Na podstawie:
Ciechaniewicz W.: „Pielęgniarstwo. Ćwiczenia”; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
Red. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.: „Podstawy pielęgniarstwa”, Wydawnictwo Czelej, Lublin 2008
Cewnikowanie pęcherza moczowego
Zabieg polegający na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego przez cewkę moczową.
Cel:
diagnostyczny:
monitorowanie diurezy i stopnia nawodnienia organizmu u ciężko chorych, pacjentów we wstrząsie, po zabiegu operacyjnym.
Pobranie próbki moczu do badania bakteriologicznego (u chorych niezdolnych do samodzielnego poprawnego pobrania materiału).
Ocena zalegania moczu po mikcji.
Podanie środka cieniującego do dróg moczowych w diagnostyce radiologicznej.
Sprawdzenie drożności cewki moczowej.
W wypadku retencji moczu
leczniczy:
Opróżnienie pęcherza moczowego w przypadku retencji moczu (po zabiegu operacyjnym, po porodzie, w zaburzeniach opróżniania pęcherza moczowego, w przeroście gruczołu krokowego).
Nietrzymanie moczu u osób przewlekle chorych, starszych.
Prowadzenie bilansu wodnego.
Płukanie pęcherza moczowego (po operacji pęcherza moczowego, wycięciu gruczołu krokowego).
Podawanie do pęcherza moczowego leków (antybiotyków, cytostatyków).
Niebezpieczeństwa zabiegu:
Wprowadzenie zakażenia do dróg moczowych,
Uraz mechaniczny cewki moczowej i pęcherza moczowego,
Krwawienie,
Zaczopowanie światła cewnika przez złogi włóknika lub skrzepliny w przypadku krwawień,
Tworzenie się kamieni „pęcherzowych” w pęcherzu moczowym,
Zwężenie cewki moczowej w wyniku jej uszkodzenia,
Zadzierzgnięcie w przypadku pozostawienia napletka odprowadzonego poza żołądź prącia,
Zawstydzenie pacjenta.
Zapobieganie powikłaniom:
Uzasadnione medycznie cewnikowanie,
Postępowanie antyseptyczne i wseptyczne podczas przygotowywania zestawu i wykonywania zabiegu,
Prawidłowe dobieranie cewnika w zależności od celu wykonywania zabiegu oraz średnicy cewki moczowej.
Przy retencji moczu upuszczanie 600 - 800 ml moczu.
Nasunięcie napletka na żołądź po cewnikowaniu mężczyzny.
Codzienna pielęgnacja cewnika i systemu drenującego.
Zapewnienie intymności podczas zabiegu.
Przekrój cewników podaje się w skali Charriere, w której jeden stopień odpowiada jednej trzeciej milimetra, np. 15 Charr odpowiada 5 mm. Podany przekrój określa średnicę zewnętrzną. Używa się też amerykańskiego odpowiednika skali Charriere, stosując określenie Frencz (Fr). U dorosłych używa się cewników o przekroju 14 - 22 Fr. U kobiet 14 Fr, u mężczyzn 16 - 18 Fr.
Cewniki dopęcherzowe:
Do jednorazowego odprowadzenia moczu z pęcherza: Nelatona - do stosowania przez osoby z małym doświadczeniem, Tiemanna - do cewnikowania mężczyzn z powiększonym gruczołem krokowym lub ze zwężeniem cewki, Couvelaire'a - ścięcie w kształcie fletu, z dwoma bocznymi otworami; stosowany do cewnikowania pacjentów z krwiomoczem, lu gdy zachodzi konieczność dokładnego opróżnienia pęcherza moczowego.
Samoutrzymujące się - posiadają balonik, który po napełnieniu stabilizuje i zabezpiecza cewnik przed wysunięciem z pęcherza.
Algorytm:
Czynności przygotowawcze:
Przygotowanie zestawu do cewnikowania pęcherza moczowego:
Jałowa pęseta w opakowaniu,
Jałowy cewnik,
W jałowym pakiecie: 2 narzędzia chwytne, pojemnik z 6 wacikami, serweta z otworem i podkład,
Miski nerkowate - 2 szt.
Jałowy środek poślizgowy - gliceryna, olej parafinowy, 2% żel ksylokainowy,
Rękawiczki jednorazowe,
Rękawiczki jałowe,
Sterylny płyn antyseptyczny (roztwór wodny): 0,1% roztwór rivanolu, 3% roztwór kwasu bornego, 0,2 - 0,5% roztwór chlorheksydyny, 2% roztwór hibitanu, roztwór nadmanganianu potasu barwy jasnoróżowej,
Podkład zabezpieczający bieliznę pościelową,
Poduszka do uniesienia pośladków,
Przylepiec,
Jałowy worek do zbiórki moczu,
Strzykawka z płynem: 0,9% NaCl, woda destylowana, do wypełnienia balonu cewnika,
Basen.
przyniesienie sprzętu i ustawienie w dostępnym miejscu: tacy na stoliku przyłóżkowym, ustawienie krzesła po prawej stronie, w nogach łóżka, ustawienie basenu na krześle.
zapewnienie warunków intymności: wykonanie cewnikowania w gabinecie zabiegowym, w łóżku pacjenta - parawan.
Przygotowanie pacjenta: poinformowanie o celu i sposobie wykonania zabiegu, wykonanie toalety krocza.
Czynności właściwe:
nałożenie jednorazowych rękawiczek.
ułożenie pacjenta w pozycji na plecach na stole zabiegowym, leżance, łóżku.
wysunięcie koszuli spod pleców pacjenta. Włożenie pod pośladki poduszki - jeśli zachodzi potrzeba łatwiejszego dostępu do krocza i uwidocznienia cewki moczowej.
podłożenie podkładu zabezpieczającego bieliznę pościelową.
pomoc w ugięciu kończyn dolnych w stawach kolanowych i odwiedzeniu ud.
Zdjęcie jednorazowych rękawiczek.
Otworzenie jałowego zestawu do cewnikowania (musi leżeć w zasięgu ręki pielęgniarki - na tacy, wózku zabiegowym, łóżku pacjenta w nogach łóżka).
otworzenie opakowania jałowym narzędziem chwytnym i wyjęcie go.
Otworzenie jałowego cewnika i wyjęcie go jałową pęsetą.
posmarowanie jałowym środkiem poślizgowym końca cewnika (cewnik trzymać jałowa pęsetą).
odłożenie cewnika do jałowego zestawu.
odłożenie używanej pęsety na tacę.
zalanie wacików jałowym płynem antyseptycznym (wcześniej odlać szerokim strumieniem niewielką ilość płynu antyseptycznego z butelki do basenu; spłukaną stroną wylotu butelki polać waciki).
nałożenie jałowych rękawiczek.
podłożenie jałowego podkładu pod pośladki (sfałdować podkład na grzbiecie dłoni, aby nie dotknąć jałowymi rękawiczkami do skóry pacjenta).
okrycie serwetą okolicy krocza.
postawienie na łóżku jałowych misek nerkowatych: pierwszą - do której odprowadzany jest mocz, wzdłuż łóżka pomiędzy udami pacjenta, drugą na zużyte waciki i narzędzia - w poprzek łóżka.
rozchylenie warg sromowych kciukiem i palcem wskazującym lewej ręki i podciągnięcie tkanek lekko do góry, aby uwidocznić ujście zewnętrzne cewki moczowej (lewa dłoń podtrzymuje tkanki do momentu dezynfekcji ujścia zewnętrznego cewki moczowej).
chwycenie prawą ręką narzędzia chwytnego z jałowego pakietu.
chwycenie narzędziem jałowego wacika nasączonego płynem antyseptycznym.
zmywanie pojedynczymi ruchami okolicy cewki moczowej w kierunku od spojenia łonowego do odbytu (jeden wacik na jeden ruch zmywania z góry na dół): 1 i 2 wacik - wargi sromowe większe, 3 i 4 wargi sromowe mniejsze, 5 ujście cewki moczowej. Zużyte waciki wrzucać do miski nerkowatej.
uchwycenie cewnika pomiędzy kciuk i palec wskazujący w odległości ok. 4 cm od jego zaokrąglonej części. Uchwycenie jego dalszej części pomiędzy 4 a 5 palec. Koniec cewnika skierować do miski nerkowatej.
wprowadzać cewnik ruchem półobrotowym do cewki moczowej na głębokość 5 - 7,5 cm.
zaprzestanie wprowadzania cewnika w momencie pojawienia się moczu.
Stabilizacja cewnika pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym lewej ręki.
z chwilą ustania wypływu moczu wprowadzenie cewnika ok. 2,5 cm głębiej do pęcherza moczowego. Wypełnienie balonu cewnika objętością płynu podaną na wentylu wpustowym.
Połączenie cewnika z zestawem do odprowadzania moczu - ponad udem pacjenta. Umocowanie cewnika do skóry pacjenta.
Skontrolowanie szczelności i drożności zestawu odprowadzającego mocz.
umieszczenie worka na mocz poniżej poziomu pęcherza moczowego.
usunięcie cewnika ruchem półobrotowym.
Czynności końcowe:
uporządkowanie materiału, sprzętu, otoczenia.
Odstawienie parawanu.
Wyniesienie basenu.
Odstawienie krzesła.
Wyniesienie tacy.
Opróżnienie miski nerkowatej.
Umieszczenie misek nerkowatych w płynie dezynfekcyjnym, umycie i osuszenie.
postępowanie z pacjentem.
Poprawienie zasłania łóżka,
Umożliwienie odpoczynku.
czynności końcowe wykonywane przez pielęgniarkę:
zdjęcie rękawiczek,
higieniczne mycie rąk,
udokumentowanie zabiegu cewnikowania pęcherza moczowego.
Cewnikowanie mężczyzny:
Przygotowanie tak jak u kobiet - bez podłożenia poduszki pod pośladki.
Uchwycenie prącia między 3 i czwarty palec lewej ręki odwróconej ku górze.
zsunięcie palcem wskazującym i kciukiem napletka aż do rowka żołędzi.
Chwycenie w narzędzie nasączonego wacika i umucie ujścia zewnętrznego cewki moczowej i żołędzi 3 razy. Czwartym gazikiem umycie tylko ujścia zewnętrznego cewki moczowej.
odłożenie narzędzia do miski nerkowatej.
uniesienie i lekkie podciągnięcie prącia i ustawienie go w pozycji pionowej do poziomu ciała - powoduje to wyprostowanie cewki moczowej.
wprowadzenie cewnika na głębokość 12 - 15 cm, aż do momentu, kiedy poczuje się lekki opór.
ustawienie prącia równolegle do ciała pacjenta (pomaga to zredukować fizjologiczny kąt cewki moczowej i wprowadzić cewnik do pęcherza moczowego) oraz odwrócenie uwagi pacjenta lub polecenie mu wykonywania głębokiego oddychania.
dalsze wprowadzania cewnika do momentu pojawienia się moczu.
nasunięcie napletka na żołądź.
1