JĄDRA PODWZGÓRZA
W podwzgórzu wyróżniamy 3 grupy jąder:
przednią (wzrokową):
- jądro nadwzrokowe - nucleus supraopticus
- jądro przykomorowe - nucleus paraventricularis
- jądro skrzyżowania - nucleus suprachiasmaticus
- pole przednie
- pole boczne
pośrednią (guzową):
- jądro lejka
- jądro brzuszne przyśrodkowe
- jądro grzbietowe przyśrodkowe
- jądro guza boczne
- pole boczne
tylną (suteczkową):
- jądra suteczkowe
- pole tylne
Okolica podwzgórzowa przednia:
- jądro nadwzrokowe - wydziela wazopresynę
- jądro przykomorowe - wydziela oksytocynę
Hormony te są transportowane wzdłuż wł. nerwowych do tylnego płata przysadki i stamtąd wydzielane do krwi.
- jądro skrzyżowania - nadzoruje rytm biologiczny, jeden z ośrodków hypnogennych - jego uszkodzenie powoduje narkolepsję.
W tej okolicy znajdują się też ośrodki chroniące przed przegrzaniem organizmu (ich uszkodzenie prowadzi do hipertermii), mają wpływ na układ krążenia i gospodarkę wodną (np. wydzielanie potu, gdy jest nam gorąco).
Okolica podwzgórzowa pośrednia:
- jądro lejka - jedno z jąder kontrolujących czynność układu dokrewnego, wydziela hormony pobudzające lub hamujące wydzielanie przez przedni płat przysadki. Razem z jądrem płciowo-dwupostaciowym (należącym do okolicy przedwzrokowej) kontroluje zachowania seksualne i przemianę tłuszczową; wydziela substancje uwalniające h. gonadotropowe przedniego płata przysadki. Uszkodzenie - np. zwyrodnienie tłuszczowo-płciowe.
Znajdują się tutaj następujące ośrodki: głodu (uszkodzenie - anorexia psychiczne), sytości (uszk. - nadmierne łaknienie i otyłość), pragnienia (uszk.- picie i nagromadzenie się płynów w tkankach).
Okolica podwzgórzowa tylna:
- jądra suteczkowe boczne i przyśrodkowe - boczne przyjmuje włókna ze sklepienia, a przyśrodkowe jest wyjściem pęczka Vicq d'Azyra i suteczkowo-nakrywkowego. Współdziała z ukł. limbicznym i korą przedczołową w odczuwaniu i wyrażaniu emocji poprzez: prążek krańcowy, drogę migdałowatą (do ciała migd.), pęczek Vicq d'Azyra, pęczek przyśrodkowy przodomózgowia (m.in. z przegrodą), szlak suteczkowo-nakrywkowy.
- pole tylne - razem z polem bocznym, j. grzbietowo-przyśr. i j. przykomorowym reguluje czynności ukł. autonomicznego poprzez następujące drogi: pęczek podłużny grzbietowy (Schultza), pęczek przyśrodkowy przodomózgowia, szlak zstępujący do nakrywki, pnia mózgu i rdzenia. Uważa się, że w przedniej części podwzgórza są ośrodki przywspółczulne, a w tylnej współczulne.
Znajdują się tu też ośrodki chroniące przed oziębieniem organizmu (hipotermia).
Funkcje podwzgórza:
Kontrola nad ukł. dokrewnym (jądro lejka)
Neurosekrecyjna (głębokiego. nadwzrokowe i przykomorowe)
Regulacja ukł. autonomicznego (pole tylne, pole boczne, j. grzbietowo-przyśr. i j. przykomorowe)
Termoregulacyjna
Regulacja pobierania pokarmu i wody
Kontrola zachowań seksualnych
Nadzorowanie rytmu biologicznego
Współdziałanie z ukł. limbicznym (j. suteczkowe)