|
źródło |
Losy w organizmie |
Działanie szkodliwe |
R T Ę Ć |
-przemysl.chemiczny, elektrochem,przyrzady pomiarowe, farby, stomatologia,fungicydy -rtec jako katalizator do prod chlorku winylu, aldehydu octowego -nat.źródła - parowanie z pow ziemi, wulkany, wymywanie skał |
-wchlanianie przez przew pok: *metaliczna 0% *nieorg 10-20% *org 100% -przez płuca 5-75% -kumulacja- zw.org -w mózgu, krwinkach czerwonych -nieorg w nerkach |
-mech dział -powinowactwo do gr SH -uszk mózgu,nerek, dział teratogenne -objawy zatrucia metylortęcią:zwężone pole widzenia, zaburzenia czucia,mowy, chodu, sluchu, drżenia mięśniowe |
K A D M |
-spalanie węgla -przemysl:dymy,pyly, scieki, huty, prod akumulatorów, platerowanie, fotografika, prod stabilizatorow i tw szt -motoryzacja:oleje silnikowe, guma z opon -rolnictwo: fungicydy, nawozy fosforowe, szlamy sciekowe -opakowania -tyton |
-wchlanianie: *10-40% przez drogi oddechowe *3-20% przez przew pok -kumulowanie: gł nerki, wątroba, również wlosy, paznokcie -nie wyst w chwili narodzin(chroni bariera krew-lozysko) -kumuluje się stopniowo |
-dziala na ektywnosc wielu enzymow -uszkadza kanaliki nerkowe -choroba itai-itai (zniekszt kręgoslupa,bole ledzwiowe, lamliwosc kosci) -niedokrwistosc, nadcisnienie, zaburzenia rozrodczosci, rakotworczy -u szczurow: nowotwory pluc przy narazniu inhalacyjnym, nowotwory jąder, gruczolu krokoweo przy pobraniu z pasza |
O Ł Ó W |
Farby,kosmetyki, zabawki z Chin(2007r.), przemysł, motoryzacja, opakowania lutowane, naczynia, woda wodociągowa |
-wchlanianie przez pluca 50% -wchl z przew pok: *zw.nieorg - dorosli 10-20%, dzieci 40-50%, kumulacja w kosciach,zebach, włosach *zw.org - prawie 100%, kumulacja w nerkach, wątrobie, mózgu |
-encefalopatia ołowiowa -zaburzenia koncentracji i pamięci, otępienie-w mniejszej ilosci Pb - niedokrwistość -marskosc nerek -zaburzenia czynnosci wątroby |
C H R O M |
Spalanie węgla, p.metalurgiczny, p.garbarski, farbiarski, prep grzybobójcze do drewna, cement, azbest, papierosy *cr+6- jako zanieczyszcz srod w wyniku dzialaln czl (spalanie) *cr+3 - w zywn i przew pok pod wpl Hcl i innych cz.redukujacych |
-we krwi ok 80% Cr jest związana z białkiem transferyną, w krwinkach czerwonych z hemoglobiną -kumulacja w tkankach miękkich, gł. w wątrobie -wydalana gł z moczem |
-u zwierząt - dysfunkcja choroby u szczurów, u myszy zmniejszenie płodności, opóźnienie dojrzałości płciowej -skutki dzialania przewlekłego u ludzi: nowotwory ukl.oddechowego -przy kontakcie z betonem i cementem -wyprysk skórny -Cr+6 rakotwórczy |
C Y N A |
Przemysł: katalizatory w proc chem, stabilizatory tw.szt., opakowania lutowane (obecnie wycofywane), pestycydy, subst dodatk w innych krajach zawieraja cyne |
- zw.nieorg (+4,+2) - wchł z przew pok 5-20% |
-zw.nieorg - mogą podrazniac,nie przenikaja bariery krew-łożysko , u zwierząt- niedokrwistość, zakłócenie wchłaniania Ca, stłuszczenie wątroby -zw.org - dział neurotok, uszk bł śluz żołądka, obniż płodności u szczurów, dział teratogennie |
N I K I E L |
Spalanie wegla, katalizator przy utwardzaniu olejów, kontakt ze stalą nierdzewną szczególnie prod kwaśnych, dym papierosowy |
-wchłanianie z przew pok 10% -duza retencja -tylko 1% wydala się z moczem -kumulacja głównie w kosciach |
-Ni i jego zw podane pozajelitowo zwierzetom - dzial rakotworcze - u robotnikow na Uralu - nowotwory płuc i przew pok - Ni + benzen(a)piren - synergizm |
G L I N |
wietrzenie skał, kwaśne deszcze, spalanie wegla, przemysł, opak aluminiowe, naczynia, urządzenia, woda pitna, niektore subst dodatk, leki, skł.antyperspiantow |
-wchl <1%,zwykle 0,1%, zwiększają cytryniany, zmniejszaja wapn,magnez -transport we krwi przez transferyne i inne bialka -szybko wydalany z moczem -kumulacja w tk.kostnej, wątrobie, nerkach |
-AIBD -osteodystrofia- -niedokrwistość encefelopatia -neurotoksyczność -PTWI 1mg/kg m.c wpływ na reprod i rozwój ukl nerw w malych dawkach -PTWI może być przekr u dzieci spoz subst dodatk zaw AL |
F L U O R |
Środ nat: Gleba(piaszczysta, ciezkie gleby gliniaste), woda. Poza tym: huty aluminium i szkła, prod . nawozów forforowych, spalanie wegla, pestycydy, fluorowanie wody,profilaktyka prochnicy. |
-wchłanianie orzez przewód pokarmowy i drogi oddechowe (90%) |
-zaburzenia w przemianie wapnia -hamuje metaloenzymy zalezne od Mn,Fe,Cu, Ca -hamuje oddychanie tkankowe -zatrucia przewlekłe: fluoroza zębów, zaburzenia i zwapnienia kości, fluoroza kości, atroficzne zapalenie bł śluz żołądka -zaburzenia psychiczne |
S E L E N |
W środowisku: naturalne złoża, tereny selenonośne. Poza tym: spalanie wegla i ropy, wytapianie rud miedzi i ołowiu, prod transfosforatów, pestycydy |
-wchł. Z przew pok >60%, przed ukl oddech, skóre - wiazane przez krwinki czerwone -kumulacja w wątrobie, nerkach, włosach, paznokciach - przechodzi przez łożysko -w org łączą się z białkami -wydal gł z moczem |
-współzawodniczy z siarką w proc metabol -zaburzenia proc alkilacji np. amin katecholowych - tw toks zw alkiloselenowych - hamuje enzymy zaw gr SH gl glutation CHOROBY -selenoza-wychudzenie,sztywnosc stawow, pekane kopyt(choroba ługowa), trund z utrz rownowagi, ślepota ( ślepa kołowacizna) - u zwierz laborator- selenoza-niedokrwistość, uszk wątroby, dzial teratogenne, rakotwórcze -ludzie na obszarach selenonośnych - niestrawnosc, naruszenie szkliwa,wypadanie włosów, pękanie paznokci, niedokrwistosc, stany zapalne skóry, wysypka |