dr Mariusz Kicia

UMCS: Podstawy makroekonomii (EKO)

WSPA: Makroekonomia (FIR)

Uwaga! Na kolokwiach powinny pojawić się przykłady liczbowe do interpretacji lub krótkie zadania do wyliczenia, oparte na przykładach z ćwiczeń. Każde kolokwium powinno obejmować materiał od początku zajęć do ostatnich omówionych zagadnień. Egzamin dotyczyć będzie wszystkich poniższych zagadnień od strony teoretycznej i interpretacyjnej. Po zaliczeniu przedmiotu student powinien potrafić interpretować sygnały zawarte we wskaźnikach makroekonomicznych niezależnie od gospodarki, znać najważniejsze aktualne wskaźniki dla polskiej gospodarki oraz potrafić ocenić i uzasadnić perspektywy ich kształtowania się w najbliższym okresie. Student powinien znać podstawowe mechanizmy powiązań pomiędzy poszczególnymi kategoriami makroekonomicznymi oraz potrafić przeprowadzić logiczną analizę skutków zmian parametrów na kształtowanie innych kategorii makroekonomicznych.

PROGRAM WYKŁADU I ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE

I. FUNKCJONOWANIE GOSPODARKI I RACHUNKI NARODOWE

1. Makroekonomia jako gałąź ekonomii

2. Makroekonomia a mikroekonomia

3. Sektory instytucjonalne i ich rola w gospodarce narodowej

4. Schemat okrężny strumieni w gospodarce w pełnym modelu

5. Podstawowe kategorie systemu SNA (produkcja globalna, zużycie pośrednie, wartość dodana brutto, PKB, PNB, dochód narodowy)

6. Metody rachunku PKB

7. Definicja i interpretacja podstawowych strumieni w gospodarce: popyt krajowy, popyt prywatny, popyt publiczny, akumulacja, nakłady brutto na środki trwałe, popyt zewnętrzny, eksport, import, saldo obrotów bieżących ()

8. Pierwotny, wtórny i ostateczny podział dochodów

9. Redystrybucja, oszczędności, akumulacja a wzrost gospodarczy

10. Struktura tworzenia PKB a poziom rozwoju gospodarki. Faza przedindustrialna, faza industrialna, faza

postindustrialna

11. PKB a PKB per capita ()

12. PKB wg rynkowego kursu walutowego i wg parytetu siły nabywczej

13. Uproszczony pomiar parytetu i interpretacja danych ()

14. Zalety i wady PKB jako miernika efektów w gospodarce

II. ELEMENTY WZROSTU GOSPODARCZEGO I CYKLU KONIUNKTURALNEGO

15. Definicja wzrostu gospodarczego i rozwoju społecznego

16. PKB w cenach bieżących i w cenach stałych

17. Wskaźniki cen dla kategorii systemu SNA (deflatory)

18. Dynamika PKB wg wartości i wolumenu roczna i kwartalna. Wskaźniki surowe i oczyszczone z wahań sezonowych ()

19. Wskaźniki rozwoju społecznego ()

20. HDI jako przykład syntetycznego miernika rozwoju społecznego ()

21. Czynniki wzrostu gospodarczego - wnioski z przeglądu badań

22. Ekstensywne czynniki wzrostu: nakłady kapitału i pracy oraz czynniki je warunkujące

23. Intensywne czynniki wzrostu: produktywność kapitału i wydajność pracy

24. Równowaga krótkookresowa i procesy mnożnikowe

25. Mnożnik wydatków autonomicznych i czynniki wpływające na jego poziom w pełnym modelu

26. Produkt potencjalny i realny. Luka produktu

27. Model AS/AD w ujęciu ekonomii klasycznej i ekonomii keynesowskiej

28. Definicja cyklu koniunkturalnego

29. Klasyczny a współczesny cykl koniunkturalny

30. Przebieg cyklu koniunkturalnego

31. Fazy cyklu koniunkturalnego

32. Przyczyny modyfikacji cyklu klasycznego do cyklu współczesnego

33. Wskaźniki koniunktury (wyprzedzające, równoległe, procykliczne, antycykliczne). Antycypacja danych makroekonomicznych ()

34. Indeksy sentymentu jako wyprzedzające mierniki koniunktury ()

35. Cykl koniunkturalny w warunkach gospodarki globalnej. Konwergencje sfer realnych gospodarek

36. Recesje typu U i typu L. Kryzysy o zasięgu globalnym i „zarażanie” gospodarek. Stagflacja

III. BUDŻET I ELEMENTY POLITYKI FISKALNEJ

37. Podstawowe pojęcia: budżet, deficyt budżetowy, dług publiczny, subwencja, dotacja, rezerwa ogólna, wydatki sztywne i elastyczne

38. Funkcje budżetu

39. Źródła dochodów budżetu państwa i kierunki ich rozdysponowania ()

40. Klasyfikacja podatków

41. Krzywa Laffera

42. Deficyt budżetowy a oszczędności i finansowanie wzrostu gospodarczego

43. Aktywna i pasywna polityka fiskalna. Automatyczne stabilizatory koniunktury

44. Kryteria fiskalne konwergencji monetarnej (kryteria z Maastricht, konsolidacja fiskalna)

IV. POLITYKA PIENIĘŻNA I INFLACJA

45. Organizacja i przepływy w sektorze finansowym

46. Organizacja sektora bankowego

47. Funkcje banku centralnego w gospodarce rynkowej

48. NBP i Rada Polityki Pieniężnej. Informacje po posiedzeniu RPP (minutes) ()

49. Pieniądz w gospodarce rynkowej: pojęcie, funkcje, cechy, formy

50. Agregaty pieniężne

51. Równanie ilościowej teorii pieniądza i interpretacja skutków decyzji monetarnych

52. Narzędzia polityki pieniężnej banku centralnego (stopy operacji depozytowo-kredytowych, stopa rezerwy obowiązkowej, operacje otwartego rynku)

53. Ekspansywna i restrykcyjna polityka pieniężna

54. Bilans obrotów kapitałowych i bilans płatniczy

55. Systemy kursu walutowego

56. Deprecjacja, aprecjacja, dewaluacja, rewaluacja

57. Wahania kursów walutowych i interwencje banku centralnego

58. System kursu walutowego ERM-II

59. Definicja inflacji

60. Miary inflacji: CPI, PPI, HICP, inflacja bazowa

61. Interpretacja danych o inflacji podawanych przez GUS

62. Klasyfikacja inflacji ze względu na tempo wzrostu cen

63. Mechanizmy inflacji popytowej i kosztowej

64. Inflacja egzogeniczna i endogeniczna

65. Mechanizm transmisyjny polityki pieniężnej

66. Polityka bezpośredniego celu inflacyjnego w Polsce i na świecie

V. BEZROBOCIE I RYNEK PRACY

67. Powiązania między rynkiem pracy, dóbr i pieniądza

68. Determinanty podaży siły roboczej

69. Czynniki determinujące popyt na pracę

70. Przepływy i równowaga na rynku pracy

71. Klasyfikacje bezrobocia

72. Miary bezrobocia: rejestrowane i BAEL

73. Naturalna stopa bezrobocia, stopa NAIRU, stopa NAWRU

74. Bezrobocie w Polsce: aktualne tendencje i polityka rynku pracy

VI. ELEMENTY MAKROEKONOMII GOSPODARKI OTWARTEJ

75. Przesłanki wymiany międzynarodowej

76. Bilans handlowy, bilans obrotów bieżących, bilans obrotów kapitałowych, bilans płatniczy

77. Bilans płatniczy a sytuacja monetarna gospodarki

78. Wskaźnik terms of trade

79. Wpływ parametrów makroekonomicznych na strumienie bilansu płatniczego

80. Aktualne tendencje w wymianie międzynarodowej polskiej gospodarki

81. Rola instytucji międzynarodowych w stabilizacji makroekonomicznej (MFW, Bank Światowy, EBOR)

82. Gospodarki emerging markets

83. Globalny kryzys 2008-2009 - geneza, przebieg i analiza aktualnych danych

VII. BIEŻĄCE INFORMACJE GOSPODARCZE DOTYCZĄCE POLSKIEJ GOSPODARKI

84. Szacunkowa wartość PKB Polski w cenach bieżących za ostatni pełny rok

85. Aktualna dynamika PKB za ostatni rok i kwartał

86. Aktualna relacja deficytu budżetowego do PKB

87. Aktualna relacja długu publicznego do PKB

88. Aktualna wysokość stopy inflacji (CPI)

89. Aktualna wysokość stopy bezrobocia rejestrowanego i BAEL

90. Aktualna relacja salda wymiany handlowej do PKB

91. Warunki i wypełnianie kryteriów konwergencji monetarnej (kryteria z Maastricht)

92. Aktualne tendencje w gospodarce światowej

PROPOZYCJE TEMATÓW, PRZYKŁADÓW I ZADAŃ DO ANALIZY (plan minimum)

Wprowadzenie do makroekonomii

1. Czy mikroekonomia i makroekonomia mówią o tym samym czy nie? Co wiedzą studenci na temat aktualnej sytuacji polskiej gospodarki i trendów w gospodarce światowej?

2. Czego spodziewają się po zajęciach z makroekonomii? Komu wiedza makroekonomiczna jest niezbędna?

3. Niezależnie od schematu okrężnego proszę przedyskutować powiązania pomiędzy dowolnymi sektorami instytucjonalnymi (każdy z każdym jak/czym jest powiązany).

Rachunki narodowe

1. Na podstawie danych z roczników statystycznych przeprowadzić analizę kształtowania się relacji podstawowych kategorii systemu SNA (produkcja globalna, wartość dodana, PKB).

2. Na podstawie danych z roczników statystycznych przeprowadzić analizę kształtowania się struktury PKB wg metody produktowej, wydatkowej i dochodowej. Które z sektorów instytucjonalnych mają największy wpływ na tworzenie PKB? Dlaczego w 2000 roku nastąpiły tak znaczne zmiany struktury tworzenia PKB (metoda produktowa) wg sektorów instytucjonalnych? Która z kategorii metody wydatkowej PKB ma największy udział, a która jest najbardziej wrażliwa na zmiany koniunktury?

3. Podać przykłady (i wartości) gospodarek o dużym/średnim/małym PKB i jednocześnie wysokim/średnim/niskim PKB per capita.

4. Na podstawie danych dotyczących indeksu BigMac (oanda.com) oraz bieżących rynkowych kursów walutowych (finance.yahoo.com) sprawdzić, w której z gospodarek warto zarabiać, a w której wydawać zarobione dochody z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej:

1. Polska a Ukraina

2. Polska a USA. Czy Work&Travel jeszcze się opłaca?

3. Polska a Argentyna

5. Jaki jest kurs parytetowy wymiany złotego na euro? Co byłoby, gdybyśmy do strefy euro wstąpili wymieniając walutę wg kursu parytetowego?

6. Na podstawie danych Banku Światowego sprawdzić czy poziom dochodu per capita jest związany ze strukturą tworzenia PKB przez rolnictwo, przemysł i usługi.

Wzrost gospodarczy i rozwój społeczny

1. Na podstawie danych z roczników statystycznych przeanalizować współzależności pomiędzy dynamiką PKB wg wartości, dynamiką PKB wg wolumenu oraz wskaźnikami cen dla PKB.

2. Dokonaj analizy ostatniej podanej przez GUS informacji na temat dynamiki PKB oraz jego komponentów w ostatnim kwartale i roku (www.stat.gov.pl).

3. Porównać wskaźniki rozwoju społecznego dla różnych gospodarek na podstawie danych dostępnych w bazie Banku Światowego.

4. Na podstawie danych z rocznika statystycznego dokonać analizy kształtowania się w Polsce wskaźników produktywności kapitału, stopnia zużycia środków trwałych, wydajności pracy na osobę i wydajności pracy na jednostkę kosztu związanego z zatrudnieniem. Proszę porównać dwa ostatnie wskaźniki z danymi dla Polski, gospodarek rozwiniętych i rozwijających się. Czy różnice w kształtowaniu się ostatnich dwóch wskaźników mogą uzasadniać kierunki przepływu kapitału i bezpośrednich inwestycji zagranicznych na skalę światową?

Procesy mnożnikowe. Cykl koniunkturalny

1. W pewnej zamkniętej gospodarce 2-sektorowej wartość konsumpcji autonomicznej wynosiła 100 mld zł, a wartość inwestycji 100 mld zł. (a) Jeżeli skłonność do konsumpcji wynosi 80% to ile wynosi mnożnik wydatków autonomicznych i dochód zapewniający równowagę? Jakim równaniem opisany jest zagregowany popyt w tej gospodarce? (b) Ile wyniesie poziom dochodu równowagi, jeżeli wartość inwestycji wzrośnie o 100 mld zł? W jaki sposób dojdzie do osiągnięcia nowego punktu równowagi? (c) Ile wyniesie wartość mnożnika i poziom równowagi w sytuacji (a), jeżeli dodatkowo w gospodarce pojawi się sektor instytucji rządowych i samorządowych, który wprowadzi 15% podatki oraz będzie realizował wydatki na poziomie 150 mld zł. Dodatkowo, przedsiębiorstwa rozpoczną wymianę z zagranicą, przy czym skłonność do importu wyniesie 5%, zaś autonomiczny eksport netto 20 mld zł? Czy w tej sytuacji budżet będzie notował nadwyżkę czy deficyt? Co się stanie z równowagą, jeżeli rząd zdecyduje się wydać dodatkowe 100 mld zł i na ile uda się sfinansować ten wydatek większymi dochodami do budżetu?

2. Dokonaj analizy przebiegu wybranych zmiennych w ciągu ostatnich lat w polskiej gospodarce. Czy na tej podstawie można wskazać wyraźnie okresy recesji i ekspansji gospodarki? Jakie są oznaki spowolnienia, a jakie widoczne oznaki ożywienia? Zwróć uwagę w jakiej kolejności reagują na przyspieszenie koniunktury poszczególne składniki popytu w gospodarce.

3. Dokonaj analizy przebiegu wybranych zmiennych w cyklu koniunkturalnym, zamieszczonych w materiałach wykładowych dot. cyklu koniunkturalnego w USA. Zwróć uwagę na zmiany wskaźników opisujących reakcję inwestycji i wskaźników rynku pracy na tle zmian koniunktury. Dane dostępne są w publikacji National Economic Trends na stronie Banku Federalnego w St. Louis, http://www.stlouisfed.org.

4. Jak oceniasz obecne tendencje zmian wskaźników opisujących koniunkturę w polskiej gospodarce? Jakie są tendencje złożonych indeksów koniunktury (typu: Barometr „Rzeczpospolitej”, wskaźnik koniunktury Ipsos, wskaźnik koniunktury IBnGR)? Jaki jest poziom Na podstawie wyników „ankiety” przeprowadzonej w grupie oblicz wartość Wskaźnika Optymizmu Konsumentów Ipsos-Demoskop (WOK)? Jakie są obecnie perspektywy dla polskiej gospodarki?

Polityka fiskalna

1. Załóżmy, że w sytuacji wyjściowej w gospodarce planowany jest zrównoważony budżet, tj. planowane dochody i wydatki są równe. Jakie skutki dla budżetu będzie miało zwiększenie wydatków rządowych o dodatkowe ΔG: spowoduje powstanie nadwyżki w budżecie czy doprowadzi do deficytu? Wzrost wydatków rządowych powoduje bowiem skutki mnożnikowe dla wzrostu dochodu, a wyższe dochody to wyższe dochody do budżetu. Czy możliwy jest taki dobór parametrów mnożnika wydatków autonomicznych (c, t i m) aby wzrostowi wydatków rządowych towarzyszyło jeszcze większe zwiększenie dochodów? Przyjmij początkowo c=80%, t=15%, m=5% i dokonaj analizy skutków wzrostu wydatków o dodatkowe 1000 jednostek. Spróbuj dobrać tak parametry, aby opisana powyżej sytuacja była możliwa. Czy jest ona możliwa do osiągnięcia w rzeczywistości? Zakładamy, że podatki są płacone przy liniowej stawce t.

2. W pewniej gospodarce, w której przy średnio 19% stopie opodatkowania dochodów jednostkowemu wzrostowi dochodu towarzyszy wzrost konsumpcji o 0.8 i importu o 0.1 jednostki, oszacowano konsumpcję autonomiczną na 200 mld EUR, inwestycje na 100 mld EUR, wydatki rządowe (popytowe) na 150 mld EUR a transfery socjalne z budżetu na 200 mld EUR, zaś autonomiczny eksport netto na -10 mld EUR. Wartość dochodu wytworzonego przez gospodarkę wyniosła 1000 mld EUR. (a) Czy jest to poziom zapewniający równowagę? (b) Czy w tej sytuacji w gospodarce można się spodziewać ekspansji czy recesji? (c) Jeżeli udział podatków pośrednich w relacji do PKB wynosi około 13%, a poza wymienionymi powyżej nie ma innych dochodów i wydatków w budżecie, podaj ile wynosi relacja wyniku budżetu do PKB? (d) Ile wyniosłaby ta relacja, gdyby gospodarka osiągnęła stan równowagi przy niezmienionych wydatkach i transferach rządowych?

3. Gospodarka jest opisana następującymi równaniami i parametrami:

Y = C + I + G + NX C = Ca + c (1-t) Y NX = NXa - m·Y

Ca = 200 I = 1000 G = T = t·Y NXa = 550

c = 0,8 m = 0,2 t = 0,25

1. Znaleźć wielkość dochodu równoważącego gospodarkę oraz mnożnik wydatków autonomicznych.

2. Załóżmy, że rząd chce zrekompensować przewidywany na przyszły rok spadek inwestycji o 5% tak, aby osiągnąć wzrost gospodarczy równy 5%. Jakie należy w związku z tym założyć wydatki budżetowe na rok przyszły? Jaki będzie wynik budżetu i jaka będzie jego relacja do PKB?

3. Czy bardziej korzystne byłoby dla gospodarki dodatkowe zwiększenie stopy opodatkowania do 30%, czy zmniejszenie jej do 20%?

4. Jakie można odnotować maksymalne tempo wzrostu PKB w tej gospodarce w roku przyszłym, jeżeli udział deficytu budżetowego w PKB nie może przekroczyć 3%?

4. Na podstawie danych dotyczących struktury dochodów i wydatków budżetowych z poprzednich lat (dane w prezentacji do wykładu) przygotuj prognozę budżetu na 2007 rok wyliczając planowane dochody na podstawie prognozowanego PKB. Jako punkt wyjścia w prognozie PKB przyjmij wartość z 2005 roku i uwzględnij prognozę wzrostu realnego oraz inflację w latach 2006-2007. Przyjmij, że deficyt budżetowy nie będzie większy niż 30 mld zł.

5. Na koniec 2006 roku relacja długu publicznego do PKB wyniesie 49,2%. Ile będzie wynosił dług publiczny na koniec 2007 roku, jeżeli obsługa zadłużenia w 2007 roku wyniesie 35 mld zł, zaś odsetki naliczane są od zadłużenia na początek roku przy stopie procentowej 5%?

Polityka pieniężna

1. Dokonaj analizy kształtowania się podstawowych narzędzi polityki pieniężnej NBP od połowy lat 90. XX wieku do chwili obecnej. Jakie są aktualne perspektywy dla zmian parametrów monetarnych w Polsce? Dokonaj analizy opinii członków Rady Polityki Pieniężnej na temat zasadności zmian parametrów na kolejnym posiedzeniu Rady. Czy na tej podstawie można spodziewać się jaka decyzja zostanie podjęta?

2. Dokonaj analizy kształtowania się stóp procentowych WIBOR lub rentowności obligacji/bonów skarbowych. Czy zmiany w rynkowych stopach procentowych następują przed czy po decyzji Rady Polityki Pieniężnej? Czy na tej podstawie można prognozować decyzje, jakie podejmie na najbliższym posiedzeniu Rada?

3. Dokonaj analizy informacji publikowanej po posiedzeniu Rady Polityki Pieniężnej (tzw. minutes). Jakie parametry makroekonomiczne powinny być wzięte pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o zmianach w polityce pieniężnej? Odpowiedź uzasadnij.

Inflacja i bezrobocie

1. Dokonaj analizy kształtowania się wskaźnika inflacji i stopy bezrobocia w polskiej gospodarce w ostatnim czasie. Jakie były przyczyny zmian bezrobocia i inflacji w ostatnich latach? Jakie są perspektywy dla zmian tych wskaźników w przyszłości?

2. Dokonaj analizy informacji nt. dynamiki cen dóbr konsumpcyjnych (potocznie zwanego inflacją) opublikowanej za ostatni miesiąc.

3. Dokonaj analizy kształtowania się inflacji bazowej w ostatnich miesiącach (dane NBP).

Wymiana międzynarodowa

1. Dokonaj analizy kształtowania się dynamiki i struktury polskiego eksportu i importu. Jakich zmian można się spodziewać w najbliższym czasie? Czy stopa procentowa, dynamika PKB, kurs walutowy wpływają na poziom polskiego salda obrotów bieżących i bilans płatniczy?

2. Jakie są perspektywy wypełnienia przez Polskę kryteriów konwergencji monetarnej z Maastricht i przystąpienia do strefy euro? Jakie są pozytywne i negatywne skutki wymiany waluty na euro? Czy w Polsce można uniknąć wystąpienia „efektu cappuccino” po wstąpieniu do strefy euro?

http://www.stat.gov.pl (Główny Urząd Statystyczny)

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html (CIA Factbook / Economy)

http://www.oanda.com (Oanda)

http://www.stat.gov.pl (Główny Urząd Statystyczny)

http://devdata.worldbank.org/data-query (Bank Światowy)

http://hdr.undp.org/en/statistics/ (ONZ, Human Development Reports)

http://www.macronext.pl (MacroNext - baza i kalendarz publikacji danych makroekonomicznych)

http://www.ipsos.pl/new/3_3.html (Wskaźnik Optymizmu Konsumentów IPSOS)

http://www.mf.gov.pl (Ministerstwo Finansów)

http://www.nbp.pl (NBP)

---