• 
  Wprowadzenie do pedagogiki

• Prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski

• Wykład 2

• 7.12.2008

• Zaliczenie przedmiotu:
  [e-mail]

• Praca pisemna (esej):

• MYŚLEĆ JAK PEDAGOG

• do 10 stron maszynopisu (wersja elektroniczna)

• Co to znaczy - być pedagogiem? myśleć jak pedagog? odczuwać jak pedagog? działać jak pedagog?

• Do 5 stycznia 2009

• Adres: [e-mail]

• - Nieprzesłanie tekstu skutkuje pisaniem testu wiadomości z ćwiczeń i wykładów.

• Filozofie źródła systematyki
  kierunków pedagogicznych

• Filozofia jest sztuką wyjaśniania, interpretacji fundamentalnych dla naszej kultury tekstów.

• Dzięki ciągłej interpretacji i reinterpretacji rozpraw klasyków filozofii, ich dzieła trwają w naszej historii, otwierają dla niej nowe szanse.

• Filozofia edukacji

• Uniwersalność filozoficznego spojrzenia na edukację sprawia, że pojawiają się przed nauczycielami jakże istotne problemy, odzwierciedlające na niższym stopniu ogólności te, które są domeną filozofii edukacji.

• Pedagogika poszukuje odpowiedzi na pytania:

• Kim jest człowiek?

• Skąd pochodzi?

• Dokąd zmierza?

• Dlaczego podejmuje pewne działania?

• Jaką rolę odgrywają w jego życiu idee?

• Bycie pedagogiem

• Skrupulatne wykonywanie codziennych zadań nie wystarczy, aby zostać pedagogiem z prawdziwego zdarzenia.

• W nauczaniu teoria nierozerwalnie łączy się z praktyką. Sposobu myślenia nie można oddzielić od sposobu działania.

• Dla nauczycieli istotne są odpowiedzi na tak zasadnicze
  w ich zawodzie pytania, jak:

• Jaka wiedza jest najbardziej wartościowa?

• Jaką wiedzę należy przekazywać uczniom?

• Jakimi kryteriami należy posługiwać się przy doborze treści nauczania?

• Jaki rodzaj wiedzy jest ważny dla rozwoju osobistego?

• Jaki zaś może przynieść korzyści społeczeństwu?
  Czym jest metodyka nauczania?

• Podejście pedagoga do uczniów
  zależy od:

• przyjętej przez niego koncepcji natury ludzkiej.

• Założenia, jakie nauczyciel przyjmuje na temat uczniów, wpływają na jego zachowanie wobec nich i decydują o tym, według jakiego programu nauczania będzie prowadził kształcenie.

• Kształcenie

• to osiąganie konkretnych celów, jak np. zdobycie pewnych umiejętności i/lub określonej wiedzy.

• Edukacja - proces polegający na rozwijaniu obecnych u osób uczących się, choć ukrytych, zdolności;

Filozofie edukacji

• idealizm,

• realizm,

• tomizm (realizm teistyczny),

• naturalizm,

• pragmatyzm,

• egzystencjalizm

• filozofia analityczna

• Każda koncepcja filozoficzna

• opiera się na pewnych, konkretnych założeniach, zatem każda może posłużyć do tworzenia odmiennego programu nauczania czy wychowania.

• I. Edukacja idealistyczna

• Rzeczywistość ma charakter zasadniczo duchowy czy pojęciowy. Świat wraz z ludźmi, którzy w nim żyją, jest jednym z przejawów uniwersalnego ducha.

• Wartości są absolutne, wieczne, niezmienne i uniwersalne.

• Moralne postępowanie wyrasta z trwałych elementów tradycji społecznej i kulturowej.

• Edukacja w perspektywie idealizmu

• Pedagog musi pomóc w rozpoznawaniu właściwych wartości i sprawić, by wychowankowie nie popełniali błędów przy dokonywaniu wyborów etycznych.

• Przedmioty w programach nauczania mają wyższą lub niższą rangę, zależnie od stopnia ich abstrakcji.

• Metody kształcenia i wychowania to:
  dialog, dostarczanie wzorców do naśladowania.

• Nauczyciel - wychowawca

• wzorcem moralnym i kulturowym, mistrzem dzielącym się wiedzą, rozbudzającym dążenie do odkrywania prawdy i uczynienia z niej naczelnej zasady porządkującej życie;

• powinien szanować wychowanka, umieć zdobywać sobie jego szacunek, przyjaźń i pomagać mu w uświadomieniu sobie pełni własnej osobowości;

• musi być dojrzałym przedstawicielem kultury wysokiej, uosobieniem wartości, entuzjastą swojej pracy;

• Zainteresowania - kluczową kategorią pedagogiczną

• Aktywność dziecka jest uzależniona od jego zainteresowań oraz chęci do pracy.

• Kiedy wychowanek kieruje się rzeczywistymi, wewnętrznymi zainteresowaniami, zadanie samo w sobie staje się tak atrakcyjne, że wykonuje je bez wysiłku;

• Kiedy nie jest zainteresowany, niezbędne jest skłonienie go do wysiłku, by sam narzucił sobie dyscyplinę pracy i odzyskał zainteresowanie przedmiotem.

• Istota kształcenia i wychowania

• Celem wychowania jest skierowanie uczniów na właściwą drogę, prowadzącą do prawdziwej rzeczywistości, jaką jest świat idei.

• Uczeń odbywa sokratejską podróż, by odnaleźć prawdy uniwersalne, które - choć uśpione - obecne są w jego umyśle.

• Edukacja musi stawiać czoła społeczeństwu konsumpcyjnemu, kulturze popularnej, rynkowej orientacji. Nie wszystko jest na sprzedaż;

• II. Myśl realistyczna w edukacji

• Żyjemy w świecie rzeczywistym, w którym przedmioty istnieją niezależnie od tego, jaki czynimy z nich użytek;

• Człowiek powinien kierować się wiedzą na temat tych przedmiotów, praw nimi rządzących i ich wzajemnych relacji, by mógł podejmować właściwe decyzje życiowe.

• Adaptacyjna funkcja
  wychowania i kształcenia

• - wprowadzanie wychowanków w zastane
  i projektowane role społeczne, zawodowe oraz takie przedstawianie obrazu zastanego świata, aby uznali istniejący porządek społeczny za właściwy, słuszny lub konieczny i niezmienny.

• - przystosowywanie dzieci i młodzieży do zastanych struktur życia społeczno-politycznego i ich uzasadnień.

• Arystotelesowski dualizm

• Wiedza - teoretyczna i praktyczna;

• Człowiek istotą złożoną z ducha i materii;

• Pierwszeństwo tego, co abstrakcyjne, teoretyczne, humanistyczne i piękne wobec tego, co praktyczne, techniczne, użytkowe.

• Edukacja adaptacyjna

• czyni ze szkoły "wysypisko śmieci",
  w których odnaleźć można nierozwiązywalne problemy życia społecznego, jak kwestia AIDS, bezrobocia, zanieczyszczeń środowiska, korupcji, wypadków drogowych, uzależnień od alkoholu, narkotyków, seksualności i nikotyny itp.
  Szkoła jest obciążana problemami, które czynią edukację środkiem do różnych celów.

• Cele edukacji w perspektywie filozofii realistycznej

• Wspieranie człowieka w dążeniu do szczęścia, dając mu sposobność rozwinięcia w pełni tych możliwości, które zapewnią mu osiągnięcie doskonałości.

• Rozwijanie umiejętności racjonalnego myślenia dzięki przekazywaniu uporządkowanej wiedzy przedmiotowej;

• Kształtowanie zdolności racjonalnego myślenia i rozwijanie umiejętności badawczych.

• III. Naturalizm a edukacja

• W naturze przejawia się uniwersalny porządek kosmosu. Jest ona źródłem wszelkich dobrodziejstw.

• Istota ludzka jest z natury dobra. Człowiek określając cele edukacyjne powinien zwrócić się ku własnej naturze.

• Rolą edukacji - przygotowanie ludzi do postępowania zgodnego z ich naturą i do stosowania się do jej praw.

• Naturalizm a edukacja

• W wychowaniu naśladującym samą naturę powinna dominować - bezpośredniość, autentyzm, swoboda, spontaniczność i prostota.

• Procesy naturalne przebiegają powoli, stopniowo i ewolucyjnie, więc i edukacja człowieka powinna odbywać się bez pośpiechu.

• Edukacja naturalistyczna

• Źródeł wartości należy szukać w interakcjach człowieka ze środowiskiem;

• Nie należy tłumić popędów, żądz i odruchów, jednak dając im upust nie można zaniedbać poczucia własnej wartości;

• „Szlachetny dzikus” - osoba naturalna - jest szczera, otwarta i autentyczna. W wyniku edukacji przyswaja sobie dobre maniery, ale staje się aktorem i manipulatorem.

• Należy rozwijać pierwotne, czyste i naturalne cnoty wrodzone każdej ludzkiej istocie.

• Edukacja naturalistyczna

• Dzieci powinny aktywnie uczestniczyć w procesie nauczania, kontaktując się z otoczeniem, poznając je za pomocą zmysłów i rozwiązując problemy.

• Prawdziwe wychowanie powinno uwzględniać fazy rozwojowe i potrzeby człowieka.

• Wychowawca nie przeszkadza naturze, dostosowuje do niej swoje działania edukacyjne. Jest cierpliwy, nie narzuca się, zapewnia uczniom swobodę działania.

• Uczeń sam odkrywa wiedzę, zaś wychowawca musi być cierpliwy, stać z boku i zachęcać do samodzielnych badań, do uczenia się przez działanie.

• Edukacja naturalistyczna

• Wychowawca towarzyszy (niejako będąc w cieniu) uczniowi w zdobywaniu wiedzy, nie wywierając nań presji. Subtelnie kontroluje pracę i zapewnia odpowiednie (przyjazne) środowisko do uczenia się;

• Relacje z uczniami są nieformalne i swobodne;

• Szkoły nie powinno się uważać za oddzielną instytucję, ale za rozszerzenie środowiska, w którym funkcjonuje dziecko.

• Ideologia

• W XVIII w. - nauka o ideach, badająca mechanizmy poznawcze, wyjaśniająca, w jaki sposób w grupie rodzą się idee i jak są przez nią wykorzystywane.

• współcz. - wyznawane przez grupę poglądy, powiązane w pewien system, którego rolą jest tłumaczenie przeszłości grupy, badanie jej teraźniejszej sytuacji oraz formułowanie wytycznych dotyczących jej przyszłości.

• Ideologia

• stanowi teoretyczne uzasadnienie poglądów, dążeń, programu i działań określonej zbiorowości.

• odwołuje się do autorytetów i dostarczanych przez nie wzorców, które łatwiej dają
  się uogólnić i wykorzystać.

• Ideologia

• Interpretując przeszłość, nadaje grupie określoną perspektywę czasową i przestrzenną;

• Tłumaczy obecną sytuację społeczną, ekonomiczną, polityczną i edukacyjną;

• Jest podstawą formułowania koncepcji przemiany społecznej zgodnie z powtarzalnymi wzorcami;

• Określa strategię działania do osiągania pożądanych celów.

• ideologie

• wykorzystuje się po to, by usprawiedliwić i usankcjonować konkretny układ sił panujących w społeczeństwie podzielonym na grupy kierujące się odmiennym interesem.

• nadając grupie tożsamość, służą do kształtowania poczucia wspólnoty idei, celów i zobowiązań.

• 
  Ideologie:
   
  

• Wyrażają interesy poszczególnych grup, klas czy narodów, zbiorowości ruchów politycznych czy religijnych, dążąc do narzucania swych partykularnych celów i interesów oraz do zdominowania innych ludzi;

• są nośnikami apriorycznie przyjmowanych przez ich wyznawców wartości, poglądów czy wyobrażeń o świecie i przekonań o możliwościach ich realizacji to znaczy, że nie podlegają procesowi dowodzenia ani empirycznej weryfikacji. Można je zatem akceptować lub odrzucać.

 

IDEOLOGIE EDUKACYJNE

• idee i poglądy profesjonalnych i nieprofesjonalnych osób oraz grup społecznych, które dotyczą edukacji (wychowania), wyznaczając w tej dziedzinie działania praktyczne.

• Stanowią one klucz do interpretacji świata i wyjaśniania tego, co się w nim dzieje, będąc zarazem podstawą różnorodnych działań praktycznych oraz wyznacznikiem określonych zachowań społecznych.

• Ideologie edukacyjne

• nacjonalizm i etnonacjonalizm,

• liberalizm,

• konserwatyzm,

• utopizm,

• marksizm,

• totalitaryzm.

• Wpływ na edukację narzuconej ideologii

• Kształtuje zasady polityki edukacyjnej, formułuje oczekiwania, wyznacza standardy osiągnięć i cele kształcenia;

• Za pośrednictwem środowiska szkolnego przekazuje i utrwala pewne postawy i wartości;

• Za pośrednictwem programu nauczania, który stanowi oficjalny program szkoły, promuje wybrane i pożądane umiejętności oraz wiadomości

• Wiedza o ideologiach

• Wyposaża nauczycieli w kryteria rozpoznawania tych ideologii, które wpisane są w programy partii politycznych, ruchów społecznych i sił gospodarczych wykorzystujących edukację do specyficznych interesów.

• Uświadamia, czemu tak naprawdę służą ideologie, do czego mobilizują, jakie działania uzasadniają i jaką odgrywają rolę w edukacji powszechnej, obowiązkowej, niepublicznej czy osobistej, co konstytuują a czemu się przeciwstawiają?

• Wiedza o ideologiach

• Odsłania kulisy powstawania wiedzy pedagogicznej, która przesiąknięta jest określoną tradycją, aksjologią czy normatywnym horyzontem działań.

• HELIODOR MUSZYŃSKI - UAM Poznań
  1967, 1970, 1972, 1977

• Heliodor Muszyński

• Według humanizmu marksistowskiego człowiek występuje jako wartość pochodna, instrumentalna, doniosła ze względu na ideał życia społecznego.

• Człowiek jest uspołeczniony
  w ideologii socjalistycznej.

• Pedagogika na usługach wychowania ideologicznego

• Cele wychowania są zawsze odbiciem i konsekwencją przyjętej ideologii społecznej (socjalizm) i są budowane na jej podłożu.

• Przesłanki teleologii są czerpane spoza pedagogiki, z filozofii marksistowskiej.

• typy oddziaływania wychowawczego

• i n t e r p e r s o n a l n e - bezpośrednia styczność wychowawcy z wychowankiem, manipulowanie różnymi elementami sytuacji wychowawczych oraz kontakt z innymi wychowawcami;

• i n s t y t u c j o n a l n e - pośredni wpływ na wychowanka przez kierowanie działaniem zespołu wychowawców
  danej placówki;

• g l o b a l n e - pośredni wpływ na wychowanków przez kierowanie działalnością różnych instytucji lub placówek oświatowo - wychowawczych.

• metody wychowania

• wpływu osobistego (wychowawca manipuluje własnym zachowaniem),

• wpływu sytuacyjnego (wychowawca manipuluje warunkami życia wychowanka),

• wpływu społecznego (wychowawca manipuluje otoczeniem społecznym wychowanka)

• kierowania samowychowaniem (wychowawca odwołuje się do pewnych już ukształtowanych postaw wychowanka).

• Stanisław Sławiński
  Warszawa (1991, 1994)

• Stanisław Sławiński - 1991

• posłuszeństwo - pierwszoplanowym
  celem wychowania;

• Wychowanie do posłuszeństwa jest niezwykle ważne nie tylko dlatego, że współdziałanie z dzieckiem posłusznym jest łatwiejsze i bardziej satysfakcjonujące, ale przede wszystkim dlatego, że posłuszeństwo jest drogą duchowego wzrostu człowieka oraz źródłem ładu i harmonii w wolnym społeczeństwie

• Posłuszeństwo

• Po pierwsze posłuszeństwo wymaga rezygnacji
  z własnego 'ja', a więc odrzucenia miłości własnej, odłożenia na bok swoich ambicji
  i przezwyciężenia nie zawsze uświadomionego nastawienia rywalizacyjnego wobec innych. Wiąże się z tym czasem niemały wysiłek wewnętrzny.

• Po drugie posłuszeństwo wymaga zrezygnowania w razie potrzeby ze swojego sposobu myślenia, wymaga też zaakceptowania cudzego punktu widzenia. Jest to tym trudniejsze im bardziej wierzy się we własne możliwości i kompetencje oraz im mniejszy jest w danej dziedzinie autorytet osoby przełożonej.

• Posłuszeństwo

• Po trzecie posłuszeństwo wymaga aby wznieść się ponad swój stosunek emocjonalny do zwierzchnika, jeżeli jest to osoba nielubiana.

• Po czwarte posłuszeństwo wymaga też dyspozycyjności, to znaczy gotowości do wykonywania poleceń swojej władzy. Ale żeby być dyspozycyjnym trzeba umieć przezwyciężyć swoje złe samopoczucie psychiczne, oderwać się w połowie od tego, co się akurat robi, odmówić sobie potrzebnej chwili wytchnienia itd.

• Posłuszeństwo wymaga więc dużej dyscypliny wewnętrznej

• Wychowanie do posłuszeństwa - wychowaniem do uległości

• Dziecko od najmłodszych lat poddane tresurze i różnym formom nacisku prowadzącym do osłabienia i załamania jego woli, musi uznać, że jedyną, korzystną formą zachowania jest całkowite posłuszeństwo wobec woli i decyzji dorosłych.

• Formą porozumiewania się z dziećmi
  są kary i nagrody, jako element „prowadzonego dialogu wychowawczego”

• Władza wychowawcza

• to prawo i obowiązek decydowania, a jej celem jest osobowy wzrost wychowanków;

• sprawowanie całkowitej kontroli nad dziećmi i zaspokajanie własnej żądzy władzy.

• władza z jednej strony i posłuszeństwo wobec niej z drugiej strony są celem samym w sobie, a nie środkiem do realizacji innych celów wychowawczych.

• Władza wychowawcza

• działa w interesie dziecka, ponieważ dziecko nie wie co
  jest dla niego dobre.

• dostrzega w dziecku dopiero zadatek na człowieka, istotę, której nie przysługują żadne prawa.

• Wychowawcy powinni nawet wbrew woli dzieci podejmować decyzje zgodne z własną wizją ich szczęścia i dobra, a tym samym urabiać je według własnych koncepcji i potrzeb.

• Zalety stosowania kar fizycznych

• To naturalny sposób komunikowania się z drugim człowiekiem przez kontakt cielesny;

• są wyrazem szacunku i życzliwości dorosłych;

• Jeden klaps odpowiednio mocny, daje tyle samo wychowawczego pożytku, co pięć takich samych klapsów;

• Zalety stosowania kar fizycznych

• Szczególnie dla małych dzieci są najbardziej komunikatywne;

• Można się posłużyć niemal w każdej sytuacji;

• Dają się łatwo „odmierzać”, dzięki czemu można je dostosowywać indywidualnie do dziecka.

• Działają krótko, szybko rozładowując napięcie związane z poczuciem winy;

• Niosą przeżycie bliskości fizycznej z wychowawcą.

• III. Podejście psychologiczne:

• punktem wyjścia do badań nad istotą wychowania i warunków osiągania w praktyce oddziaływań pedagogicznych jego skuteczności jest psychologiczna koncepcja człowieka, jego osobowości, zachowań lub charakteru.

III. Podejście psychologiczne: -

Przedstawiciele:

• Zbigniew Zaborowski (ur. 1926)

• Mieczysław Łobocki (ur. 1929)

• Krzysztof Konarzewski (ur. 1948)

• Najważniejsze dzieła:

• Krzysztof Konarzewski - Warszawa   (1982)

• proces wychowania

• Działalność, w której jeden człowiek stara się zmienić innego człowieka;

• Do osiągnięcia pożądanych zmian służą określone metody wychowania;

• Strategie zmianotwórcze

• Indywidualna - oddziaływanie bezpośrednio na względnie izolowaną jednostkę;

• Grupowa - oddziaływanie na jednostkę za pośrednictwem grupy społecznej, której ta jest członkiem

• Zmiana behawioralna

• ZMIANA ŚRODOWISKA:

• Działanie Xg w warunkach Wg wywołuje zmianę Zg, która z kolei, przy spełnieniu dodatkowych warunków Ww, wywołuje z prawdopodobieństwem p
  zmianę Zp.

---

ZMIANA STRUKTURY REGULACYJNEJ:

• Działanie Xj w warunkach Wj wywołuje z prawdopodobieństwem p
  zmianę Zp.

Metody wychowania

Indywidualne:

• nagradzania i karania,

• modelowania,

• perswazji

• zadaniowa,

• Grupowe:

• odniesienie porównawcze,

• nacisk grupowy,

• modyfikacja norm i ról społecznych

• modyfikacja kulturowego wzoru życia.

• Dziękuję za uwagę

---