MIKROEKONOMIA - ROZDZIAŁ VI
1.Scharakteryzuj podstawowe składniki kosztów własnych przedsiębiorstwa.
Koszty własne to różnego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa i wytwarzaniem określonej wielkości produkcji. Dzielą się one na:
Wydatki materialne: dotyczą zużywanych w produkcji materiałów, surowców, półproduktów, komponentów, paliwa, energii, itp. Szczególnego rodzaju wydatkiem jest fundusz amortyzacyjny( jest to wydatek poniesiony w przeszłości przy zakupie środków trwałych i rozliczany w czasie wg określonej formuły. Inwestycje z funduszu amortyzacji to inwestycje restytucyjne lub odtworzeniowe. Przywracają one pierwotną zdolność produkcyjną przeds. po wycofaniu z produkcji zużytych fizycznie lub nieopłacalnych ekonomicznie maszyn i urządzeń produkcyjnych.
Wydatki osobowe: obejmują wszelkiego rodzaju wynagrodzenia za pracę zatrudnionych w przedsiębiorstwie na szczeblach wykonawczych i kierowniczych, pracowników fizycznych i umysłowych. Wynagrodzenia te są wypłacane co tydzień lub co miesiąc w zależności od kategorii pracowników. Udział wydatków osobowych w ogólnych kosztach produkcji jest zróżnicowany i zależy od dziedziny gospodarki i charakteru wytwarzanej produkcji lub usług. W p. przetwórczym jest on niższy niż w różnego rodzaju usługach czy nawet w p. wydobywczym, gdyż w p. przetwórczym dominują wydatki materialne.
Wydatki finansowe: obejmują składki na ubezpieczenia rzeczowe i społeczne, wypłacane procenty od zaciągniętych kredytów i emitowanych obligacji, opłaty za korzystanie z urządzeń komunalnych, czynsze od dzierżawionego majątku, a także nieściągalne długi od odbiorców produkcji
2.Wyjaśnij zasady liczenia amortyzacji.
Fundusz amortyzacyjny liczony jest od początkowej wartości środka trwałego z uwzględnieniem przewidywanego okresu jego eksploatacji. Rozlicza się go wg następującej formuły:
Am - amortyzacja liczona w skali roku
F - księgowa wartość środka trwałego używanego w produkcji w ciągu dłuższego okresu
t - przewidywany czas eksploatacji danego środka trwałego, tzn. maszyny, urządzenia produkcyjnego lub budynku.
Gdy ceny dóbr kapitałowych znacznie wzrastają wartość majątku trwałego przeds. Może być rewaloryzowana, czyli przeliczana wg aktualnych cen rynkowych. Powoduje to, że gromadzony fundusz amortyzacyjny nie traci na wartości i może być wykorzystywany do zakupu nowych maszyn i urządzeń.
Przyspieszona amortyzacja (zezwolona przez państwo) polega na odpowiednim podwyższeniu stawek amortyzacyjnych na początku okresu eksploatacji maszyn i urządzeń produkcyjnych. Wówczas przedsiębiorca w krótszym kresie dokona amortyzacji zainstalowanych maszyn i urządzeń, wcześniej wycofa je z produkcji i wprowadzi nowoczesną technologię. Podnosi to koszty materialne produkcji i może wpłynąć na cenę końcowego produktu lub na wysokość zysku, jednak sprzyja to postępowi technicznemu i tworzy dodatkowy popyt na różnorodne dobra kapitałowe.
3.Wyjaśnij pojęcie zysku i różnice między zyskiem księgowym, zyskiem normalnym i zyskiem nadzwyczajnym.
Zysk - są to określone wpływy, zwane też utargami, które otrzymuje przedsiębiorstwo sprzedając swoją produkcję lub usługi na rynku
Zysk księgowy ( bilansowy ) - jest to nadwyżka rocznych utargów nad kosztami własnymi produkcji. Jest to zysk brutto czyli przed opodatkowaniem. Zyski każdego przeds. są obciążone podatkiem dochodowym, który w różnych krajach kształtuje się w granicach 15-30% zysku brutto. W szczególnych przypadkach może on ulec pewnemu obniżeniu lub podwyższeniu. Dla przedsiębiorców ważniejszy jest jednak zysk po opodatkowaniu.
Zysk normalny - wiąże się z pojęciem kosztu alternatywnego, czyli kosztu utraconych możliwości. Zakłada się tu, że właściciel lokując swój kapitał w przedsiębiorstwie traci możliwość uzyskania odsetek w banku z tytułu depozytu długoterm. Rezygnuje też z wynagrodzenia jakie mógłby otrzymać zatrudbniając się jako pracownik najemny u innego przedsiębiorcy. Koszt alternatywny obejmuje tu utracone procenty od kapitału + koszt pracy właściciela. Gdy przedsiębiorca sprzedaje swoją produkcję wg kosztów ekonomicznych otrzymuje wtedy tylko zysk normalny, który jest częścią składową kosztów ekonomicznych jako koszt alternatywny
Gdyby nie osiągano zysku normalnego, wówczas spadek ceny do poziomu kosztu księgowego oznaczałby brak jakiegokolwiek zysku. Zysk normalny zapewniany jest przez zrównanie utargu całk. z kosztami ekonom.
Zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) - jest to nadwyżka utargu całkowitego nad łącznymi kosztami ekonomicznymi (Łączne koszty ekonom = koszt księgowy+koszt alternatywny kapitału i pracy właściciela).
Zysk nadzwyczajny wynika stąd, że cena rynkowa kształtuje się powyżej najniższego kosztu ekonom. Ta sytuacja zachęca przedsiębiorców do zwiększenia produkcji na rynku. Gdy cena ukształtuje się na poziomie najniższego kosztu ekonom wtedy zysk nadzwyczajny zniknie, ale pozostanie zysk normalny
4. Co to jest strata bilansowa i jaką rolę odgrywa ona w przedsiębiorstwie?
Strata bilansowa to wielkość o jaką koszty własne produkcji przewyższają utargi ze sprzedaży. Jest to koszt ryzyka związany z niepowodzeniem działalności firmy, co prowadzi do redukcji kapitału. Jeśłi strata bilansowa nie ma charakteru przejściowego lub przypadkowego, może doprowadzić do bankructwa firmy.
5.Wyjaśnij podstawowe kategorie kosztów stałych, zmiennych, całkowitych, przeciętnych kosztów całkowitych, przeciętnych kosztów zmiennych oraz kosztów krańcowych.
Koszty stałe całkowite Ks - te wszystkie wydatki, które są związane z funkcjonowaniem przeds. i nie zależą od wielkości wytwarzanej produkcji. Są to głównie koszty zużycia kapitału trwałego(amortyzacja), opłaty za dzierżawę terenu, koszty funkcjonowania administracji, koszty ogrzewania, oświetlenia, odsetki od kredytów itp. Nawet gdy przeds. nie pracuje musi ponosić te koszty.
Koszty zmienne całkowite Kz - koszty zużytych surowców, materiałów, koszty ruchu maszyn i urządzeń oraz koszty robocizny bezpośredniej.
Koszty całkowite Kc - suma kosztów stałych i zmiennych
Koszty przeciętne zmienne lub całkowite Kpz, Kpc - koszty wynikające z podzielenia kosztów zmiennych lub całkowitych przez ogólne rozmiary produkcji Q.
Koszty krańcowe Kk - określone są przyrostem kosztów całkowitych w stosunku do przyrostu produkcji Q. Ponieważ przyrost kosztów całkowitych wynika tylkoz przyrostu kosztów zmiennych, zatem Kc = Kz . Oznacza to, że koszty krańcowe zmieniają się jedynie pod wpływem kosztów zmiennych całkowitych.
6.Wyjaśnij związek między krzywą kosztów zmiennych i krzywą kosztów całkowitych a krzywą produktu całkowitego.
Kształt krzywych kosztów zmiennych i kosztów całkowitych wynika z funkcji produkcji w krótkim okresie, którą można zapisać Q=f(L),zakładając, że czynnik kapitału jest stały. Funkcję kosztów można więc wyrazić ogólnym równaniem K=f(Q). Kształt krzywej kosztów całkowitych jest identyczny z kształtem krzywej kosztów zmiennych, ale przesunięty w górę o wysokość kosztów stałych.
Ze względu na fakt, że zasób kapitału nie ulega zmianie, koszty stałe są niezależne od rozmiarów produkcji i ilustruje się je linią poziomą. Dzieląc koszty stałe przez ilość wytwarzanej produkcji Q, przeciętne koszty stałe ks wykazują systematyczną tendencje malejącą aż do pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych przedsięb.
Funkcja kosztów zmiennych całkowitych i kosztów całkowitych to lustrzane odbicie funkcji produkcji, czyli krzywej produktu całkowitego. Gdy produkcja rośnie do punktu a więcej niż proporcjonalnie, to koszty zmienne rosną mniej niż proporcjonalnie. Między punktami a i c produkcja rośnie mniej niż proporcjonalnie, wówczas koszty zmienne całkowite rosną więcej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu produkcji.
Na podanym rysunku do punktu a wielkość Kz rośnie coraz wolniej w stosunku do wzrostu Q. W punkcie a następuje przegięcie funkcji kosztów zmiennych Kz i od tego punktu koszty te rosną coraz szybciej w stosunku do wzrostu produkcji Q.
7. Dlaczego krzywa przeciętnych kosztów całkowitych, przeciętnych kosztów zmiennych oraz kosztów krańcowych ma kształt rozwartej litery U ?
Taki kształt tych krzywych wynika z kształtu wykresów krzywych kosztów zmiennych i kosztów całkowitych.
najpierw wyznaczamy najniższy poziom przeciętnych kosztów zmiennych Kpz . Ustalamy go w pkt, w którym linia wyprowadzona z początku układu współrzędnych staje się styczna z funkcją całkowitych kosztów zmiennych Kz . Jest to punkt b, który rzutujemy na drugi wykres i oznaczamy b'. Do tego punktu przeciętne koszty zmienne stale spadają i od punktu b' zaczynają coraz bardziej rosnąć.
następnie wyznaczamy najniższy poziom przeciętnych kosztów całkowitych Kpc . Ustalamy go w pkt, w którym linia poprowadzona z początku układu współrzędnych staje się styczna z funkcją kosztów całkowitych Kc . jest to pkt d, który na drugim wykresie oznaczamy jako d'. Do tego punktu przeciętne koszty całkowite stale spadają, osiągają swoje minimum w pkt d' i odtąd zaczynają coraz szybciej rosnąć.
wyznaczamy najniższy poziom kosztów krańcowych, który występuje w punkcie przegięcia krzywej Kz oznaczonym jako a. Do tego punktu koszty krańcowe spadają i począwszy od punktu a' krzywa kosztów krańcowych stale rośnie. Istotne jest też że krzywa kosztów krańcowych przecina w najniższych punktach krzywe przeciętnych kosztów całkowitych i kosztów zmiennych. Jest ona pochodną krzywej całkowitych kosztów zmiennych.
Różnica między krzywymi Kpc i Kpz wynika tylko z kosztów stałych. Ponieważ te koszty ciągle maleją, to początkowe różnice położenia krzywych kosztów Kpc i Kpz są większe niż końcowe.
8. Wyjaśnij związek między krzywą przeciętnych kosztów zmiennych a krzywą kosztów krańcowych.
Mówiąc językiem matematyki: krzywa kosztów krańcowych jest pochodną krzywej całkowitych kosztów zmiennych. Najniższy poziom kosztów krańcowych występuje w punkcie przegięcia krzywej Kz (oznaczonym jako a). Do tego punktu koszty krańcowe na kolejne jednostki produkcji spadają i począwszy od punktu a' krzywa kosztów krańcowych stale rośnie. Ważny jest fakt, że rosnąca krzywa kosztów krańcowych Kk przecina w najniższym punkcie krzywą przeciętnych kosztów zmiennych Kpz oraz w najniższym punkcie krzywą przeciętnych kosztów całkowitych Kpc.
9.Wyjaśnij dlaczego krzywa utargu krańcowego w warunkach monopolu ma nachylenie ujemne.
Malejąca krzywa utargu krańcowego jest pierwszą pochodną krzywej utargu całkowitego. Wykres ten ilustruje ogólną zależność między wielkością przeciętną a wielkością krańcową. Gdy wielkość przeciętna spada, to wielkość krańcowa spada jeszcze szybciej i w pewnym momencie może stać się wartością ujemną. W monopolu krzywa popytu i krzywa ceny maja nachylenie ujemne. Stąd krzywa utargu krańcowego ma niższe położenie i większy kąt nachylenia.
10. Wyjaśnij pojęcie minimum produkcji i techniczne optimum produkcji.
Przedsiębiorca osiąga techniczne optimum produkcji w punkcie, w którym krzywa kosztów krańcowych Kk przecina krzywą kosztów całkowitych Kpc.
Kk = Kpc (warunek technicznego optimum produkcji)
W tym punkcie wytwarzana produkcja Q charakteryzuje się najniższymi przeciętnym kosztami wytwarzania. Każde zwiększenie lub zmniejszenie rozmiarów produkcji w porównaniu z wielkością Qopt. tech. Oznacza zwiększenie kosztów wytwarzania na jednostkę produkcji. Nie można jednak stwierdzić, że dalsze zwiększanie produkcji jest już nieopłacalne, mimo rosnących kosztów wytwarzania. Opłacalność produkcji zależy bowiem nie tylko od kosztów wytwarzania, ale też od wysokości ceny, po której przedsiębiorca może sprzedawać wytworzony towar
11.Jakie wielkości ekonomiczne muszą być wzięte pod uwagę przy wyznaczaniu ekonomicznego optimum produkcji i czym różni się ono od technicznego optimum produkcji?
Przedsiębiorstwo osiąga maksimum zysku w punkcie przecięcia się krzywej kosztów krańcowych z krzywą utargu krańcowego (Kk = Uk ). Ten punkt (oznaczany jako e) wyznacza optymalne rozmiary produkcji w przedsiębiorstwie. Nazywany jest on optimum ekonomicznym.
Różnica między optimum technicznym a ekonomicznym polega na tym, że w pierwszym przypadku następuje minimalizacja przeciętnych kosztów wytwarzania, w drugim zaś - maksymalizacja zysku całkowitego.
13.Wyjaśnij zasady maksymalizacji zysku przedsiębiorstwie monopolistycznym.
Pełny monopol oznacza wyłączność w produkcji określonego wyrobu lub świadczonych usług. Jest on więc przeciwieństwem doskonałej konkurencji. W warunkach monopolu producent jest cenotwórczą; tutaj głównie monopol jest rynkiem. Monopol kształtuje cenę, manipuluje rozmiarami podaży produkcji i nagina zachowanie konsumenta do swoich interesów. Nie ma jednak zupełnej swobody działania. W przeciwieństwie do modelu doskonałej konkurencji, monopolista sam ustala cenę. Poszukuje on takiego jej poziomu, przy którym będzie mógł sprzedać taką ilość wytworzonych jednostek produkcji, która umożliwi mu maksymalizację zysku.
Zysk maksymalny jest rezultatem kombinacji cen i ilości produkcji wyznaczanej przez monopolistę. Jeśli zysk na jednostkę produkcji pomnożymy przez optymalne rozmiary produkcji, wówczas otrzymamy sumę zysku monopolowego.
Zm = ( Cm - Kpc ) QE
Po wykonaniu mnożenie uzyskamy nadwyżkę utargu całkowitego nad kosztami całkowitymi w przeds. monopolistycznym.
14.Dlaczego rozmiary produkcji w przeds. monopolistycznym są mniejsze a ceny wyższe niż w warunkach doskonałej konkurencji.
W warunkach monopolu optimum techniczne wyznaczane przez punkt przecięcia krzywe Kk z krzywą Kpc leży przy większych rozmiarach produkcji niż optimum ekonomiczne, w którym monopolista maksymalizuje swój zysk. Oznacza to, że produkcja wytwarzana jest nie przy najniższych, a przy wyższych kosztach przeciętnych. Gdyby monopolista chciał obniżyć cenę wtedy sprzedałby większą ilość produkcji niż ta wyznaczana przez optimum ekonomiczne, ale przy znacznie mniejszym utargu krańcowym w porównaniu z kosztami krańcowymi i w rezultacie osiągnąłby mniejszą sumę zysku. W ten sposób dowodzi się, że z tytułu istnienia monopoli społeczeństwo musi płacić wyższe ceny za mniejsze rozmiary produkcji. Na tej podstawie formułuje się pogląd, że monopol w porównaniu z wolną konkurencją prowadzi do niewłaściwej alokacji zasobów.
15.W jakim szczególnym przypadku monopolista mógłby zwiększyć swoje zyski poza punktem przecięcia się krzywej utargów krańcowych z krzywą kosztów krańcowych (punkt E)?
Na lewo od punktu E koszty krańcowe są niższe od utargu krańcowego. Jak długo występuje nadwyżka utargu krańcowego nad kosztami krańcowymi, tak długo opłaca się zwiększać produkcję i tym samym powiększać sumę zysku.
16. wyjaśnij różnicę między krzywą krótkookresowych i długookresowych przeciętnych kosztów całkowitych.
Długookresowy kształt krzywej przeciętnych kosztów całkowitych jest obwiednią najniżej położonych punktów krótkookresowych krzywych przeciętnych kosztów całkowitych. Przedsięb., które systematycznie rozbudowuje swoje zdolności produkcyjne, odnosi, aż do rozmiarów produkcji Q1, korzyści z rosnącej skali produkcji. W rezultacie stopniowo obniżają się przeciętne koszty całkowite i w punkcie i w punkcie Q1 osiągają one swój najniższy poziom. Odtąd dalsza rozbudowa przedsięb. i zwiększanie skali produkcji powodują, że przeciętne koszty całkowite stopniowo rosną. (Mówimy wówczas, że przedsięb. przekroczyło swoje optymalne rozmiary w długim okresie jego rozbudowy i weszło w fazę dysekonomii skali produkcji.
Kształt krzywej długookresowych przeciętnych kosztów całkowitych w gałęzi stopniowo obniża się a następnie lekko wznosi się do góry. Krzywa ta jest jednak znacznie bardziej spłaszczona w porównaniu z krzywą krótkookresową, gdyż w dłuższym okresie wszystkie czynniki produkcji są zmienne.
17.Wyjaśnij pojęcie efektywnej skali produkcji.
Przedsiębiorstwo, które systematycznie rozbudowuje swoje zdolności produkcyjne, odnosi (aż do rozmiarów produkcji Q1) korzyści z rosnącej skali produkcji. W rezultacie stopniowo obniżają się przeciętne koszty całkowite i w punkcie Q1 osiągają one swój najniższy poziom. Odtąd dalsza rozbudowa przedsiębiorstwa i zwiększanie skali produkcji powoduje, że przeciętne koszty całkowite stopniowo rosną. Mówimy wówczas, że przedsiębiorstwo przekroczyło swoje optymalne rozmiary w dłuższym okresie jego rozbudowy i weszło w fazę dysekonomii skali produkcji.
18.Wyjaśnij w jaki sposób odchylenie ceny rynkowej w górę lub w dół od ceny długookresowej równowagi uruchamia w warunkach doskonałej konkurencji mechanizm zmniejszania lub zwiększania podaży produkcji.
Podaż produkcji może rosnąć zarówno z tytułu zwiększenia nakładów czynników produkcji w istniejących już przedsięb., jak i z tytułu zakładania nowych przedsięb. w daneju gałęzi produkcji tak długo, jak długo cena rynkowa będzie z jakichś względów przewyższała długookresowy poziom przeciętnych kosztów całkowitych w gałęzi i zapewniała przedsiębiorcom zysk nadzwyczajny (ekonomiczny) ponad normalne wynagrodzenie właściciela.
W ten sposób odchylenie ceny w dół lub w górę od ceny długookresowej równowagi uruchamia w warunkach doskonałej konkurencji mechanizm zmniejszania lub zwiększania podaży produkcji, która ponownie sprowadza cenę rynkową do jej poziomu równowagi przy zerowym zysku ekonomicznym (nadzwyczajnym) i pełnym pokryciu kosztów ekonomicznych zawierających koszt alternatywnego zastosowania kapitału i pracy właściciela.
19.Dlaczego w dłuższym okresie jedne przedsiębiorstwa osiągają w gałęzi zysk nadzwyczajny, a inne tylko zysk normalny i jakie zjawiska będą towarzyszyły tej sytuacji?
Dla pierwszego przedsiębiorstwa, które wytwarza po najniższych kosztach ekonomicznych, cena rynkowa kształtuje się na poziomie najniższych długookresowych przeciętnych kosztów wytwarzania. Przedsiębiorstwo to nie osiąga żadnych zysków nadzwyczajnych a jedynie zysk normalny, wchodzący w skład długookresowych kosztów ekonomicznych. Gdyby cena rynkowa C1 uległa obniżeniu, wówczas przedsiębiorstwo to znalazłoby się poniżej progu rentowności i nie byłoby w stanie zbyt długo utrzymać się na rynku. Wszystkie inne przeds., które mają wyższe koszty wytwarzania niż przeds. pierwsze nie mają szans utrzymania się w danej gałęzi.
Drugie przeds., które wytwarza po najwyższych kosztach ekonomicznych nie przekraczających jednak poziomu ceny rynkowej ma najniższe w gałęzi długookresowe koszty wytwarzania. Optymalne rozmiary jego produkcji Q2 są wyznaczone przez punkt przecięcia ceny z długookresową krzywą kosztów krańcowych. Ponieważ cena kształtuje się znacznie powyżej najniższych kosztów przeciętnych, przeds. osiąga oprócz zysku normalnego, zysk nadzwyczajny.
Wszystkie inne przeds. w gałęzi których koszty ekonomiczne są wyższe niż w przeds. drugim, ale niższe niż w pierwszym, także osiągają jakiś zysk nadzwyczajny ale jest on mniejszy niż w przeds. drugim.
Podaż w każdym przeds. będzie rosła tak długo, jak długo cena będzie przewyższał koszty krańcowe.
W wyniku swobody przepływu kapitału i tendencji do rozszerzania produkcji w przeds. o najniższych kosztach wytwarzania nastąpi obniżenie ceny i eliminowanie krańcowych przeds. o wyższych kosztach wytwarzania. W rezultacie nawet w najlepszych firmach będzie zanikał zysk nadzwyczajny. Gdy wszystkie przeds. będą osiągały zysk normalny wtedy cała gałąź znajdzie się w równowadze i żadne przeds. nie będzie chciało wyjść/wejść do danej gałęzi produkcji.
21.Dlaczego przy doskonałym zróżnicowaniu cen od różnych nabywców monopolista może osiągnąć większą sumę zysku niż przy jednolitej cenie pobieranej od każdego nabywcy?
Istnieje możliwość zwiększenia masy zysku, pod warunkiem , że monopolista zdoła podzielić dodatkowy rynek zbytu na drobne segmenty w stopniu umożliwiającym doskonałe zróżnicowanie cen. Oznacza to, że pobiera on coraz niższą cenę za każdą dodatkowo sprzedana jednostkę produkcji innemu klientowi. Wówczas nie traci on nic z zysku osiągniętego ze sprzedaży poprzednich jednostek przy cenie jednolitej(cenie monopolowej), zaś zyskuje dzięki temu, że dla pozostałych klientów zdoła zróżnicować ceny w takim stopniu, iż mimo malejących utargów krańcowych, koszty krańcowe aż do pewnego punktu będą niższe. Nadwyżka utargu nad kosztami krańcowymi powiększa monopoliście sumę zysku.
Granica idealnego różnicowania ceny jest zrównanie się ceny z kosztami krańcowymi. Warunkiem takiego zróżnicowania jest oddzielenie poszczególnych segmentów rynku od siebie w celu uniemożliwienia odsprzedawania towarów zakupionych po niższej cenie oraz znajomość maksymalnej sumy, którą każdy nabywca zapłaci za dostarczoną ilość towarów.
22. Jaką reakcje obserwujemy w modelu oligopolistycznej konkurencji, gdy jeden z oligopolistów próbuje podnieść lub obniżyć cenę swojego produktu?
Gdyby ktokolwiek z oligopolistów próbował podnieść cenę powyżej ceny ustalonej wówczas spotkałby się z określoną reakcją konsumentów. Krzywa popytu powyżej ceny ustalonej ma nachylenie o elastyczności większej od jedności. Oznacza to, że podwyżce ceny towarzyszy spadek utargu całkowitego.
Inni oligopoliści, spodziewając się tego niekorzystnego efektu, nie podnoszą ceny, licząc na to, że konsumenci przesuną swój popyt do tego, który podniósł cenę, do tych u których cena nie wzrosła.
Natomiast gdy lider cenowy obniża cenę swojego wyrobu, wówczas inni oligopoliści muszą uczynić to samo, aby nie dać się wyprzeć z rynku. To także prowadzi do spadku utargu całkowitego gdyż nachylenie krzywej popytu poniżej ceny ustalonej ma elastyczność mniejszą od jedności i przy spadku ceny spada utarg całkowity.
Wynika stąd wniosek, że oligopoliście nie opłaca się obniżyć ceny gdy inni mogą zrobić to samo, gdyż w rezultacie obniży się elastyczność popytu, spadnie utarg całkowity i zmniejszy się jego zysk. Mamy do czynienia ze zjawiskiem współzależności, które polega na tym, że zachowanie poszczególnych firm silnie zależy od postępowania konkurentów.
23.wyjaśnij pojęcie konkurencji doskonałej, niedoskonałej i monopolistycznej oraz uzasadnij, jakim celom służy ten podział.
Podział konkurencji na różne formy pokazuje zachowania konsumentów i producentów w różnorodnych sytuacjach panujących na rynku.
KONKURENCJA NIEDOSKONAŁA wyraża się tym, że:
-konsument nie zawsze zna cenę po jakiej różni producenci lub handlowcy sprzedają dany towar. Wskutek tego kupuje u dawnego producenta, nawet jeśli musi płacić wyższą cenę. Przyzwyczajony jest bowiem do nabywania określonego towaru i niechętnie zmienia sprzedawcę. Dużą rolę odgrywają tu takie czynniki jak: dogodność robienia zakupów, określone zachowanie się sprzedawcy, itp. Ponadto kupujący może uważać, że istnieją korzystne różnice w jakości nabywanych dotychczas przez niego towarów. To wszystko powoduje, że w granicach pewnych różnic cen każdy sprzedawca i towar każdego producenta ma swoją klientelę.
-Producent stara się wyrobić zaufanie do swoich towarów za pośrednictwem znaku fabrycznego, wyglądu zewnętrznego, reklamy, itp. Jeśli chce ściągnąć nabywców z innych rynków, musi w walce konkurencyjnej w większym stopniu obniżyć cenę swego towaru, przynajmniej w początkowej fazie, niż wynikałoby to z założeń doskonałej konkurencji. Taka obniżka ceny opłaca się jeśli towary mają wysoką elastyczność cenową, co powoduje procentowo większy wzrost popytu niż spadek ceny. Wtedy tracąc na zysku jednostkowym , producent zyskuje na masie, gdyż może więcej sprzedać i mieć większy obrót.
W niedoskonałych formach konkurencji bada się strategiczne zachowanie się przedsiębiorstwa, w którym traktuje się np. wydatki na reklamę nie jako marnotrawstwo ale jako niezbędną promocję, która zapewnia rynek zbytu w dłuższym okresie. Podobnie nakłady na badania naukowe i rozwój uważa się za drogę do wzmocnienia pozycji firmy. Wszystkie formy konkurencji niedoskonałej mają na celu wskazanie możliwości minimalizacji kosztów produkcji oraz wzmocnienie pozycji konkurencyjnej firmy.
KONKURENCJA DOSKONAŁA zakłada istnienie dużej liczby małych przeds., z których żadne z osobna nie może kształtować ceny(przeds. ma do czynienia z pozioma krzywa popytu na swój produkt co znaczy, że utarg krańcowy równy jest cenie, a krzywa utargu krańcowego jest taka sama jak krzywa utargu przeciętnego). Wszyscy producenci wytwarzają dobra homogeniczne, czyli nie różniące się od dóbr wytwarzanych przez innych producentów tej samej branży. Producenci mają pełną swobodę wejścia i opuszczenia rynku. Każde przeds. może sprzedać po cenie rynkowej to wszystko co wytwarza i nie ma potrzeby oferowania produktów po niższej cenie. Konsument też nie może decydować o cenie. Panuje przejrzystość rynku: konsumenci są doskonale zorientowani co do cen różnych produktów i jest im obojętne u którego producenta dokonają zakupu. Istnieje doskonała podzielność i przenośność czynników produkcji. Nie istnieją żadne opóźnienia w czasie, gdyż producenci natychmiast dostosują swoją działalność do potrzeb rynku. Brak tu niepewności i ryzyka działalności gospodarczej. Nie ma zapotrzebowania na reklamę i promocje. Przeds. poszukuje optymalnych rozmiarów produkcji przy których może zmaksymalizować swój zysk.
KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA
-produkty rynkowe są zróżnicowane i maja bliskie substytuty
-występuje najczęściej na rynkach lokalnych( położone blisko siebie stacje benzynowe, restauracje, sklepy spożywcze, butiki, zakłady fryzjerskie, itp.) Spowodowane jest to łatwością wejścia na rynek i nawet mniejsi producenci mogą skutecznie konkurować z wielkimi monopolistami
-jeśli wejście na rynek i wycofanie się z niego jest względnie łatwe, wówczas mamy do czynienia z rynkiem kontestowalnym(np. przewozy samolotowe)
-posiada wielu sprzedawców i wielu nabywców
-nie ma istotnych barier lub ograniczeń utrudniających wyjście lub wejście z danej gałęzi
-pomiędzy większą liczbą konkurujących producentów nie jest możliwe porozumienie
24. Scharakteryzuj podstawowe formy monopoli i typy monopolistycznej konkurencji
MONOPOL ABSOLUTNY - występuje tam gdzie istnieje niedostatek konkurencji i produkcja jest zdominowana przez jedną firmę. Może on przybierać formę monopolu naturalnego.
MONOPOL NATURALNY - występuje wówczas gdy podaż jakiegoś produktu lub usługi jest świadomie ograniczona tylko do jednego przedsiębiorstwa. Najczęściej występuje on w sferze użyteczności publicznej jak energetyka, gaz, wodociągi. W tych sferach stosowany jest państwowy nadzór nad wytwarzaniem dóbr i usług co do ich jakości, stopnia szkodliwości dla środowiska naturalnego oraz wysokości ceny ustalanej przez monopolistę.
OLIGOPOL - działa na nim kilku silnych monopolistów którzy opanowali rynek zbytu, np. w produkcji aut, papierosów. Nawiązanie skutecznej konkurencji wymaga tu dużych kapitałów. Jeden z największych producentów i o najniższych kosztach wytwarzania może objąć tzw. przywództwo cenowe. Inni oligopoliści starają się dopasować do cen ustalonych przez lidera w celu utrzymania swoich udziałów w sprzedaży. Gdy lider opuszcza cenę inni muszą robić to samo by zostać na rynku. Gdy podwyższa cenę inni nie muszą tego czynić gdyż wówczas maja szansę zwiększenia swego udziału w ogólnej sprzedaży danego towaru
W różnych sferach działalności gosp. monopole stosują często zróżnicowanie cen na te same usługi lub produkty nie mające bezpośredniego związku z różnicą kosztów wytwarzania( zróżnicowane są ceny biletów lotniczych, ceny pobytu w hotelach i pensjonatach w zależności od sezonu, różne ceny biletów teatralnych i imprez sportowych). Zróżnicowanie cen jest opłacalne zarówno dla konsumenta, który może wybierać korzystniejsze dla siebie rozwiązania, jak i dla producenta, przyczynia się bowiem do zwiększania obrotów. Najbardziej szkodliwą forma oligopolu są kartele( tajna zmowa między niezależnymi producentami, zmierzającymi do ograniczenia lub całkowitego wyeliminowania konkurencji między nimi. Porozumienie może dotyczyć wielkości wytwarzanej produkcji, podziału rynków zbytu lub poziomu ustalanych cen).
KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA - tak jak w pytaniu nr.23