Modele bezpieczeństwa m-narodowego:
- niepodzielność bezpieczeństwa - bezpieczeństwo jednego państwa jest nierozerwalnie związane z bezpieczeństwem innych państw (deklaracja KBWE)
- bezpieczeństwo wszechstronne - obejmujące poza aspektem militarnym także aspekt polityczny, ekonomiczny, kulturowy, prawny, środowiskowy i humanitarny
- bezpieczeństwo kooperatywne - jest ono zapewnione na poziomie subregionalnym, regionalnym i globalnym poprzez uzupełniające się i wzajemnie wzmacniające wielostronne instytucje oraz działania bilateralne poszczególnych państw; obejmuje system zbudowany wg. trzech zasad: zaufaniu wynikającym z otwartości, przejrzystości i przewidywalności; wzajemnym zapewnieniu i reasekuracji; legitymacji i akceptacji zasady, że militarne ograniczenia istotnie zwiększają bezpieczeństwo członków systemu.
Organizacje, reżimy i instytucje mają za zadanie stabilizację sytuacji m-narodowej w ujęciu globalnym i regionalnym a także przeciwdziałanie i zwalczanie zagrożeń dla bezpieczeństwa i pokoju.
LN: Niemcy (od 8 września 1926, wystąpiły 21 października 1933)
ZSRR (od 18 września 1934, wyrzucony 14 grudnia 1939)
misje pokojowe ONZ
operacja pokojowa opiera się na działaniach wojskowych mających na celu utrzymanie lub przywrócenie pokoju i bezpieczeństwa, zasadniczo wyróżnia się następujące operacje wojskowe: operacja utrzymania pokoju - rozmieszczenie sił międzynarodowych w regionie konfliktu zbrojnego za zgodą jego stron, w celu utrzymania istniejącego pokoju; operacje tworzenia pokoju - pokojowe, dyplomatyczne działania mające na celu nakłonienie stron konfliktu zbrojnego do porozumienia; operacje budowania pokoju - działania mające na celu uniemożliwienie odtworzenia się konfliktu zbrojnego oraz dążenie do umacniania pokoju m.in. poprzez rozbrojenie, repatriację uchodźców, przeprowadzenie reform i wyborów, kontrolę nad przestrzeganiem praw człowieka, usprawnienie struktur państwowych i gospodarki, etc; operacje wymuszania pokoju polegające na użyciu przymusu zbrojnego w celu przywrócenie pokoju w regionie konfliktu (np. operacje przeprowadzane przez NATO na Bałkanach).
1999: Czechy, Węgry, Polska
w praktyce bezpieczeństwo rozpatrywane jest w dwojaki sposób, pierwsze (negatywne i wąskie ujęcie), odkreśla bezpieczeństwo jako brak zagrożeń, i kładzie nacisk na analizę wpływu działań danego podmiotu, mających na celu ochronę wartości wewnętrznych przed zagrożeniami; drugie (pozytywne i szerokie ujęcie) skupia się na kreatywnej aktywności podmiotu w celu zachowaniapewności przetrwania, stanu posiadania i swobodnego rozwoju. Pierwsze podejście koncentruje się wyłącznie na przeciwdziałaniu samemu zagrożeniu, natomiast drugie kładzie nacisk na kształtowanie warunków gwarantujących nie tylko utrzymanie stanu bieżącego, lecz dalszy rozwój
Wg. teorii długiego cyklu - system międzynarodowy powraca po pewnym czasie do punktu wyjścia. Zbytnie `rozciągnięcie' zasobów państwa dominującego prowadzi do jego upadku; zmiana przywództwa w świecie następuje ca. 100 lat (XVIw. Portugalia, XVIIw. Holandia, XVIIIw. Anglia, XIXw. Anglia, XX Stany Zjednoczone, XXIw. Stany Zjednoczone? Chiny?)
źródła konfliktów
ideologia - prezentuje wspólny, spójny światopogląd polityczny, religijny etc. Ideologie religijne są ugruntowane moralnie i tym samym trudne do negocjacji, oferują uporządkowany świat z jasno określonymi zasadami, kryterium dobra i zła oraz uczestnictwa we wspólnocie wiernych; religia może stać się przyczyną całościowej zmiany systemu (Afganistan), czy też tylko sporów międzygrupowych (Irlandia)
terytorium - przyczyna sporów politycznych na poziomie wewnątrzpaństwowym (dążenie grupy do uzyskania autonomii (Tybet) lub secesji (Czarnogóra) jak i międzynarodowym
zakaz użycia sił zbrojnych w rozwoju historycznym prawa międzynarodowego
pozytywistyczna szkoła prawa - państwa posiadają nieograniczone prawo do prowadzenia wojny, rozumiane jako jeden z trzech atrybutów jego suwerenności: prawo zawierania traktatów (ius tractatuum), prawo wysyłania i przyjmowania posłów (ius legationis) oraz prawo do wojny (ius ad bellum)
Pakt LN (1919) - zakaz wszczynania wojen przed wyczerpaniem procedury załatwiania sporów określonej w pakcie LN (brak bezwzględnego zakazu wojny agresywnej)
Pakt Brianda-Kelloga/Traktat Paryski (1928) - pierwsza umowa wielostronna nakładająca bezwzględny zakaz wojny agresywnej i obowiązek rozwiązywania sporów drogą pokojową; podpisany przez prawie wszystkie państwa (w tym Niemcy i Japonię co dało podstawę do wydania wyroków skazujących po II wojnie światowej w procesach norymberskim i tokijskim)
Karta NZ (1945) - zakaz groźby lub użycia siły, ograniczony jedynie prawem do samoobrony (oraz akcją w stosunku do państw nieprzyjacielskich z okresu II wojny światowej); możliwość podjęcia interwencji zbrojnej w ramach systemu bezpieczeństwa zbiorowego ONZ
Akt końcowy KBWE (1975) - rozszerzenie zakazu groźby użycia siły o powstrzymywanie się od `wszelkich działań stanowiących groźbę użycie siły albo bezpośrednie lub pośrednie użycie siły przeciwko innemu państwu uczestniczącemu' oraz `wszelkich demonstracji siły w celu skłonienia innego państwa uczestniczącego do rezygnacji z pełnego wykonywania jego suwerennych praw'; zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne: powstrzymywanie się od `wywierania jakiegokolwiek militarnego lub politycznego, gospodarczego lub innego nacisku zmierzającego do podporządkowania swym własnym interesom wykonywania przez inne państwo uczestniczące praw wynikających z jego suwerenności i w ten sposób zapewnienia sobie korzyści jakiegokolwiek rodzaju' Akt ma charakter jedynie politycznej deklaracji zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między państwami uczestniczącymi