- 15% w wężu walutowym)
2.Fiskalne a)deficyt budżetu niewiększy niż 3% w stos do PKB (pol zrównoważonego budżetu) b)dług publiczny (niewiększy niż 60%)
*Koszty przystąpienia do UW
1.niewymierne a)utrata autonomii w prowadzeniu polityki monetarnej i kursowej (działa na konkurencyjność) b)kryteria konwergencji (trzeba uważać na deficyt i dług publiczny)
2.wymierne a)przystosowanie systemów operacyjnych, informacyjnych i informatyczn. b)szkolenie partnerów biznesowych c)przystosowanie urządzeń d)utrata części dochodów banków z wymiany walut + z zabezpieczeń przed wahaniami kursów
*Korzyści przystąpienia do UW
1.bezpośrednie (krótki okres) >eliminacja kosztów transakcyjnych; >nie trzeba przeliczać, >jasna sytuacja kształtowania się cen, >eliminacja ryzyka wahań kursów (=niższa stopa % ->ożywienie gosp) 2.pośrednie (długi okres) >wzrost stabilności makro i PKB, >większy dopływ inwestycji zagranicznych (kapitału), >wzrost stopy inwestycji, >ożywienie wymiany handlowej, >wzrost konkurencyjności i konkurencji
*Funkcje polityki budżetowej
a)alokacyjna podział czynników wytw między sektor pryw i publ i dalsza alokacja wew sektorów// publ bezp pryw pośrednio
b)redystrybucyjna świadome odział na rozm produkcji i strukturę funduszy nabywczych poszczeg podmiotów / 3 płaszczyzny: 1. bezp redystrybucja dochodów pieniężnych
2. bezpłatne v częściowo bezpł zaspokajanie potrzeb (oświata) 3.kształtowanie warunków rynkowego podziału dochodów c)stabilizacyjna
*Teoria Keynesa - państwo oddział na czynniki zagregowanego popytu przez pol budżetową
*Krzywa Laffera przychody z podatków// stopa opodatk
*Pasywna polityka budżetowa automatyczne stabilizatory
*Aktywna (dyskrecjonalna)pol budżetowa 1.zmiany stawek podatku 2. zmiany podziału transferów z budżetu państwa 3.zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne
*Zarzuty do keynesowskiej teorii niezrównoważonego budżetu:
symptomy, a nie przyczyny;; efekt wypychania;; pol monetarna?
*Strategia Lizbońska przyczyny: USA/ GOW / prognozy demograficzne
-zakładała, że środkami jej realizacji będą działania systemowo-regulacyjne i koncentracja wydatków sektora prywatnego i publicznego w 5 obszarach problemowych:
1.Rozwój społeczeństwa wiedzy 2. Rozwój jednolitego rynku wewnętrznego 3. Tworzenie klimatu prawnego sprzyjającego przedsiębiorczości 4. Kształtowanie inkluzyjnego rynku pracy (inclusive labour market) w celu umocnienia społecznej spójności 5. Zintensyfikowanie działań w zakresie ochrony środowiska
*Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety :
•rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach;
•rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;
•rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia i jakości miejsc pracy, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.
^projekty tematyczne „Unia innowacji” „Młodzież w drodze” „Europejska agenda cyfrowa” „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” „Polityka przemysłowa w erze globalizacji”
„Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia” „Europejski program walki z ubóstwem”
*Transformacja w Pl nie jest z zasady zła, sposób przeprowadzenia jest zły. Model prywatyzacji stwarzał możliwość nie ekwiwalentnego uwłaszczenia zarówno pracowników jak i obywateli oraz prywatyzacji ekwiwalentnej. Jednakże przejęcie sterów gospodarki i resortu przekształceń własnościowych przez opcję ultra liberalną spowodowało to, że realizowany był głównie model prywatyzacji ekwiwalentnej. Przyjęcie w praktyce modelu prywatyzacji ekwiwalentnej w spauperyzowanym polskim społeczeństwie, przez radykalną reformę cen zaopatrzeniowych i stabilizację niskich płac, spowodowało powstanie kapitałowej bariery prywatyzacji. Spauperyzowane, przez system komunistyczny i antyinflacyjny program stabilizacyjny, społeczeństwo nie mogło kupić po cenach rynkowych majątku „państwowego”. Było to oczywiście niemożliwe i przez większość społeczeństwa odbierane jest jako wywłaszczenie społeczeństwa, zamiast jego uwłaszczenia. + zagraniczni inwestorzy często = upadek; bezrobocie; korupcja; chaotyczna prywatyzacja przez co szacunkowo wszystko poszło za ok. 10% swojej wartości. MŚP nie zastąpiły miejscami pracy państwowych przedsiębiorstw, ... itp. Ale radzimy sobie całkiem nieźle w stos do innych krajów.
*Pakt Stabilności i Wzrostu zobowiązuje kraje UGiW do utrzymywania równowagi budżetowej w średnim okresie, który obejmuje pełny cykl koniunkturalny. Wszystkie gospodarki muszą systematycznie przedkładać i aktualizować programy makroekonomiczne (programy stabilizacji gospodarczej i programy konwergencji), na podstawie których KE oraz Komitet Ekonomiczno-Finansowy ocenia ich sytuację gosp. Ma to zapewniać stabilny i dobry stan finansów publ w celu poprawy warunków osiągnięcia wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego. Reguły paktu miały także zapobiegać nadmiernemu rozluźnieniu polityki fiskalnej w okresie dobrej koniunktury, kiedy istnieje realna możliwość wykorzystania rosnących wpływów podatkowych do zwiększania wydatków państwowych. W praktyce oznacza to, że państwa nie powinny przekraczać wartości progowej deficytu (3% PKB), a w okresie wzrostu gospodarczego dążyć do generowania nadwyżki budżetowej.
-procedura nadmiernego deficytu
*Polityka regionalna/spójności UE to przede wszystkim pomoc w formie dotacji dla regionów w UE ; polega na realizacji trzech najważniejszych celów:
1.konwergencji - czyli spójności - Unia Europejska wspiera rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów (prawie 82 proc. wszystkich wydatków w ramach funduszy strukturalnych),
2.podniesienia konkurencyjności regionów i zatrudnienia - czyli Unia Europejska wpiera innowacje i badania naukowe, zrównoważony rozwój oraz szkolenia zawodowego w mniej rozwiniętych regionach (prawie 16 proc. wszystkich wydatków w ramach funduszy strukturalnych),
3.europejskiej współpracy terytorialnej - czyli wspieranie, promocja i realizacja wspólnych projektów o charakterze międzynarodowym na terytorium całej Unii Europejskiej
Polityka spójności polega zatem na wspieraniu wzrostu gospodarczego, społecznego (np. walka z bezrobociem) i przestrzennego (m.in. poprawa komunikacji szynowej, drogowej i lotniczej).
NUTS 1 - regiony - grupujące województwa (6),
NUTS 2 - województwa (16), (makroregiony)
NUTS 3 - podregiony - zgrupowanie kilku powiatów (45),
NUTS 4 - powiaty i miasta na prawach powiatu (379),
NUTS 5 - gminy (2489)
*Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (SWW) stanowią bardzo ważny dokument unijny określający obszary, dla których - według Unii Europejskiej - powinny zostać przeznaczone dotacje unijne. Na podstawie tych Wytycznych opracowywane są Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia.
*Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO), znane również jako Narodowa Strategia Spójności (NSS), to najważniejszy polski dokument dotyczący dotacji unijnych. Określa, na co powinny zostać wydane pieniądze otrzymane przez Polskę z EFRR, EFS oraz FS. Narodowa Strategia Spójności na lata 2007-2013 stawia sobie za cel tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gosp i przestrzennej
Do realizacji celu głownego NSRO przyczyniać się ma 6 celów szczegółowych:
1.Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa,
2.Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,
3.Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,
4.Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,
5.Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej,
6.Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich..
NSRO wdrażane są poprzez programy operacyjne. „Infrastruktura i Środowisko”// Innowacyjna Gospodarka// Kapitał Ludzki //Rozwój Polski Wschodniej// Regionalne Programy Operacyjne// programy w ramach EWT //Pomoc Techniczna// krajowa rezerwa wykonania
*Narodowy Plan Rozwoju realizowany jest w dwóch etapach czasowych, tj.:1. NPR na lata 2004-2006; 2. NPR na lata 2007-2013.
Działania określone w NPR na lata 2004-2006 obejmuj" następujące trzy dziedziny wsparcia: 1. Działalność i rozwój przedsiębiorstwa. 2. Rozwój infrastruktury. 3. Rozwój zl
*W NPR na lata 2007-2013 cele strategiczne: 1.utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu gospodarczego; 2.wzmocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia; 3.podniesienie spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
*Globalny kryzys przyczyny neoliberalny system polityki fiskalno-monetarnej; państwom nie zależy na interwencjonizmie; państwa dokonywały bilionowych pożyczek żeby ratować upadające banki, przez co wzrastało ich realne zadłużenie; - załamanie akcji firm dot.com, bańka spekulacyjna- american dream (własny dom dla każdego) `rozdawanie' kredytów hipotecznych subprime - zawyżane ratingi dla obligacji opartych na dochodach z k. subprime - gwałtowny spadek cen nieruchomości - upadek Lehman Brothers (bank inwestycyjny)
- spadek zaufania między bankami - zwiększenie emisji pieniądza i obniżanie stóp procentowych przez banki centralne, pompowanie pieniędzy w sektor bankowy - nacjonalizacja upadających instytucji - spadek konsumpcji i inwestycji kraj. i zagr. - spadek importu (rozprzestrzenienie kryzysu)
skutki spadek popytu doprowadził do konieczności ograniczenia produkcji, czyli zwolnień w fabrykach bankach itd. przez to obniżył się realny poziom życia i przede wszystkim nastąpiło zahamowanie wzrostu gospodarczego a wręcz spadek gospodarczy dodatkowo gdy ludzie zaczęli masowo wybierać pieniądze z banków to skoczyła tez inflacja co odbiło się na wzroście realnego zadłużenia państw