Finanse - wykład (WSHE) dn. 17.10.2007

Dla ogólnej analizy zjawisk pieniężnych wykorzystywane są kryteria:

1. przedmiotowe

2. podmiotowe

W oparciu kryterium przedmiotowe można wyodrębnić dwa zasadnicze rodzaje pieniężnych przychodów i wydatków:

1. przychodów i wydatków rynkowych

2. przychodów i wydatków nierynkowych

Cechy rynkowych strumieni pieniężnych dochodów i wydatków:

• powiązanie świadczenia pieniężnego jednej strony transakcji rynkowej, ze świadczeniem innej wartości przez drugą stronę transakcji rynkowej

• ruch pieniądza jest regulowany przez mechanizm rynkowy

• transakcje rynkowe są realizowane w zasadzie za pomocą już istniejących zasobów pieniądza

Cechy charakterystyczne nierynkowych strumieni pieniężnych:

1. brak świadczenia wzajemnego ze strony uczestnika transferu otrzymującego świadczenie pieniężne;

2. brak regulacji przez mechanizm rynkowy

3. uznaniowy charakter określany przez:

1. przekazującego środki pieniężne (np.: w postaci darowizny na rzecz instytucji charytatywnych)

2. pobierającego środki pieniężne (np.: w postaci podatków pobieranych przez państwo)

W oparciu o kryterium podmiotowe wyróżnia się następujące grupy zjawisk finansowych:

1. finanse przedsiębiorstw.

2. Finanse gospodarstw domowych

3. Finanse publiczne

4. Finanse banków

5. Finanse ubezpieczeń

Finanse przedsiębiorstw maja duże znaczenie dla funkcjonowania finansów w całości gdyż w sektorze przedsiębiorstw

1. powstaje niemal cały produkt krajowy brutto

2. powstają przychody pieniężne z realizacji tego produktu, które przez podział i redystrybucję zsilają w przychody pieniężne inne grupy podmiotów gospodarujących

Rodzaje przychodów pieniężnych charakterystyczne dla gospodarki finansowej przedsiębiorstw

1. ze sprzedaży towarów i usług

2. z kredytów bankowych

3. z emisji dłużnych papierów wartościowych

4. ze sprzedaży akcji

5. odszkodowania wypłacane przez towarzystwa ubezpieczeniowe

6. dotacje i subwencje

Najbardziej charakterystyczne kierunki wydatków pieniężnych przedsiębiorstw:

1. płatności z tytułu zakupu materialnych czynników produkcji

2. wypłaty wynagrodzeń pracowniczych

3. płatności związane ze spłatą kredytów

4. płatności odsetek i prowizji na rzecz banków

5. płatności oprocentowania bonów i obligacji na rzecz ich posiadaczy

6. składki płacone na rzecz towarzystw ubezpieczeniowych

7. zakup bonów komercyjnych, obligacji i akcji innych przedsiębiorstw

8. podatki i opłaty wnoszone do budżetu państwa i budżetów samorządowych

Gospodarstwa domowe osiągają przychody pieniężne przede wszystkim w formie

1. wynagrodzeń za świadczoną prace

2. oprocentowania depozytów bankowych i lokat w dłużnych papierach wartościowych

3. dywidend od akcji, odszkodowań

4. rent z towarzystw ubezpieczeniowych, itp.

5. Transferów z systemu ubezpieczeń społecznych (renty, emerytury, zasiłki rodzinne, chorobowe, macieżyńskie, itp.)

Główne strumienie wydatków pieniężnych gospodarstw domowych

1. zakupy towarów i usług konsumpcyjnych

2. zakup papierów wartościowych, jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych, zakup polis w towarzystwach inwestycyjnych, itp.

Finanse przedsiębiorstw i finanse gospodarstw domowych stanowią dwa zdecentralizowane ogniwa układu zjawisk finansowych (setki tysięcy czy nawet miliony jednostek)

Pozostałe podmiotowe ogniwa finansów maja charakter scentralizowany ( niewielka liczebność i znaczna koncentracja jednostek gospodarujących)

Znaczącą rolą zdecentralizowanych ogniw systemu finansowego jest pochodna faktu że:

1. W nich ma miejsce tworzenie i pierwotny podział produktu krajowego brutto

2. Warunkuje one

3. Działanie scentralizowanych ogniw finansów

4. Rozwój gospodarczy i realizacje celów społeczeństwa przez zaspokojenie potrzeb konsumpcyjnych indywidualnych i zbiorowych

Finanse publiczne to zespół zjawisk finansowych, związków publicznoprawnych, a wiec państwa i jednostek samorządu terytorialnego.

Przychody pieniężne finansów publicznych to przede wszystkim:

1. nierynkowe transfery, takie jak podatki, opłaty i wypłaty z zysku jednostek gospodarczych będących własnością publiczna

2. przychody z lokowania na rynkach finansowych dłużnych papierów wartościowych (bonów skarbowych i obligacji)

3. przychody ze sprzedaży obiektów majątkowych na rynku towarów

4. przychody ze sprzedaży stanowiących własność państwa akcji przedsiębiorstw.

Wydatki sektora publicznego to przede wszystkim:

1. płace i wynagrodzenia pracowników instytucji państwowych i samorządowych

2. wydatki na zakup środków materialnych potrzebnych dla funkcjonowania tych instytucji

3. wydatki związane z obsługa kasowa sektora publicznego i obsługą długu publicznego

4. wydatki transferowe w postaci subwencji i dotacji, zasiłków, rent i emerytur.

Operacje redystrybucyjne wewnątrz sektora publicznego

• związane z przekazywaniem środków pieniężnych na pokrywanie wydatków budżetowych

• między dysponentami środków budżetowych różnych szczebli

• między budżetem państwa a budżetami samorządowymi

FINANSE BANKÓW I INNYCH INSTYTUCJI KREDYTOWYCH

Przychody banków to:

1. przychody to wpłaty od klientów środków pieniężnych, które tworzą na rachunkach klientów depozyty, będące własnością klientów

2. przychody w postaci oprocentowania kredytów i pożyczek udzielanych klientom

3. przychody w postaci prowizji od równego rodzaju operacji

Wydatki banków to:

1. kredyty udzielane klientom (wydatki specjalnego rodzaju)

2. wypłaty odsetek od depozytów powierzonych przez klientów

3. wypłaty odsetek od lokat pozyskiwanych na rynkach finansowych od innych banków i instytucji finansowych

4. wydatki związane z kosztami funkcjonowania banków (place pracowników, zakup towarów i usług)

5. transfery na rzecz sektora publicznego (podatki, opłaty, itp.)

Finanse ubezpieczeń to zespól zjawisk finansowych:

1. towarzystw ubezpieczeń majątkowych i osobowych

2. działających na zasadach komercyjnych, tj. w celu zarobkowym względnie w celu osiągnięcia wspólnych korzyści przez udziałowców towarzystwa

Instytucje ubezpieczeniowe gromadzą przychody pieniężne:

1. ze składek wpłacających przez jednostki gospodarujące

2. z lokat nadwyżek finansowych i rezerw celowych w aktywa finansowe (np.: obligacje państwowe), i w dobra rzeczowe (np.: nieruchomości)

Wydatki towarzystw ubezpieczeniowych to głownie:

1. wypłaty odszkodowań

2. wydatki związane z utrzymaniem ich instytucji (place, zakup towarów i usług niezbędnych do funkcjonowania ich biur)

3. świadczenia na rzecz sektora publicznego (podatki, opłaty, składki na ubezpieczenia społeczne itp.)

4. wydatki związane z finansowaniem działalności prewencyjnej

5. lokaty nadwyżek finansowych i funduszy rezerwowych na rynkach finansowych

FINANSE RYNKÓW FINANSOWYCH to zespół zjawisk finansowych pośredników działających na rynkach finansowych

Pośrednicy działający na rynkach finansowych zajmują się kierowaniem funduszy pieniężnych, nagromadzonych przez jedne podmioty do drugich podmiotów, które zgłaszają popyt na te fundusze.

Podmioty rynków finansowych

1. pośrednicy:

• fundusze emerytalne

• fundusze inwestycyjne

• biura maklerskie, brokerskie

• domy dyskontowe

• kantory wymiany walut

• lombardy, itp.

2. instytucje, które tworzą ramy organizacyjne dla operacji pośrednictwa

• giełdy papierów wartościowych

• giełdy pochodnych instrumentów finansowych

• podobne do giełd instytucje obrotu papierami wartościowymi nienotowanymi na giełdach, jak np.: Centralna Tablica Ofert

Rynki finansowe dzielą się na:

Rynek wymiany walut

Rynek pieniądza

Rynek kapitału pieniężnego

Rynek pochodnych instrumentów finansowych

Na rynkach walut dokonuje się natychmiastowych i terminowych transakcji sprzedaży i kupna jednych walut w zamian za inne waluty

Na rynku pieniądza obraca się:

1. funduszami pożyczkowymi o terminach zwrotu do 12 m-cy

2. dłużnymi papierami wartościowymi (bony skarbowe i komercyjne, certyfikaty depozytowe, weksle proste i trasowane, itp.) o tych samych terminach płatności

Dokonuje się także obrotów wtórnych tymi walorami miedzy różnymi wierzycielami.

Na rynku kapitału pieniężnego

1. lokowane są długoterminowe fundusze pieniężne w średnio i długoterminowych dłużnych papierach wartościowych, we własnościowych papierach wartościowych

2. dokonuje się wtórnych obrotów jednymi i drugimi papierami wartościowymi na giełdach i w obrocie pozagiełdowym

Na rynkach pochodnych instrumentów finansowych dokonuje się obrotów:

Kontraktami future

Kontraktami opcyjnymi na waluty, stopy procentowe, indeksy giełdowe i inne.

Przepisał: Piotr Kijewski / WSHE

[e-mail]

---