Regulacja pośrednia pieniądza w obiegu:
System minimalnych rezerw obowiązkowych - banki komercyjne są zobowiązane do tworzenia części depozytów jako rezerwy obowiązkowej ( 3,5% stopa rezerw obowiązkowych - od jesieni 2003)
Udzielanie kredytów bankom komercyjnym - bank centralny udziela kredytu bankom komercyjnym i innym instytucjom finansowym, kredyt refinansowy do określonej kwoty na rachunku; stopa lombardowa pod zastaw papierów wartościowych; stopa kredytu redyskontowego - kwota, jaką bank żąda za wykup weksli. Podwyższenie tych stóp powoduje, iż pieniądz jest droższy.
Operacje otwartego rynku - kupno lub sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny; odbywają się stale; najczęstszy i najskuteczniejszy środek regulowania podaży pieniądza; stopa otwartego rynku = stopa referencyjna (5,75%).
SZKOŁA AUSTRIACKA
F. Von Hayek - przedstawiciel, uważał, że procesy gospodarcze charakteryzują się dużą niepewnością i stałymi zakłóceniami równowagi:
istotną cechą procesu gospodarczego są niepewność i zakłócenia, a informacja jest rozproszona wśród dużej liczby jednostek - każda z nich dysponuje tylko fragmentaryczną częścią wiedzy.
rynek jest najbardziej skuteczna instytucją w porządkowaniu informacji.
rynek spełnia funkcje polegającą na przekazywaniu informacji i koordynowaniu działań jednostek poprzez system cen.
państwo nie jest w stanie zastąpić rynku jako mechanizmu alokacji, ponieważ nie dysponuje niezbędnym do tego zasobem informacji; żadna instytucja państwowa nie jest w stanie zarządzać taka ilością informacji, która umożliwiłaby poszczególnym jednostkom osiągnięcie celów w stopniu większym, niż wówczas, gdy koordynacja dokonuje się poprzez mechanizm konkurencji.
ważna rolę w przebiegu procesów rynkowych odgrywa pieniądz.
dla obniżenia inflacji niewystarczające jest ograniczenie podaży pieniądza.
MONETARYZM
Zakłada, że jedyna interwencją państwa, jaka jest potrzebna jest interwencja polegająca na kontroli podaży pieniądza.
M. Friedman wyodrębnił 4 sfery aktywności rządu, które można pogodzić z systemem wolnego rynku i które niezbędne są dla sprawnego funkcjonowania państwa:
ochrona jednostek przed przemocą z zewnątrz,
ochrona jednostek przed zagrożeniami ze strony innym obywateli,
ochrona i umocnienie wolnego społeczeństwa,
opieka nad tymi członkami społeczeństwa, których nie można uznać za jednostki „odpowiedzialne”.
Antyetatyzm monetarystów:
aktywna polityka stabilizacyjna przynosi efekty odwrotne do zamierzonych,
„iluzja pieniądza” - odróżnienie wartości realnej od nominalnej,
dążenie do ograniczenia inflacji i zapewnienie stabilnych cen,
inflacją powinna zajmować się polityka monetarna,
płynne kursy walutowe.
Monetaryzm upatruje źródeł rozwoju gospodarczego głównie w zjawiskach pieniężnych.
NOWA EKONOMIA KLASYCZNA
określana jako bardziej radykalna odmiana monetaryzmu,
antyetatyzm:
płynny kurs walutowy,
rząd powinien dbać o stabilność cen,
„bilansowanie budżetu”
państwo nie ma wpływu na wahania gospodarcze
gospodarka opiera się tylko na własności prywatnej.
„KANON” NEOLIBERAŁÓW
twarde finansowanie budżetu,
regulacja podaży pieniądza - walka z inflacją,
wolność handlu,
unikanie nadmiernego opodatkowania,
unikanie subsydiów oraz stosowania…
niedopuszczenie do silnej pozycji związków zawodowych,
wyeliminowanie wszelkiej regulacji cen,
wolna konkurencja,
prywatyzacja - aż do całkowitej eliminacji przedsiębiorstw państwowych,
unikanie mieszania działalności sektora publicznego i prywatnego,
wolność obrotu kapitałami, sprzeciw wobec restrykcji w obrocie kapitałowym.
TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO
ekonomiczny model podziału DOWNS`A
strona popytu i podaży, wzajemne relacje między nimi,
teoria kolektywnego wyboru.
Kryteria traktatu z Mastricht:
Niska inflacja - nie może być większa niż 1.5% średniej inflacji z trzech najlepszych pod tym względem krajów UE.
Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3% PKB.
Dług publiczny nie może być większy niż 60% PKB.
Stopy procentowe długoterminowych papierów wartościowych nie powinny być wyższe niż 2% dla trzech „najlepszych” krajów UE.
Kurs walutowy nie może wykazywać większych wahań niż +/- 15% w ciągu dwóch lat.
Korzyści wprowadzenia EURO w Polsce:
eliminacja ryzyk kursowych,
maleją koszty transakcyjne.
Transformacja gospodarcza Polski po 1990 roku:
wymienialność złotówki,
uwolnienie cen,
swoboda działalności gospodarczej,
swoboda wymiany gospodarczej za granicą bez obowiązku odsprzedaży walut,
prywatyzacja,
rynkowe stopy procentowe,
początki reprywatyzacji,
reforma systemu bankowego.
Główne wskaźniki makroekonomiczne Polski w latach 1989 - 1999 (książka):
polska jest jedynym krajem, w którym recesja transformacyjna trwała tylko 2 lata; były to lata 1990 i 1991,
produkcja przemysłowa spadła o ćwiartkę już po roku transformacji,
hiperinflacja 1990 - 585,8 CPI; od 1992 roku systematycznie spadała; od 1999 inflacja jednoliczbowa,
inwestycje rosną od 1992 r.
wynagrodzenia realne po 1 roku transformacji spadły o 24,4%; dopiero w roku 1994 wynagrodzenia realne rosną (są dodatnie); w 1997 - 7,3%,
dochód na osobę w USD wzrasta z roku na rok,
w 1990 roku lekka nadwyżka (% PKB) ; bilans budżetu państwa (0,4),
dług zagraniczny w1990 roku 48,4 mld USD, a rezerwy 4,7, a w 1999 64,8 do 25,5.
Efekt wypychania (wypierania) - występuje wtedy, gdy budżet państwa wykazuje się dużym deficytem i jest znacznym pożyczkobiorcą:
pożyczają budżetowi banki komercyjne, gdyż budżety spłacą bez wątpienia,
kredytu brane przez budżety publiczne wypychają możliwość brania kredytów przez małe przedsiębiorstwa.
W tej chwili w Polsce efekt wypierania nie występuje (na szczęście).
Istota systemu państwowo - monopolistycznego
Ograniczenia:
Ograniczenia ze strony zasobów naturalnych (czegoś nie ma, brak obuwia, brak kiełbasy, itp.) - NIEDOBORY.
Ograniczenia ze strony popytu (cecha charakterystyczną gospodarki rynkowej (normalnej)).
Ograniczenia finansowe.
W Polsce mieliśmy do czynienia z:
αS < α B - ssanie (ograniczenia nr 1) - niedobór na rynkach cząstkowych. Przewaga aspiracji kupujących nad aspiracjami sprzedających.
Celem gospodarki przy efekcie ssania było pokonywanie niedoborów, a głównym regulatorem był niedobór.
W efekcie ciśnienia, selekcji dokonuje kupujący. SELEKCJA
W efekcie ssania, selekcji dokonuje sprzedający i rząd.
LOKOLNA I REGIONALNA POLITYKA GOSPODARCZA
Zasada subsydialności lub wydajności - odnosi się do wydawania pieniędzy publicznych.
aby dochody były jak największe i by największa cześć dochodu pozostała w kieszeni,
wszystko, co możliwe finansowane przez gminę,
to, co wspólne dla wielu gmin np. drogi - finansowane ze środków regionalnych,
państwo - wydatki na armię,
instytucją wspomagającą różne inicjatywy na szczeblu regionalnym, gminnym to UE.
Udziały w wydatkach dochodowych w jednostkach samorządu terytorialnego od 2006:
|
PIT |
CIT |
GMINA |
39,34 |
6,71 |
POWIAT |
10,25 |
1,4 |
WOJEWÓDZTWO |
1,6 |
15,9 |
TREDYCYJNY OBRAZ SAMORZADU W EUROPIE:
dostarczyciel usług dla mieszkańców wg reguł „welfare state”,
duże biurokratyzowane instytucje,
systematyczny spadek frekwencji w wyborach samorządowych,
niejasne procesy decyzyjne i przypadki patologii władzy.
Pierwsze zmiany - lata 8. Wielka Brytania:
bezpośrednie wybory burmistrza,
intensyfikacja współpracy międzygminnej,
przekazywanie nowych zadań i kompetencji samorządom.
Tendencje zmian w funkcjonowaniu samorządów terytorialnych
WYMIAR GOSPODARCZY:
promowanie lokalnego rozwoju, a nie tylko wykonywanie usług,
nowe czynniki lokalizacji, wpływające na działania samorządów:
jakość i kwalifikacje potencjalnych pracowników, a nie cena pracy,
jakość środowiska i jakość życia w miejscu inwestowania,
konkurencja miast i regionów.
WYMIAR POLITYCZNY:
pragmatyzm w miejsce ideologizacji (malejące znaczenie podziałów partyjnych),
personalizacja zarządzania.
STYL ZARZĄDZANIA:
najważniejszym punktem odniesienia uwarunkowanie i sektor prywatny (zamiast „welfare state”) i wynaturzenie administracji,
zmiany kultury organizacyjnej,
kontraktowanie usług zamiast ich wykonywanie,
wspólne przedsięwzięcia z sektorem prywatnym,
współpraca z organizacjami pozarządowymi,
zaangażowanie we współpracę międzynarodową.
1