Carl Hempel- Filozofia nauk przyrodniczych

I:

Dziedziny badan naukowych dzielą się na 2 grupy:

- nauki empiryczne (wykrywanie, opis, wyjaśniania, przewidywania zjawisk) dzieli się je na:

a) przyrodnicze i b) społeczne

* empiryczna weryfikacja twierdzeń- dokonuje się jej metodami: eksperyment, systematyczna obserwacja, wywiady, ankiety, testy)

- nauki empiryczne od nieemp. Odróżnia doświadczenie!

- nauki nieempiryczne- dyscypliny czystej matematyki i logiki ( dowodzenie twierdzeń nie musi być zasadniczo oparte na doświadczeniu).

Nauka- zaspokaja potrzebę zodbywania wiedzy i rozumienia świata

II:

Semmelwies i jego badania nad przyczynami gorączki połogowej u kobiet- XIX wiek.

-S. badał różnorakie hipotezy co do przyczyn zgonów położnic,

- hipoteza raz rozwinięta jest poddawana testom sprawdzającym

- Jeżeli H ( hipoteza ) jest prawdziwa to i (implikacja jest prawdziwa), ale wg doświadczenia I nie jest prawdziwa oraz H nie jest prawdziwa-takie rozumowanie nosi nazwę modus tollens- a wiec jest dedukcyjne,czyli w praktyce niezawodne.

- konkluzja to wniosek

- prawdziwa implikacja testowa nie dowodzi prawdziwości hipotezy,

- sprawdzanie hipotez nie warunkuje uzyskania odpowiedzi,

- częściowe potwierdzenie hipotezy- KONFIRMACJA

- Galileusz Toricelli Pascal- badania nad barometrem

Rola indukcji w badaniu naukowym:

- prowadzone od przeslanek do konkluzji,

- konkluzja wynika z przeslanek tylko z większym lub mniejszym prawdopodobieństwem, podczas gdy we wnioskowaniu dedukcyjnym wynika z przesłanek z całą pewnością!

- rola wnioskowania indukcyjnego polega na tym, że od zebranych danych empirycznych pozwala przejsć do odpowiednich twierdzeń ogólnych

4 stadia idealnego badania naukowego:

- obserwacja i opis wszystkich faktów, - analiza i klasyfikacja faktów,- indukcyjne wywodzenie z nich uogólnień - dalsze testowanie uogólnień,

- próbne hipotezy nadają badaniu naukowemu określony kierunek

- mechaniczne procedury konstruowania hipotezy wyjaśniają tylko część zadania

- nie ma ogólnych reguł indukcji,

- hipotezy i tworie naukowe są WYMYŚLONE w celu wyjaśnienia faktów,

- w badaniu naukowych niezbędna jest inwencja twórcza,

- akceptacja i wcielenie hipotez i teorii naukowych może być tylko wtedy, kiedy przejdą próbe krytycznego i dokładnego badania

* wnioskowanie dedukcyjne:

*reguły wnioskowania dedukcyjnego są formułowane w postaci ogólnych schematów

- termin lub występuje w sensie nierozłącznym i oznacza bądź, bądź/ i.

- w dedukcji jeśli przesłanki są prawdziwe to konkluzja również jest prawdziwa, zatem każde wnioskowanie jest poprawne.

- wiedzę naukową osiaga się w drodze „metody hipotezy”

- reguły indukcyjne/ dedukcyjne nie mają wpływu na powstawanie hipotez tłumaczących dane empiryczne,

- indukcja jest nieprawidłowa w testowaniu hipotez,

TESTOWANIE HIPOTEZY- LOGIKA I MOC UZASADNIAJĄCA TESTU:

- hipoteza to jest każde twierdzenie testowane,

- implikacje testowe hipotez maja charakter warunkowy,

- explicite warunkowa- w pewnych określonych warunkach wystapi pewne, określone zjawisko,

- hipotezy naukowe formułowane są w terminach ilościowych

- eksperyment w nauce to metoda testowania i odkrywania

- własność nauk przyrodniczych wiele hipotez dopuszcza testy eksperymentalne, jednak nie jest to cech odróżnaijaca n. przyrodnicze od innych!

- prawo Leavitta i Shapleya- prawo okresowych zmian jasności pewnych gwiazd zmiennych- cefeid klasycznych,

- implikacje testowe są „ wywodzone” bądź „wywnioskowywane” z hipotezy, która ma być poddana testowi,

Rola Hipotez Pomocniczych:

- odwoływanie się do hipotez p. jest regułą przy testowaniu hipotez naukowych,

Testy Krzyżowe:

- H1 i H2 to dwie konkurencyjne hipotezy na ten sam temat, obie opierające się testom, rozstrzygnięcie może nastąpić wtedy, gdy wskaże się test dla którego H1 i H2 przewidują przeciwne wyniki- eksperyment Foucalta nt. rozstrzygnięcia, która z koncepcji świata jest prawidłowa.

- ani hipotezy, ani teorie naukowe nie dają się udowodnić w sposób konkluzywny za pomocą świadectw empirycznych,

- prawo Galileusza- prawo swobodnego spadania,

- eksperyment krzyżowy w ścisłym sensie nie jest w nauce możliwy /wg. P. Duhema/.

Hipotezy ad-hoc:

- natura nie znosi próżni-koncepcja horror vacui,

- hipoteza ad hoc- wyłącznie dla uratowania hipotezy poważnie zagrożonej przez świadectwo doświadczenia, założenie to nie zostało zasugerowane przez żadne inne dane empiryczne i nie prowadzi do żadnych dodatkowych implikacji testowych.

Zasadnicza sprawdzalność i sens empiryczny:

- żadnego twierdzenia, czy zbioru twierdzeń T nie można poważnie traktować jako hipotezy lub teorii naukowej, jeżeli nie da się wobec nich zastosować obiektywnego testu empirycznego

- brak sensu empirycznego sprawia, że twierdzenie nie może być podtrzymywane jako hipoteza lub teoria naukowa,

-pseudohipotezy- hipotezy z pozoru

- aby sprawdzić, czy dana hipoteza ma sens empiryczny, należy sprawdzić, czy jej kontekst zakłada explicite lub implicite jakieś hipotezy pomocnicze i czy w koniunkcji z nimi hipoteza ma implikacje testowe

Kryteria konfirmacji i akceptowalności:

- pozytywny wynik testów nie jest konkluzywnym dowodem hipotezy, a jedynie mniejszym lub większym potwierdzeniem, czyli KONFIRMACJĄ.

Kryteria przy ocenie hipotezy pod względem jej naukowej wiarygodności:

- zakres i charakter odpowiednich danych empirycznych oraz związany z nia stopien potwierdzajacy hipotez,

- wzrost konfirmacji jest spowodowany przez nowy, pozytywny przypadek, jest tym mniejszy, im wieksza jest liczba pozytywnych przypadków,

- stopień konfirmacji hipotezy zależy od ilości świadectw pozytywnych a także od ich rozmaitości im większa rozmaitość tym bardziej potwierdzona hipoteza,

Potwierdzenie teoretyczne :

- potwierdzenie hipotezy może przyjść z góry tj. ze strony ogólniejszych hipotez lub teorii, które ją implikują, a same legitymują się niezależnymi od niej świadectwami empirycznymi.

- teoria dużego formatu zwykle bywa odrzucana gdy pojawi bardziej zadowalajaca teoria alternatywna

Prostota- czynnik wpływający na akceptowalność hipotezy; względna prostota połączona z alternatywnymi hipotezami tłumacząca te same zjawiska

Tacy filozofowie, jak : Mach ,Avenarius, Ostwald i Pearson głosili tezę, że celem nauki jest jej ekonomiczny tj. oszczędny opis świata , a hipotezy ogólne wyrażające rzekoma prawa natury są ekonomicznymi narzędziami myśli , służącymi do ujmowania nieskończonej ilości przypadków jednostkowych w jednym prostym wzorze.

Popper określa prostszą z dwu danych hipotez jako tą, która ma bogatszą treść empiryczną i argumentuje, że hipotezę prostszą łatwiej sfalsyfikować, jeśli w rzeczywistości jest ona fałszywa. Wg Poppera stopień prostoty to stopień podatności na falsyfikację, za pomocą dwóch różnych kryteriów

- wg Poppera hipoteza prostsza jest bardziej podatna na falsyfikację, z tym, że jest hipotezą mocniejszą, ponieważ hipoteza mniej prosta wynika z niej logicznie

- Popper nazywa łatwiej falsyfikowaną a wiec prostsza te z dwóch hipotez, która implikuje pozostałą, a wiec jest bogatsza w sensie czysto dedukcyjnym.

Prawdopodobieństwo hipotez:

-Carnap skonstruował ogólną metodę definiowania tzn. stopnia konfirmacja dla dowolnej hipotezy sformułowanej w takim języku, ze względu na dowolny zasób informacji sformułowany w tym języku. Pojęcie to spełnia wszystkie zasady prawdopodobieństwa i Carnap nazywa je logicznym, bądź indukcyjnym prawdopodobieństwem hipotezy ze względu na daną informację.

Prawa i ich rola w wyjaśnianiu naukowym:

Główny cel nauk przyrodniczych to wyjaśnianie zjawisk świata fizycznego

- Wyjaśnienie naukowe musi czynić pewnym dwóm warunkom: warunkowi istotności ( konieczny, ale nie adekwatny do wyjaśnienia)i sprawdzalności ( twierdzenia podlegające na wyjaśnieniu naukowym muszą podlegać testom empirycznym) wyjaśnienie, które sprawdza warunek istotności, spełnia też warunek sprawdzalności ( zależność przeciwna nie zachodzi).

Wyjaśnienie dedukcyjno- nomologiczne:

Zjawisko, które ma być wyjaśnione zjawisko EKSPLANANDUM

Zdanie, które je opisuje zdanie EKSPLANANDUM

Zespół zdań zawierających łącznie wyjaśnienie EKSPLANANS.

TERMIN- NOMOLOGICZNY Z GREC. NOMOS, CZYLI PRAWO.

Wyjaśnienia dedukcyjno- nomologiczne spełnia warunek istotności w jego najmocniejszej wersji: ze zdań składających się na eksplanans wynika dedukcyjne zdanie eksplanandum

Wyjaśnienia dedukcyjno - nomologiczne przybierają formę ELIPTYCZNĄ ( tj pomija się w nich pewne założenia niezbędne da wyjaśnienia. Lecz traktowane jako pewniki

W wyjaśnieniu nom-ded odgrywają istotną rolę prawa ( które mają formę zdań ogólnych)

Różnice między prawami a przypadkowymi uogólnieniami:

- prawo w przeciwieństwie do uogólnienia może posłużyć do uzasadnienia nierzeczywistego okresu warunkowego

- prawa mogą być podstawą wyjaśniania

- twierdzenia ogólne potwierdzone empirycznie lub dotąd nie sprawdzone będzie zakwalifikowane jako prawo jeżeli wynika z przyjętej teorii, natomiast nigdy nie zostanie przyjęte do praw,kiedy wyklucza hipotetyczne fakty.

Prawa probabilistyczne- zdania ogólne mówiące o zachodzeniu czegoś w przeważającej liczbie przypadków

Konkluzja to zdanie eksplanandum

Wyjaśnienie probabilistyczne ma pewne cechy wspólne z wyjaśnieniem dedukcyjno-nomologicznym ;

*w obu przypadkach tłumaczy się pewne zdarzenie powołując na inne z którym zdarzenie eksplanandum jest związane prawem.

Prawdopodobieństwo statystyczne a probabilistyczne:

- prawdopodobieństwo statystyczne przypisuje się wynikom takich ekip losowych, ale których nie da się wyznaczyć możliwości jednakowo prawdopodobnych,

- nauka przypisuje prawdopodobieństwo wynikom losowych eksperymentów lub procesów zachodzących w przyrodzie np. rozpad atomów

- prawdopodobieństwa określane w prawzch probabilistycznych reprezentują częstości względne,

- hipotezy naukowe mające postać zdań charakterze prawdopodobieństwie statystycznym mogą być i są testowane przez badanie częstości względnej odpowiednich wyników w długiej serii

- akceptacja lub odrzucenie hipotez probabilistycznych na podstawie świadectw statystycznych dotyczących zaobserwowanych częstości wymaga standardów,

Teoria i wyjaśnianie teoretyczne:

*ogólna charakterystyka: teorie mają za zadanie wyjaśnianie prawidłowości i lepsze ich zrozumienie,

Charakter celowy- TELEOLOGICZNY

ENTELECHIA- CZYNNIKI POZAFIZYCZNE, SIŁA ŻYCIOWA.

DOKRTYNY NEOWITALISTYCZNE- pojmowanie entelechii jako czegoś niematerialnego, pozwala na stwierdzenie faktu i powiedzenie „post factum” oto jeszcze jeden przejaw siły życiowej, wspólne cechy z teorią Newtona ( odwołanie się do czynników niematerialnych).

*zasady wewnętrzne( charakteryzują podstawowe pojęcia i procesy) i łączące ( wskazują w jakich związkach pozostają procesy podstawowe ze zjawiskami empirycznym)

+ poznanie teoretyczne -wiedza dostarczana przez teorię jest znacznie głębsza niż ta będąca treścią praw empirycznych, tak więc naukowe wyjaśnianie zjawisk empirycznych można osiągnąć za pomocą teorii

- prawa na poziomie empirycznym są sformułowane w ograniczonym zakresie

+ wyjaśnianie zjawisk znanych przez redukcję nieznanych

Terminy- czyli słowne lub symboliczne znaki reprezentujące pojęcia

Definiendum- termin definiowany

Definiens- wyrażenie definiujące

Definicje sprawozdawcze = definicje analityczne

Ekstensja- zakres zastosowań

Intensja- znaczenie

Definicje kontekstowe nie są tym samym co definicje wyraźne

A priori- niezależność od zjawisk empirycznych

„ duch w maszynie”- własności i procesy mentalne które znajdują się poza zjawiskami fizycznymi

Metodyczny indywidualizm- wszelkie zjawiska społeczne powinny być opisywane oraz wyjaśniane w terminie sytuacji indywidualnej osoby,

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---