Zabezpieczenie przed ryzykiem kursowym

1. Ryzyko

Pojęcie ryzyka kojarzy się z reguły z zagrożeniem podjętej decyzji lub prowadzonej działalności. Jest ono najczęściej utożsamiane z negatywną stroną każdego przedsięwzięcia, której należy unikać bądź też ograniczyć do minimum. Nie jest to jednak istota ryzyka, ponieważ wystąpienie tego zjawiska nie przesądza z góry skutków podjętych działań. Istota ryzyka tkwi w alternatywie: sukces lub niepowodzenie, zysk lub strata, nagroda lub kara. A zatem ryzyko posiada dwie strony: negatywną i pozytywną. Pierwsza jest źródłem niechęci do podejmowania ryzyk, natomiast druga bodźcem do zwiększonego wysiłku.

Ryzyko może być prawdopodobieństwem poniesienia straty, związanym z podjęciem określonej decyzji gospodarczej. Ryzyko jest miarą niepewności dochodów, oczekiwanych w przyszłości jako efekt określonej inwestycji kapitału.

2. Ryzyko kursowe, metody i instrumenty jego ograniczania

Ryzyko kursowe, zwane również walutowym w wąskim ujęciu łączy się ze zmianą kursu walutowego (niepożądana zmiana kursu walut).

Skala ryzyka, jakie niesie ze sobą działalność związana z wymianami walut jest bardzo duża. Niestabilność, nagły wzrost, zmienności rynku walutowego szczególnie dotkliwie odczuwają przedsiębiorstwa, których wynik bieżącej działalności gospodarczej w sposób pośredni lub bezpośredni jest w dużym stopniu uzależniony od kursów walut. Importerzy i firmy finansujące się kredytami denominowanymi w walutach obcych ze szczególnym niepokojem obserwują nawet minimalne zmiany. Czynników, które wpływają na tak znaczne wahania rynku walutowego, jest bardzo wiele.

W rozwiniętych gospodarkach rynkowych - w warunkach zwiększającej się konkurencji, a przede wszystkim znacznie większej częstotliwości zmian kursowych, procentowych oraz walutowych - na rynku kapitałowym i pieniężnym powstała konieczność stworzenia nowego instrumentarium dla ograniczenia ryzyka, które funkcjonuje pod pojęciem zarządzanie ryzykiem. Jest to system metod i działań zmierzających do obniżenia stopnia oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie podmiotu gospodarczego i do podejmowania w tym celu optymalnych decyzji. Szczegółowe poznanie charakteru i zakresu potencjalnego ryzyka pozwala na wybór w odpowiednim czasie czynności zapobiegawczych bądź też minimalizujących jego wpływ i skutki .

Podstawowymi metodami, które służą do łagodzenia ryzyka straty, mogącego powstać na skutek zmian kursu walut są:

2.1 Hedging finansowy - do otwartej aktywnej lub pasywnej pozycji w walucie obcej zostaje utworzona przeciwstawna pozycja pasywna lub aktywna w tej samej walucie, wysokości i takim samym terminie. Te pozycje można tworzyć przez zaciąganie kredytów lub składanie depozytów. Uczestnik tych operacji wychodzi z założenia, że ewentualne straty, które poniesie w momencie dokonywania transakcji kupna, zostaną mu w całości lub w dużym stopniu pokryte przez zysk ze sprzedaży tych wartości. To działanie naturalnie może też przebiegać w kierunku odwrotnym, czyli zysk w momencie kupna zostanie skompensowany przez stratę w terminie sprzedaży.

2.2 Operacja future - jest zobowiązaniem uczestnika operacji do kupienia lub sprzedaży w określonym terminie towaru o określonej jakości i ilości, według aktualnej ceny. Zobowiązania te są zawierane w formie standaryzowanego kontraktu, dlatego zawsze mogą być zmienione w trakcie swej ważności przez umowy przeciwstawne, a więc przez ponowną sprzedaż zawartych kontraktów. Ostateczne przeciwstawienie zysków i strat (tj. różnica między poprzednio zakontraktowaną ceną i ceną zastosowaną przy ostatecznym rozrachunku) następuje w terminie realizacji danej „wartości”.

W przypadku kiedy wzajemne wyrównanie nie następuje w ustalonym terminie, musi zaistnieć fizyczne przejęcie danego towaru. Uczestnik umowy przy kupnie lub sprzedaży nie musi przekazywać pełnej wartości kontraktu, ale jedynie określoną część procentową. Te niepełne wpłaty służą jako zabezpieczenie wykonania zobowiązania kupna według ceny sprzedaży i podlegają codziennej wycenie w zależności od zmian na rynku.

Transakcje futures dokonywane są w drodze otwartego przetargu. W celu rejestracji tych operacji, do której są zobowiązani uczestnicy, działają izby rozrachunkowe. Spełniają one następujące funkcje:

• gwarantują przeprowadzenie każdej zarejestrowanej transakcji;

• przejmują na siebie ryzyko wykonania tej operacji;

• codziennie rozliczają każdą zarejestrowaną transakcję;

• dokonują uzupełnienia depozytu w celu zachowania jego relacji do bieżącej wartości kontraktu.

U podstaw kupna lub sprzedaży futures leżą następujące motywy:

• spekulacyjny: nadzieja na wzrost lub spadek kursu wartości bazowej;

• chęć zabezpieczenia się przed zmianą cen;

• chęć zapewnienia sobie korzystnego kursu kupna.

2.3 Swap - jest to operacja składająca się z dwóch czynności: kupna lub sprzedaży waluty bądź innych wartości na rynku dnia transakcji oraz ich kupna lub sprzedaży na rynku terminowym. Dzięki operacjom swap można na dogodnych warunkach ustalić zobowiązania i należności na innej bazie procentowej i walutowej.

Currency swap (swap walutowy) - umożliwia zamianę kwoty kapitału i ewentualnie odsetek wyrażonych w jednej walucie na kapitał i odsetki wyrażone w innej walucie. Dzięki temu obaj partnerzy swap-owi, którzy z reguły posiadają rożne waluty, lecz przeciwne zapotrzebowanie na waluty mogą poprzez wymianę sum denominowanych w dewizach uniknąć ryzyka.

2.4 Transakcja opcyjna - (opcja walutowa) umowa między nabywcą a sprzedawcą, która daje nabywcy prawo, ale nie stwarza zobowiązania kupna lub sprzedaży określonej ilości walut po z góry określonym kursie. Za to prawo płaci sprzedawcy nie podlegającą zwrotowi cenę opcji. Strona sprzedając jest zobowiązana do dostarczenia lub odbioru tej waluty jeżeli zażąda tego nabywca. Nabywca dysponuje trzema możliwościami realizacji kontraktu: może doprowadzić do jego realizacji poprzez dostawę walut w określonym momencie, może wyrównać pozycję wobec izby clearingowej, może zdecydować się na wygaśnięcie opcji.

Izba clearingowa występuje jako partner przy każdej sprzedaży lub kupnie kontraktu zarejestrowanego na giełdzie. Gwarantuje ona wykonanie kontraktu i zwalnia kontrahentów od badania wiarygodności partnerów, a jednocześnie może skompensować pozycję call (zobowiązanie do kupna) i put (zobowiązanie do sprzedaży) przed terminem umowy poprzez zestawienie przeciwstawnych umów.

Należy rozróżnić opcje rejestrowane na giełdzie (exchange-traded options) i opcje nie rejestrowane (over-the-counter). Opcje notowane na giełdzie są dokonywane w formie standardowych kontraktów. W każdym z nich jest ustalona wartość nominalna i mogą być one z łatwością sprzedane lub kupione. Opcje nie rejestrowane są sprzedawane przez instytucje kredytowe i wyróżniają się tym, że treść umowy może ulec zmianie na życzenie klienta (wartość opcji może być zmniejszona, a jej okres skrócony).

Mimo, że cel oraz możliwość wykorzystania opcji i futures są właściwie takie same, między tymi operacjami istnieją różnice. Najważniejsza polega na tym, że przy futures strony są zobowiązane do realizacji kontraktu. Natomiast posiadacz opcji ma wybór: może, ale nie musi, wykorzystać opcji. Oba instrumenty różnią się także zakresem potencjalnego ryzyka. Podczas, gdy maksymalna strata przy opcji ogranicza się do ceny opcji, to przy kupnie lub sprzedaży futures jest ona nieograniczona. Jeżeli chodzi jednak o zysk, to przy futures może on być wyższy, ponieważ zysk przy opcji jest pomniejszony o cenę zakupionej opcji.

2.5 Kontrakty terminowe typu forward - budowa tego typu narzędzi jest stosunkowo przejrzysta, a czynniki kształtujące ich wycenę łatwe do kontrolowania. Najistotniejszą cechą kontraktów forward jest brak ich standaryzacji oraz bezwzględność realizacji obowiązująca dwie strony umowy. W kontrakcie terminowym typu forward ustala się zatem wielkość transakcji (zazwyczaj o równowartość co najmniej 10 000 USD), termin rozliczenia (zazwyczaj nie dłuższy niż 1 rok) oraz negocjuje się kurs realizacji, którego poziom jest uzależniony od aktualnego kursu na rynku natychmiastowym (spot). Kontrakt forward jest zatem instrumentem, który w możliwe najprostszy sposób pozwala uchronić przedsiębiorstwo przed negatywnym skutkiem wahań kursu walutowego.

Przedstawione instrumenty służą do minimalizacji ryzyka, gdyż całkowite jego wyeliminowanie jest praktycznie nie możliwe. Ryzyko jest nieodłącznym elementem działań na rynku walutowym.

1

---