Rząd B

1. Chronologia, epoki - krótka charakterystyka zakres czasowy, prądy literackie, autorzy:
Burza, Ślepcy, Opowieści Okrągłego stołu, Gilgamesz, Korsarz, Nowy Testament, Kwiaty zła, Metamorfozy, W poszukiwania straconego czasu , Król Edyp

2.Pytanie: wyjaśnić pojęcia, wskazać czas, utwory i dzieła charakterystyczne dla: dekadentyzm , modernizm, libertynizm , dandyzm, nadczłowiek, humanizm, auto sacramental, egzystencjalizm, sentymentalizm, konceptyzm

3. Porównać i podać przykłady liryki antycznej, poezja symboliczna, metafizyczna, romantyczna , poezja amerykańska
4. Motyw Odyseusza w Ulissesie i w Życie snem. Porównać różnice i podobieństwa
5. Wskazać różnice między bohaterem romantycznym a realistycznym pojmowanym jako "typowy", wskazać analogie tych dwóch modeli postaci w innych epokach.

1.

1. Nowy Testament, ewangeliści, między połową I/II w

2. Gilgamesz, autor nieznany, Mezopotamia, ok. 2000 lat p.n.e

3. Król Edyp, Sofokles, Grecja, Antyk

4. Metamorfozy, Owidiusz, Rzym, Antyk

5. Opowieści okrągłego stołu, autor nieznany, Francja, Średniowiecze

6. Burza, Szekspir, Anglia, Odrodzenie

7. Korsarz, Byron, Romantyzm, Anglia

8. Kwiaty zła, Baudelaire, Symbolizm, Francja

9. Ślepcy , Maeterlinck, Symbolizm, Belgia

10. W poszukiwaniu straconego czasu , Proust, Impresjonizm, Francja

* Symbolizm - przełom XIX / XX w

- synestezja- odbiór wrażeń opisywanych różnymi zmysłami

- zasada sugestii, nie mówienie wprost

- nacisk na muzyczność wypowiedzi

- operowanie symbolem oddającym stan psychiki ludzkiej bądź nastrój

- symbolizm przeciwstawiał się: parnasizmowi, pozytywizmowi, naturalizmowi i realizmowi

* Impresjonizm- XIX - XX w

- rezygnuje z realistycznego przedstawiania rzeczywistości i obiektywnej narracji

- cel: utrwalić ulotne wrażenia

- unikanie kontrastów, świat ukazany w rozmytych konturach, jakby wyjęty ze snu

- obecność narratora subiektywnego

- ciągła akcja została zastąpiona przez szereg znaczących momentów (głównie dramaty)

2.

* dekadentyzm ( choroba wieku, tzw. schyłek wieku)- nurt światopoglądowy i artystyczny, mający korzenie w filzofii Schopenhauera. Charakteryzował się irracjonalizmem, pesymizmem i emocjonalizmem. Dekadentyzm splatał się z poczuciem bezcelowości bytu i działania przejawiającego się bezsilnością i marazmem. Kult artysty- jednostki wybitnej stojącej ponad tłumem filistrów.

Okres: 2 poł. XIX w, Na wspak, Huysmans

* auto sacramental - gatunek alegorycznego dramatu religijnego, utwór dydaktyczny. Głównym ich tematem były dogmaty związane z Eucharystią. Powstał podczas świąt Bożego ciała, odzwierciedlał stan świadomości charakterystyczny dla ówczesnych Hiszpan

Okres: Barok, Życie jest snem, Pedro Calderon de la Barca

* dandyzm- wyszukana elegancja w sposobie bycia i zachowania, często przesadna. Charakteryzował się szczegółową dbałością o strój, nienaganne maniery, ekstrawagancję i nonszalancję

Okres: XIX w, Portret Doriana Graya, O. Wilde

*nadczłowiek- kategoria literacka, filozoficzna i i ideologiczna opisująca „ wyższy etap'' rozwoju człowieka, będący jedynie hipotezą. To wybitna jednostka przewyższająca zwykłych ludzi pod każdym względem

Okres: XIX w, Tako rzecze Zaratrusta, Fryderyk Nietzsche

* humanizm - prąd filozoficzny, kulturowy i etyczny, który uznawał człowieka za najwyższą wartość, podkreślając jego godność. Głosił kult kształtowania jednostki na silna i indywidualną; hasło :”Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”

Okres: Odrodzenie , Książę, Nicollo Machiavelli

* modernizm- inaczej nowoczesność, zespół kierunków artystycznych, światopoglądowych i literackich. Cechował się: poczuciem kryzysu cywilizacji, dekadentyzmem, sprzeciwem wobec tradycji moralnych mieszczan, istnieniem tzw. cyganerii artystycznej

Okres: XIX/XX w, Upiory, Ibsen

* sentymentalizm- kierunek literacko- artystyczny, stawiający w centrum człowieka wraz z jego uczuciami, skupiał się na wnętrzu i indywidualizmie. Za metodę poznania świata uznawał: empiryzm i sensualizm. Wg. Sentymentalizmu dzieło powinno mówić o psychice, uczuciach i emocjach człowieka

Okres: XVIII- XIX w, Podróż sentymentalna do Francji i Włoch, Laurence Stern

*libertynizm- ruch społeczno- polityczny odrzucający normy obyczajowe swoich czasów. Głosił powrót do natury i swobodne podejście do spraw seksu i nagości. Był skierowany przeciwko autorytetom religii zwłaszcza scholastyki i panującemu katolicko- feudalnemu ideałowi życia

Okres: Oświecenie, Niebezpieczne związki, Choderlos de Laclos

* konceptyzm - prąd w poezji, cechowało go dążenie do ciągłego zadziwiania i zaskakiwania odbiorcy. Stosował koncept- wyszukany, oryginalny pomysł, na którym oparty był utwór pod względem treści i formy ( kunsztowna ornamentyka, metafory i paradoksy

Okres: Barok, Adone, Marini ! - do konsultacji

* egzystencjalizm - kierunek filozoficzny wg, którego filozofia miała dociekać tego co w człowieku egzystencjalnie jednostkowe, tego co będzie prawdą dla jego życia i jego samego. Wg. egzystencjalizmu człowiek jest wolny i może z tą wolnością robić co chce, tworzy wszelkie wartości i decyduje o sensie swojego istnienia. Czuje samotność, zagrożenie w świecie, zagubienie i lęk przed śmiercią. Egzystencja wyprzedza esencję

Okres: XIX/ XX w , Muchy, Jean- Paul Sartre

3. Liryka antyczna:

• liryka grecka:

* Safona:

- tematyka: miłość( ból rozstania, tęsknota za miłością, namiętność)

- podziw dla natury i przywianie do folkloru

- pisała: hymny miłosne, pieśni weselne i modlitwy

np. Pogarda dla nieznającej poezji

* Tyrteusz:

- poezja patriotyczna ( wzywała do walki o niepodległość, w obronie ojczyzny i chwalebnej śmierci na polu bojowym)

- pisał: pieśni bojowe, marszowe, napomnienia i poemat religijny

- celem jego dzieł było zagrzewanie do walki

- dzieła patetyczne i podniosłe

* Anakreont:

- utwory o zabarwieniu erotycznym, opiewające flirt, dobrą zabawę, grę miłosną itd.

- poezja związana z kulturą dworską

- pisał : pieśni, elegie, jamby

- jego dzieła miały przyjemny i dowcipny charakter

- tematyka: miłość dziewczyny do chłopaka, uroda ciała i piękno życia, refleksje nad młodością i starzeniem się

* Symonides

- twórca liryki chóralnej

- pisał: treny, peany ku czci Apollina , hymny, dytyramby, elegiie i skolnie

- stworzył tzw. epigramat

OPISANY PRZYKŁAD:

Pogarda dla nieznającej poezji - jest to utwór autotematyczny , podejmujący temat tworzenia poezji. Podmiot liryczny jest poetą, a swoje słowa kierował do osoby, która nigdy nic nie stworzyła. Odczuwa on pogardę dla osoby, która „nie zrywała róż Pierrii”- siedziba muz. Uważa, że adresatki nikt nie będzie pamiętał , bo gdy ona umrze to nie będzie na Wyspach Szczęśliwych, tylko będzie błąkać się w Hadesie, zapomniana przez wszystkich. Wiersz Safony podjął temat nawiązujący do Horacego i „ stawiania sobie pomnika”. Autorka wyraża tutaj przekonanie, że dzięki swojej twórczości nie zostanie przez potomnych zapomniana

Poezja metafizyczna :

- poeci wprowadzali do liryki język: nauki, teologii i filozofii

- cechował ją indywidualizm i powaga tematu

- wiersze metafizyczne mieszały tematykę : religijną, filozoficzną i erotyczną

- wprowadzała atmosferę sceptycyzmu i niepewności

- odnosiła się do rozwiązania zagadki ludzkiego bytu

- utwory świadczyły o wielkim i głębokim zawierzeniu Bogu

np. Pchła , erotyk Johna Donne' a

Pchła jest świątynią i małżeńskim łożem, krew którą wyssała pchła z obojgu zakochanych połączyła ich dusze. Kiedy dziewczyna chce zabić pchłę, jest to określane jako potrójne przestępstwo: świętokradztwo, samobójstwo i zabicie partnera. Lecz dziewczyna zabija ją, ale nic się nie zmienia. Miłość cielesna nie jest w stanie zabić miłości duchowej. Na początku pchła jest sakralizowana, a później następuje desakralizacja

* Poezja symboliczna:

- synestezja- odbiór wrażeń opisywanych różnymi zmysłami

- zasada sugestii, nie mówienie wprost

- nacisk na muzyczność wypowiedzi

- operowanie symbolem oddającym stan psychiki ludzkiej bądź nastrój

- poeci, chcąc u odbiorcy wywołać odpowiednie przeżycia, odwoływali się do jego sfery uczuciowej, emocjonalnej, nie rozumowej i intelektualnej.

np. Padlina,z tomiku Kwiaty zła, Baudelaire

Padlina- w tym wierszu mamy do czynienia z opisem martwego, rozkładającego się ciała. NA pierwszy plan wybija się drastyczność i wierność szczegółów, wręcz bezlitosny dobór słów, co miło szokować. Przy opisie tego ciała autor używa takich słów jak: „ ścierwo, brzuch pełen zgnilizny” itd. Tego opisu poeta dokonuje z pełną świadomością, chce poprzez to uświadomić nam jaki będzie kres każdego z nas. Bowiem człowiek jest bytem przenikającym zależnym od natury. W wierszu pojawia się dekadencki estetyzm przez brutalne i drastyczne obrazowanie, jednak ten pesymizm został złagodzony tym, że w obliczu „zniszczenia” można zachować duszę. Motto: „ Brzydota nowym kanonem piękna”

4.

Odyseusz Homera- Odyseja:

- motyw snu m.in. Polifema

- Odyseusz ma żonę Penelopę i syna Telemacha

- Penelopa ma wielu zalotników, których próbuje odegnać syn

- Telemach był dzieckiem kiedy Odyseusz wyruszył i on sam chce ruszyc na poszukiwanie ojca

- motyw wędrówki do Itaki:

* spotkanie z Polfemem ( tu ujawnia się spryt i próżność Odyseusza)

* wyspa Eoli( załoga zagrożeniem, dostaje worek z wichrami, a towarzysze go otwierają wywołując sztorm)

* Spotkanie ze Scyllą i Charybdą- wybranie mniejszego zła, bycie między młotem, a kowadłem

* spotkanie z Syrenami

* podziemia Hadesu ( lepiej być królem w świecie zmarłych niż służącym na ziemii

, po wędrówce uświadamia sobie jednak, że życie ziemskie, doczesne jest dla niego najważniejszą i największą wartością

- fantastyka przekłada się na życie codzienne, uniwersalne i ludzkie doświadczenia

- bohater wraca w końcu do domu i kładzie się do małżeńskiego łoża, przez co staje się młody na nowo

- reprezentuje mit ziemi i przynależność do niej co symbolizuje małżeńskie łoże

korzeń w ziemi , gdzie leży Odyseusz)

Odyseusz Calderona w Życie snem:

- motyw snu jak i u Homera

-

Odyseusz Joyce' a - Ulisses :

- Odyseusz- Leopold Bloom ( żydowski akwizytor)

- bohater krąży, ale nie może dotrzeć do nikąd

- jego żoną jest śpiewaczka Molly Bloom ( homerowska Penelopa)

- synem bohatera jest Stefan Dedalus odpowiednik Telemacha; zmagający się również z zalotnikami matki( I część)

- motyw wędrówki do Dublina (II część) ; sceny odpowiadają przygodą Odyseusza homerowskiego:

* scena z Molly- spotkanie z Kalipso

* scena w kościele- pobyt u Lotofagów

* pogrzeb Dignama- wizyta w Hadesie

* wizyta w redakcji Freeman Journal- pobyt na wyspie Eoli

* spotkanie z Bellą Cohen- właścicielką domu publicznego- spotkanie Odyseusza z czarodziejką Kirke tzw. NOCNE MIASTO ( poszukiwanie tożsamości, walka a kościołem, polityką, obyczajowym tabu, urojeniami, wmówieniami, by dotrzeć do swego „ja”

* mit nakłada się na rzeczywistość

* Leopold Bloom przyjmuje różne role

* motyw jawy i snu jak i u Homera i Calderona

* wydarzenia toczą się w ciągu 24 h

* motyw śmierci ich wspólnego dziecka, kobieta uważa ,że jego śmierć pogorszyła więzi między małżonkami

* dwójka dzieci

5.

Bohater romantyczny:

Typ- Werter z Cierpienia młodego Wertera, Goethe, ku romantyzmi(okres burzy i naporu) -> Pani Bovary…. , Flaubert ( ale analogii pewna nie jestem):

* podróżnik wrażliwy na piękno, poszukujący sam siebie

* skryty, tajemniczy

* nieszczęśliwie zakochany

* indywidualista, izolujący się od społeczeństwa

* rozdarty wewnętrznie

* poszukuje szczęścia

* jest zafascynowany naturą

* w jego postawie uczucia biorą górę nad rozumem

* pieniądze nie odgrywają u niego roli

Bohater realistyczny :

Typ- Vautrin z Ojca Goriot, Honoriusz Balzac, wiek XIX -> analogii niestety nie wiem…

* silna, przedsiębiorcza osobowość

* usytuowany na styku 2 różnych światów: zwykłego i przestępczego

* demoniczny, mroczny i tajemniczy

* z pozoru miły, uczynny i towarzyski

* niewrażliwy na kobiety, bardziej interesowali go mężczyźni

* stworzył kodeks tzw. zbrodniczą moralność

* wierzy, że pieniądz to wszystko, że wszystkim rządzi i steruje

* z nikim nie wiąże głębszych uczuć

* samotnik , skłócony ze światem

---