Wierzenia Egipskie
Mity o stworzeniu świata
Atum pojawił się na ziemi sam, więc partnerem seksualnym był jego własny cień. Atum urodził, wypluwając z siebie, syna Szu. Natomiast kiedy zwymiotował, na świat przyszła córka Tefnut.
Szu uosabiał powietrze, a Tefnut deszcz. Atum i jego dzieci zostali rozdzieleni. Kiedy znowu się spotkali, Atum rozpłakał się z radości. Z kapiących na ziemię łez wyskakiwali ludzie. Tak Atum rozpoczął tworzenie świata.
Ze związku Szu i Tefnut urodziło się dwoje dzieci: bóg ziemi Geb i bogini nieba Nut. Ta para z kolei miała czworo dzieci: Izydę, Seta, Neftydę i pierwszego króla Ozyrysa.
2
Słońce powstało ze związku ziemi i nieba. Każdego ranka Nut wydaje na świat słońce każdego wieczoru chroni je w sobie na przeciąg nocy
W całym Egipcie czczono około 800 różnych bogów, lecz większość z tych kultów miała charakter lokalny. Istniały tam trzy najważniejsze systemy kosmogoniczno - religijne: heliopolitański, hermopolitański i memficki.
Bogowie
Amon opiekun zmarłych, bóstwo urodzaju i płodności, Przedstawiany był jako błękitny mężczyzna w wysokiej koronie z dwoma dużymi, stylizowanymi piórami barwy niebieskiej, trzymający berło i/lub znak anch; kultu w Tebach
Anubis, Inpu, Anepu, Anup staroegipski dobry bóg nieba, ojciec i król bogów, syn Ozyrysa W funkcji bóstwa związanego z kultem zmarłych uczestniczył w sądzie zmarłego i opiekował się jego mumifikacją, był strażnikiem cmentarzy, bóg zmarłych, cmentarzy i balsamowania zwłok. Patron mumifikacji i balsamistów. Anubis (pies-bóstwo) przedstawiany w postaci czarnego psa (nie szakala, jak powszechnie się uważa), Szczególnie czczony w Kynopolis
Apis, Hep, Hapu - zhellenizowana forma greckiego imienia Hapej lub Hapi, którym określano czarnego byka z białym trójkątem na czole. Pierwotnie symbol płodności Bóstwo siły i płodności. Związany z kultem księżyca i słońca. Naczelnym miejscem kultu było Memfis
Aton, Iten - w funkcji bóstwa solarnego występuje już od okresu Średniego Państwa za panowania Amenhotepa IV-Echnatona, monoteistyczny niemal stwórca wszechrzeczy, dawca życia i energii. Władca uczynił zbudowane przez siebie miasto Achet Aton (obecnie Tell el-Amarna) nową stolicą i głównym ośrodkiem kultu. Przedstawiany jako tarcza słoneczna z promieniami w kształcie dłoni trzymającymi symbole anch
Atum, Itmu najstarszy prabóg, bóg stwórca, przeżyje koniec świata; bóstwo którego pochodzenie jest niejasne uważany za stwórcę ludzi, wszechrzeczy ojciec bogów. miasto On stało się centrum kultu tego boga bóstwo zachodzącego słońca
Bes - popularne bóstwo ludowe, patronujące ognisku domowemu, życiu kobiety, dawca spokojnego snu; umocowane raczej w demonologii i magii niż teologii; opiekun małżeństwa, radości i zabawy. czczony głównie w Abydos. Przedstawiany w postaci nieforemnego śmiejącego się karła ze zwierzęcymi uszami i skórą lwa na plecach, czasami gra na bębenku
Chepre, Cheperu, Chepri - ("stający się") prabóstwo, czczone pod postacią skarabeusza, bóg-gnojownik; w Starym Państwie uważany za personifikację Atuma i jako taki uznany za stwórcę bóstw.
Chnum, Knum, Num - ("baran"), bóg wody i katarakt, opiekun wylewów nilowych, występował w postaci barana lub mężczyzny z jego głową. Początkowo lokalne bóstwo Elefantyny, zyskało popularność dzięki powszechności kultu baranów w wielu miejscowościach Górnego Egiptu;
Chonsu - ("wędrownik") z początku bóstwo lokalne o niezwykle pierwotnym charakterze. Począwszy od czasów Nowego Państwa czczone jako syn boga Amona i bogini Mut. jako bóstwo księżyca.; przedstawiany z tarczą księżyca na głowie, rzadkie są wyobrażenia Chonsu z głową sokoła lub "Chonsu-dziecko".
Geb - prabóstwo kosmiczne uosabiające ziemie
Hapi - bóstwo a raczej geniusz rzeki Nil; przedstawiany jako otyły mężczyzna z głową zwieńczoną kępą papirusu, bóg wylewów Nilu.
Re-Horachte Był bogiem słońca porannego
Horus bóstwo słoneczne; jeden z najpopularniejszych bogów egipskich; dzięki popularności bóstwa-sokoła w wielu miejscowościach Egiptu jego kult rozprzestrzeniał się w sposób bezkonfliktowy. bóg nieboskłonu, światła i świata, symbol władzy królewskiej. Bóg o głębokim sercu: dał zabitemu ojcu Ozyrysowi swoje oczko do zjedzenia i ten ożył. Przedstawiano go najczęściej w postaci sokoła lub człowieka z głową sokoła.
Min, Minu - bóg urodzaju i płodności,; pan wschodniej pustyni, stąd uważany za opiekuna drogi karawan z Koptos nad Morze Czarne. Przedstawiany jako mumiformiczny mężczyzna z jedną ręką wzniesioną w górę (często z biczem nechacha), drugą obejmującą wzwiedzionego członka.
Montu - naczelne bóstwo Teb przed dominacją Amona; bóstwo wojny i rzemiosła wojennego, przedstawiany jako sokół bądź mężczyzna z głową sokoła - stąd czasami łączony z Horusem.
Nefertum drugorzędne bóstwo - pierwotnie fetysz przedstawiany jako kwiat lotosu z którego wyrastają pióra; odgrywał pewną rolę zarówno w kręgu mitów związanych z Re, jak i "sądzie umarłych". Młodzieniec rozweselający co rano boga Ra. Uważany czasami za syna Ptaha i Sachmet.
Nepri - bóg zboża.
Nun, Nunu bóstwo pierwotne, uosobienie "praoceanu" z którego wyłoniła się ziemia; często utożsamiany z Ptahem lub Amonem. Przedstawiany zazwyczaj jako mężczyzna lub, lokalnie, człowiek z głową żaby.
Ozyrys ; władca zaświatów, sędzia zmarłych, symbol wegetacji, odradzającej się przyrody, sił natury wreszcie nawet bóstwo Nilu, księżyca, nieba, słońca. Przedstawiany w postaci mumii władcy z koroną atef na głowie, w rękach trzymał berło (heka) i bicz (nechacha); głównym ośrodkiem kultu było Abydos.
Ptah pochodzenia memfickiego; uznany za stworzyciela i patrona wszelkiej działalności kreatywnej (a więc pisarzy, artystów, rzemieślników). Przedstawiano go z reguły jako łysego, mumimorficznego mężczyznę z berłem, na postumencie.
Re, Ra uniwersalne prabóstwo solarne, bóg "wszystkiego" (stąd utożsamiany niemal automatycznie z Atumem), uosaobiene ładu i porządku wszechświatowego; jako taki uważany za ojca Maat. Re przedstawiano zazwyczaj jako mężczyznę ze słoneczną tarczą na głowie.
Set, Setech, Setesz, Sutech bóg zła, piorunów i trzęsienia ziemi. Pierwotnie górnoegipskie prabóstwo którego kult rozpowszechniony był na wielu obszarach Egiptu;
Sobek, Sukhos - bóstwo związane z obszarami położonymi nad zbiornikami wodnymi i uosabiane przez krokodyla; bóg-krokodyl nosił zresztą różne imiona i miał różną teologię. Bóg użyźniający pod postacią krokodyla, bóg przyrody. Uznawany m.in. za pana wód, stwórcę świata, zyskał na popularności w okresie hellenistycznym, kiedy to krokodylowi przydano głowę sokoła i nazwano Soknopaios.
Szu, Szow - bóstwo uosabiające powietrze, rozumiane jako przestrzeń pomiędzy niebem a ziemią; czasami czczony także jako "jasność lub "słoneczny blask". Bóg świetlanej atmosfery i powietrza. Przedstawiany jako mężczyzna, na uniesionych rękach podtrzymujący niebiosa
Tot, Thot prabóstwo kosmiczne z Delty, bóg mądrości, uosobienie księżyca oraz czasu; uznawany także za patrona pisarzy i uczonych. Głównym miejscem kultowym było Chemenu (Aszmunein), gdzie czczono go pod postacią ibisa i pawiana
Bastet Przedstawiana jako kotka lub (wcześniej) lwica, pierwotnie zapewne związana z kultami wojowniczymi (nazywana była "matką boga bitwy") - z czasem "łagodniała" i od Nowego Państwa była patronką radości, zabawy, wojny, maści, uciechy i seksu. Kojarzona także z Mut, Sachmet, Tefnut i Hathor.
Hathor lokalny fetysz dolnoegipski, jedno z najpopularniejszych bóstw żeńskich; w swoich najważniejszych funkcjach bogini niebios, rodząca słoneczną tarczę. Uważana także za małżonkę Horusa Najczesciej przedstawiana jako krowa lub kobieta z głową krowy i tarczą słoneczną pomiedzy rogami,uważana za boginię miłości, tańca, radości, zmarłych, nieba, później bóstwo zabawy, muzyki, dobrych urodzin, opiekunka kobiet. W Tebach była boginią zmarłych; patronką obcych ziem. W dobie Nowego Państwa siedem Hat-Hor było boginiami przeznaczenia, ustalającymi losy człowieka w dniu jego urodzin. Ważnym jej atrybutem, lub wręcz emblematem, był muzyczny instrument - sistrum. Hathor nazywana była także "okiem slonecznym"; czczona glównie w Denderze, gdzie jej kultowym fetyszem byl slup zwienczony kobieca glowa z krowimi uszami.
Izyda, Aset, Eset, Izys pani słów czarodziejskich; córka Geba i Nut, siostra i żona Ozyrysa, matka Horusa Władczyni nieba i ziemi, początkowo bogini - personifikacja tronu faraona; patronka magii. Bogini której kult w Dolnym Egipcie udokumentowany jest od czasów wczesnodynastycznych Przedstawiana jako kobieta, często z tarczą słoneczną pomiędzy krowimi rogami na głowie lub z hieroglifem w
postaci tronu, który był jej imieniem. Popularne były brązowe figurki Izydy z małym Horusem na kolanach; też z berłem w dłoni lub znakiem anch, symbolem życia.
Maat bogini uważana za córkę Re; uosobienie prawdy, sprawiedliwości, ładu - tak wszechświatowego, jak i społecznego, państwowego. Pełniła niezwykle ważną rolę podczas sądu Ozyrysa. Czczona od Starego Państwa, w wielu miejscach; przedstawiana jako siedząca (rzadziej stojąca) kobieta ze strusim piórem na głowie
Meresger - bogini-wąż mieszkająca na szczycie góry, strzegąca grobowców królewskich w Tebach Była bóstwem łaskawym, choć miała moc leczenia chorób, ale na grzeszników mogła je zsyłać.
Mut - lokalna bogini górnoegipska notowana od Średniego Państwa Przedstawiana jako kobieta w "sępiej czapce", zazwyczaj z koronami Egiptu.
Nechbet, Nekhbet - bogini-patronka Górnego Egiptu (odpowiadała więc dolnoegipskiej Wadżet), patronka królewskiej władzy; przedstawiana jako sęp lub kobieta w "sępiej czapce"
Neftyda Przedstawiana jako kobieta z hieroglificznym zapisem swego imienia na głowie.
Neit prahistoryczny fetysz militarny - dwie skrzyżowane strzały na tarczy; lokalna, wojownicza bogini w Delcie (Sais), Przedstawiana również jako kobieta z łukiem i strzałami. Neit była także czasami uważana za opiekunkę zmarłych;
Nut - kosmiczne prabóstwo, uosobienie sklepienia nieba Wyobrażana jako krowa, bądź (częściej) jako kobieta wygięta w łuk, dotykająca ziemi palcami nóg i rąk.
Sachmet lokalna, wojownicza bogini dolnoegipska; jej kult zaszczepiono w Memfis i uczyniono z Sachmet żonę Ptaha i matkę Nefertuma. Przedstawiana jako kobieta z głową lwicy zwieńczoną dyskiem słonecznym, trzymająca znak anch.
Tefnut, Tefenet prabóstwo kosmiczne, Bogini wilgoci (deszczu) i ciemnych otchłani podziemnych. Przedstawiana jako lwiogłowa kobieta lub lwica, czasem kotka.
Wadżet bogini w postaci kobry, opiekunka czerwonej korony Dolnego Egiptu.
mit o konflikcie Ozyrysa z Setem
Mit o śmierci i zmartwychwstaniu Ozyrysa jest jednym z bardziej znanych mitów egipskich. Może być to związane z popularnością bóstwa. Ozyrys był najstarszym synem Geba i Nut, a także bratem Seta, Neftydy oraz Izydy. Ozyrys został z czasem władcą Egiptu, przejąwszy od swego ojca dziedzictwo. Panowanie Ozyrysa na ziemi to tzw. "złoty wiek". Ozyrys wraz z Izydą, swą małżonką wyprowadzili rdzennych Egipcjan ze stanu barbarzyństwa, król nauczył ich uprawy roli i jak czcić bogów, dostarczył niezbędnych narzędzi i ustanowił prawa. Izyda zaś dała ludziom ubrania, lekarstwa, a także ustanowiła instytucję małżeństwa. Za panowania Ozyrysa zapanował ład, więc ludzie byli wdzięczni swoim władcom i wielbili ich.
O podstępie, jakiego użył Set, by zwabić Ozyrysa w pułapkę opowiadają różne źródła. Jedno z nich podaje, że Set wydał wielką ucztę, na którą zaprosił też Ozyrysa. Przygotował przedtem wielką skrzynię dopasowaną do rozmiarów Ozyrysa, po czym oświadczył, że ten, kto zmieści się w skrzyni, otrzyma ją na własność. Ozyrys wszedł do skrzyni, a wtedy Set ze spiskowcami zamknął ją na cztery spusty, po czym wrzucili do Nilu. Inne źródło podaje, że Set poćwiartował ciało swego brata, po czym rozrzucił po świecie jego szczątki. Inne znów, że szczątki wrzucił do świętej rzeki. W każdym bądź razie Izyda, zawiadomiona o śmierci męża, rozpoczęłą poszukiwania ciała Ozyrusa, początkowo sama, później przy pomocy Anubisa. Według wersji z poćwiartowaniem (które mogło odbyć się również po odnalezieniu skrzyni przez Izydę), żona znalazła wszystkie części ciała swego mężą, oprócz fallusa połkniętego przez rybę. Zrobiła jednak imitację z gliny zmiszanej z woskiem, po czym złożyła Ozyrysa, czyniąc w ten sposób pierwszą mumię. Ozyrys połaczył się z Izydą, która znalazła się pod postacią ptaka, a efektem był ich syn - Horus.
Set, w obawie przed zemstą swego bratanka przeniósł swą nienawiść na niego. Izyda musiałą uciekać ze swym synkiem w ramionach i ukrywać się w zaroślach.
Mit opowiada także o homoseksualnym związku pomiędzy Setem a Horusem. Set jakoby miał zaprosić Horusa do domu swego i powiedzieć "Jaki masz piękny tył". Gdy Horus usnął w jego łożu, Set zgwałcił go, by dowieść swej dominacji nad młodszym rywalem. Horus jednak był czujny, zebrał nasienie Seta do ręki, po czym natychmiast pobiegł do swj matki Izyda. Ta, wiedząc jak niebezpieczny ten gwalt może się okazać w skutkach, odcięła rękę Horusa, która trzymała nasienie, po czym wrzuciła ją do Nilu, na jej miejsce tworząc nową. Potem zebrała nasienie Horusa i zaniosła do ogrodu Seta, gdzie rozsmarowała je na sałacie, ulubionym pożywieniu Seta. Gdy Set zaszedł do ogrodu i zjadł sałaty, został w "cudowny" sposób zapłodniony przez Horusa.
Set wcale nie zamierzał poprzestać na samym gwałcie. Obwieścił wszystkim bogom co zrobił, by upokorzyć bratanka. Jednak Horus zarzadał, by przywołano nasienie jego i stryja. Nasienie Seta odezwało się z rzeki. Nasienie Horusa - z wnętrza Seta. W ten sposób to Horus upokorzył Seta.
Mit opowiada także o ściganiu się łódką, a nagrodą za zwycięstwo miał być tron Ozyrysa. Horus wyciął łódź z pnia drzewa i przedstawił ją tak, by wygladała na kamienną. Set wyciął łódź z prawdziwego kamienia, a łódź ta od razu poszła na dno (oczywiście). Set jednak zmienił się w hipopotama i rozbił łódź Horusa na kawałki. Konflikt na rzece musieli zarzegnać inni bogowie.
Spór między stryjem a bratankiem trwał od osiemdziesięciu lat i wcale nie był bliższy roztrzygnięcia. Wzburzyło to Ozyrysa, który stał się panem krainy zmarłych. Zagroził, że wyśle hordy demonów na ziemię. Więc rada bogów musiała wreszcie zadecydować na korzyść Horusa. Set po latach walk sam zrzekł się tronu ozyrysowego, a Ra jako rekompensatę dał Setowi możliwość podróżowania po niebie jego barką jako bóg burzy. "Twoje gromy i błyskawice będą na wieki przerażać ludzi".
TRIADY BÓSTW
Tebańska
Amon Mut Chonsu
Memficka
Ptah - bóg stwórca
Ogólnoegipska
Atum Szu Tenut
Geba, Nut,Re
Wyjaśnij znaczenie symboli religijnych
Znak Anch
w mitologii egipskiej hieroglif oznaczający życie, któremu nadano magiczne znaczenie, później jedna z form krzyża.
Wygląda on jak duże T z pętlą lub kółkiem u góry. Stał się on egipskim znakiem życia oraz symbolem i atrybutem wszystkich bóstw wiecznie żyjących. W symbolice i wierzeniach starożytnego Egiptu, ten symbol miał dawać nieśmiertelność i wieczne zdrowie. Był też symbolem zjednania z bogami w zaświatach, dając tym samym wieczne i szczęśliwe życie. Posiadaczami "życia wiecznego" były bóstwa, które obdarzały nim śmiertelnych. Faraon, przedstawiany razem z bóstwami, trzymał w dłoni znak anch, co miało podkreślić jego boską naturę. Jest jedym z 7 amuletów świata starożytnego, podporządkowany bogu Ozyrysowi. Najsilniejszy z owych amuletów.
Skarabeusz słońce uosabiane w żuku, zazwyczaj z gatunku Scarabeus Sacer, najczęściej spotykany amulet związany z symboliką odrodzenia, a więc i zmartwychwstania. Żuka toczącego kulkę gnoju skojarzono z wędrówką słońca po nieboskłonie, a fonetyczną zbieżność nazwy żuka (cheprer) skojarzono ze słowem "stawać się" - wschodem słońca.
Filar dżet
Symbolizuje trwałość
Znajduje się Heliopolis miasto Słońca
Oko wadżet
Oko Horusa
W teologicznym systemie kapłanów z Hermopolis (system hermopolitański), pozostających w opozycji do systemu heliopolitańskiego, występują cztery pary bogów:
Główną rolę w systemie memfickim odgrywała triada bogów, określana stąd triadą memficką:
Inni bogowie, których kult był powszechny, to: