Gospodarowanie-jest to całokształt działalności gospodarczej człowieka. Istotą gospodarowania jest racjonalne wykorzystanie zasobów w celu zaspokojenia potrzeb.

Funkcje ekonomii -¤1-Opisowa-polega na tworzeniu wiedzy o stanie rzeczywistości gosp. pozwala wyjaśnić procesy gospodarcze. ¤2-progrestyczna-polega na wyciągnięciu wniosków z wykrytych praw w celu sformułowania hipotez dotyczących przyszłości.

¤3-prakseologiczna -polega na świadomym wykorzystaniu wiedzy ekonomicznej w przekształcaniu rzeczywistości gospodarczej w skali makro i mikro.

Prawa ekonomiczne mają charakter : -obiektywny-działają niezależnie od tego czy ludzie zdają sobie sprawę z ich istnienia, -stochastyczny- uwidaczniają się dopiero w warunkach wielokrotnego powtarzania się działań ludzkich, nie muszą ujawniać się każdym zdarzeniu gospodarczym.

Model ekonomiczny: model teoretyczne, konstrukcje myślowe mające na celu wyjaśnienie obserwowanych zjawisk-służą do wyizolowania badanych zjawisk by wyraziście ujawniły się badane zależności. Model ten stanowi wytwór umysłu, pracy abstrakcyjnej badacza. Jest zbiorem założeń tworzących uproszczony schematyczny obraz pewnego fragmentu lub całości gospodarki abstrahujący od zjawisk przypadkowych lub mniej istotnych. Konstruując modele i przeprowadzając wnioskowanie, należy przestrzegać zasady ceteris paribus.

Zasada ceteris paribus- oznacza że wszystkie zjawiska i procesy w obrębie modelu, oprócz badanych nie zmieniają się, a zatem nie wywierają wpływu na zachodzące w nim zmiany.

¤Cechy poszczególnych systemów ekonomicznych:

Gospodarka rynkowa: wł. prywatna, wolność wyboru, interes własny, konkurencja, ograniczona rola rządu.

Gospodarka planowana: wł. publiczna, planowanie produkcji i dystrybucji, ceny ustalane przez rząd.

Gospodarka mieszana: ma cechy obydwu gospodarek.

RYNEK jest mechanizmem, za pomocą którego producenci i konsumenci ustalają zarówno cenę, jak i ilość sprzedanych dóbr. Często mówi się o zjawisku MECHANIZMU RYNKOWEGO - to jest wzajemnego oddziaływania popytu i podaży.
POPYT (D) (funkcja popytu) to zależność pomiędzy ilością dobra, którą chcą i mogą kupić konsumenci, a ceną tego dobra. PODAŻ (S) (funkcja podaży) to zależność pomiędzy ceną dobra a jego ilością, jaką producenci chcą sprzedać przy danej cenie.

P- Ilość dobra Q-cena,

PUNKT RÓWNOWAGI - to taki stan, w którym podaż danego dobra równa się popytowi. W tej unikalnej sytuacji mamy do czynienia z równowagą rynkową, a cena określana jest mianem ceny równowagi.

Podstawowe PRAWO POPYTU mówi, że gry cena dobra rośnie, spada ilość danego dobra, jaką są skłonni kupić konsumenci, przy założeniu ceteris paribus (przy pozostałych wielkościach stałych). Prawo to dotyczy zdecydowanej większości dóbr, które są dlatego nazwane DOBRAMI NORMALNYMI (nie dotyczy natomiast pozostałych dóbr: niższego rzędu i dóbr luksusowych).

KRZYWA PODAŻY

pokazuje, jakie ilości danego dobra producenci są skłonni zaoferować do sprzedaży przy różnych cenach w danym okresie. Krzywa podaży posiada nachylenie rosnące - przy cenach wyższych sprzedawcy są skłonni oferować na sprzedaż większe ilości dóbr niż przy cenach niższych.

PRAWO PODAŻY-wzrost (spadek) ceny rynkowej produktu prowadzi ceteris paribus do wzrostu (spadku) oferowanych ilości tego produktu.

WZROST I SPADEK PODAŻY

O wzroście lub spadku podaży mówimy wówczas, gdy następuje zmiana położenia krzywej podaży względem układu współrzędnych (analogicznie jak w przypadku wzrostu / spadku popytu). Wzrost lub spadek podaży jest spowodowany czynnikami innymi niż zmiana ceny danego dobra: np. zmianą cen innych dóbr czy wielkości kosztów produkcji.

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE WZROST PODAŻY

Wzrost podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami:
WZROST PODAŻY

--ograniczenie kosztów produkcji

--korzystne zmiany cen innych towarów

--postęp technologiczny

--korzystne warunki atmosferyczne

--korzystne zmiany w polityce państwa (np. niższe opodatkowanie, subsydia).

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE SPADEK PODAŻY

Spadek podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami:

-wzrost kosztów produkcji

-niekorzystne zmiany cen innych towarów. niekorzystne warunki atmosferyczne

-niekorzystne zmiany w polityce państwa (np. wyższe opodatkowanie, cofnięcie subsydiów)

W przypadku cen innych towarów bierzemy pod uwagę ceny dóbr, których podaż jest ze sobą powiązana - na przykład ropa naftowa i benzyna.

WZROST I SPADEK POPYTU

Jeśli natomiast następuje zmiana położenia krzywej popytu względem układu współrzędnych, mówimy o wzroście lub o spadku popytu (przy każdej cenie). Jest to spowodowane zmianami innymi niż zmiana ceny danego dobra: np. zmianą dochodów, gustów konsumentów lub zmianą cen innych dóbr.
Każde dobro jest wrażliwe na zmianę ceny dóbr substytucyjnych oraz dóbr komplementarnych. DOBRO SUBSTYTUCYJNE to takie, które konkuruje z badanym dobrem na rynku (np. masło dla margaryny). DOBRO KOMPLEMENTARNE to takie, które dopełnia dane dobro (np. benzyna dla samochodu).

CZYNNIKI, WYWOŁUJĄCE WZROST POPYTU

Wzrost popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami:
WZROST POPYTU

-spadek ceny dobra komplementarnego

-wzrost ceny dobra substytucyjnego

-wzrost dochodów

-zmiana gustów na korzyść danego dobra

-wzrost liczby nabywców

CZYNNIKI, WYWOŁUJĄCE SPADEK POPYTU

Spadek popytu może zostać wywołany następującymi czynnikami:
SPADEK POPYTU

-wzrost ceny dobra komplementarnego

-spadek ceny substytutu

-spadek dochodów

-zmiana gustów na niekorzyść dobra

-spadek liczby nabywców

DOBRA NORMALNE A DOBRA NIŻSZEGO RZĘDU

Zdefiniowane reguły wzrostu/spadku popytu dotyczą większości dóbr, które są również zwane dobrami normalnymi. DOBRA NORMALNE to dobra, na które popyt rośnie w miarę wzrastania dochodu konsumentów.
Z zupełnie inną sytuacją mamy do czynienia w przypadku dóbr niższego rzędu. DOBRA NIŻSZEGO RZĘDU to takie, na które popyt spada w miarę wzrastania dochodu konsumentów (np. podstawowe artykuły żywnościowe).

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU I JEJ RODZAJE

E L A S T Y C Z N O Ś Ć P O P Y T U określa stopień wrażliwości popytu na zmianę lub wahania trzech zmiennych: ceny danego dobra, ceny innych dóbr oraz dochodu. Współczynniki elastyczności popytu podajemy w wartościach bezwzględnych |EP|, przy ich interpretacji musimy więc dodatkowo pamiętać o znakach.
Ogólna formuła elastyczności popytu:

		% zmiana popytu
EP	=
		% zmiana czynnika wpływającego na popyt

*ELASTYCZNOŚĆ CENOWA POPYTU określa stopień zmiany (wrażliwość) popytu na dobro na skutek zmiany jego ceny. Elastyczność tę wylicza się ze wzoru:

		% zmiana popytu
PED	=
		% zmiana ceny

Współczynnik elastyczności cenowej popytu przyjmuje znak ujemny (odwrotna relacja zmiany wielkości popytu do zmiany ceny). Wyjątki to dobra Giffena, dobra podlegające efektowi snobizmu i efektowi demonstracji (efekt Veblena).

**MIESZANA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (cross elasticity of demand, CED) jest miarą zmian popytu w zależności od zmiany ceny innego produktu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:

		% zmiana popytu
CED	=
		% zmiana ceny innego dobra

Mieszana elastyczność popytu wskazuje na siłę rynkową dobra. Jeśli jest niska, wówczas dane dobro ma wysoką siłę monopolową.
Wysoka wartość mieszanej elastyczności popytu wskazuje na dobra, będące substytutami, z kolei wartość ujemna wskazuje na dobra komplementarne.

***DOCHODOWA ELASTYCZNOŚĆ POPYTU (income elasticity of demand, IED) jest miarą zmian popytu w zależności od dochodu. Elastyczność tę wyliczamy ze wzoru:

		% zmiana popytu
IED	=
		% zmiana dochodu

Ujemną elastyczność dochodową popytu wykazują dobra podrzędne.

PRAWA ENGLA

Z dochodową elastycznością popytu związane są prawa Engla:

--Wraz ze wzrostem dochodów rośnie konsumpcja, zarówno artykułów żywnościowych, jak i nieżywnościowych, jednak tempo przyrostu spożycia tych pierwszych jest słabsze niż tempo spożycia art. nieżywnościowych. Tak więc w miarę wzrostu dochodu, udział wydatków na żywność w wydatkach ogólnych relatywnie maleje.

--W miarę wzrostu dochodów zwiększa się procentowy udział wydatków na dobra trwałego użytku, usługi, kształcenie, rekreację itp. Wydatki na dobra luksusowe lub oszczędności występują tylko przy wysokim dochodzie.

ELASTYCZNOŚĆ POPYTU A KLASYFIKACJA DÓBR

Posługując się elastycznością dochodową popytu możemy też dokonać KLASYFIKACJI DÓBR, dzieląc je na: dobra normalne (tu dwie podgrupy: luksusowe i podstawowe) oraz dobra podrzędne.
DOBRA NORMALNE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wraz ze wzrostem dochodu i maleje wraz ze spadkiem dochodu (elastyczność dochodowa IED>0).

--DOBRO PODSTAWOWE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie wolniej niż dochód i maleje wolniej niż dochód; IED <0,1> (reaguje z mniejszą siłą na zmianę dochodu)

--DOBRO LUKSUSOWE - każde dobro, którego ilość nabywana rośnie w większym stopniu niż dochód i maleje w większym stopniu niż dochód; IED > 1 (reaguje z większą siłą na zmianę dochodu)

DOBRA PODRZĘDNE - dobro, którego ilość nabywana maleje wraz ze wzrostem dochodu i rośnie wraz ze spadkiem dochodu, IED < 0 (reakcja odwrotna).

E L A S T Y C Z N O Ś Ć P O D A Ż Y

Elastyczność podaży to miara zdolności producentów do dostosowywania wielkości podaży do zmiany ceny. Inaczej mówiąc, elastyczność podaży jest miarą wrażliwości podaży na zmianę ceny.Elastyczność podaży jest wyliczana z wzoru:

		% zmiana podaży
EPod	=
		% zmiana ceny

DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI PODAŻY

Elastyczność podaży jest uzależniona od dwóch czynników: czasu i wzajemnej substytucji czynników produkcji:
1. Elastyczność podaży jest tym większa, im dłuższy jest badany okres. 2. Elastyczność podaży jest tym większa, im większy jest stopień wzajemnej substytucji czynników produkcji (im większe są możliwości dostosowania czynników produkcji do zmieniających się warunków). W bardzo krótkim okresie podaż jest zwykle nieelastyczna.

SZCZEGÓLNE PRZYPADKI ELASTYCZNOŚCI PODAŻY

Rozróżniamy trzy szczególne przypadki: podaż doskonale nieelastyczną, podaż doskonale elastyczną oraz jednostkową elastyczność podaży.

SZCZEGÓLNE PRZYPADKI P O P Y T U

POPYT KOMPLEMENTARNY (WIĄZANY)
Popyt komplementarny (wiązany) dotyczy dóbr, na które popyt występuje jednocześnie (tzn. uzupełnia się); na przykład popyt na chleb i masło.
POPYT KONKURENCYJNY (SUBSTYTUCYJNY)
Popyt konkurencyjny (substytucyjny) dotyczy dóbr, które mogą się zastępować (substytutów) - na przykład masło i margaryna.
POPYT ŁĄCZNY
Popyt łączny dotyczy dóbr, które mają różne zastosowania (na przykład popyt na wełnę, zgłaszany zarówno przez producentów dywanów, jak i producentów odzieży).
POPYT POCHODNY
Z popytem pochodnym mamy do czynienia wtedy, gdy popyt na jedno dobro wywołuje popyt na inny towar (na przykład - wzrost popytu na samochody wywoła wzrost popytu na stal). Również popyt na czynniki produkcji jest popytem pochodnym - wynika z popytu na produkty, do wytworzenia których używane są dane czynniki (przykładowo: popyt na pracę w hutach będzieuzależniony od popytu na stal).

SZCZEGÓLNE PRZYPADKI P O D A Ż Y

PODAŻ WIĄZANA
Podaż wiązana jest wynikiem nieuchronnej współzależności pomiędzy podażą dwóch dóbr (na przykład podaż benzyny i mazutu).
PODAŻ KONKURENCYJNA
Podaż konkurencyjna występuje, jeśli jest możliwa produkcja alternatywnych dóbr przy użyciu danego zasobu. Przykładowo, ziemia może być wykorzystana jako grunt orny, działka budowlana lub działka pod budowę drogi.

USTALANIE C E N NA RYNKU

C e n a- ilość pieniędzy którą w określonym miejscu i czasie należy zapłacić za nabycie jednostki określonego dobra lub usługi. Jest instrumentem równoważącym popyt i podaż. Ceny ustalane są przez rynek poprzez wzajemne oddziaływanie na siebie sił popytu i podaży.

Q-cena, P-ilość dobra, usługi, S-Podaż, D-popyt

Rysunek pokazuje wyznaczenie ceny równowagi - przy której podaż danego dobra jest równa popytowi na nie.

Funkcje cen: informacyjna, motywacyjna (bodźcowa).

EFEKT GIFFENA I VEBLENA

W teorii popytu istnieją dwa PRZYPADKI SZCZEGÓLNE: tzw. efekt Giffena oraz efekt Veblena. W obu wielkość popytu na dane dobro rośnie wraz z ceną tego dobra, wbrew prawu popytu. Inne są jednak przyczyny tego zjawiska.
EFEKT GIFFENA dotyczy niektórych dóbr niższego rzędu. W przypadku tych dóbr (zwanych też DOBRAMI GIFFENA) wzrost ceny powoduje wzrost popytu na nie - konsument nie może sobie już pozwolić na zakup żadnego innego dobra, stąd kupuje wyłącznie dobro Giffena.
EFEKT VEBLENA (EFEKT SNOBA) - dotyczy produktów luksusowych. Wzrost ceny tych dóbr powoduje wzrost popytu - są chętniej nabywane przez określoną grupę osób, chcącą się w ten sposób wyróżnić spośród innych.
W przypadku efektu Giffena i efektu snoba krzywa popytu ma odwrotne nachylenie niż w przypadku dóbr zwyczajnych.

EFEKT SNOBIZMU-polega na tym że niektóre gospodarstwa domowe mniej cenią te dobra, które konsumują inni, a zatem nabywają ich mniej lub w ogóle eliminują ze swoich zakupów.

EFEKT OWCZEGO PĘDU-polega na tym, że pewne gospodarstwa domowe tym wyżej cenią pewne dobra i tym więcej ich nabywają im bardziej je cenią i nabywają inne gospodarstwa domowe. Tym można wyjaśnić oddziaływanie mody na zmiany popytu.

---