25.04.13
Uzasadnianie twierdzeń - wskazanie motywów na podstawie których my przyjmujemy jakieś twierdzenia za prawdziwe.
Racja dostateczna- zdanie możemy przyjąć lub odrzucić gdy są do tego racje wskazane według rozsądnych dyrektyw poznawczych (chodzi o wskazanie podstawy przesądzającej o jego wartości logicznej)
Dzieli się na:
-bezpośrednie- typowe dla nauk empirycznych - wykorzystywanie danych zmysłowych przy uzasadnianiu zdań, nie jest konieczne wykorzystywanie innych zdan uprzednio uznanych za prawdziwe, czyli wykorzystujemy nasza wiedze potoczna a nie naukowa
-pośrednie - nauki empiryczne je wykorzstują, ale są typowe dla nauk formalnych - wnioskowanie, polega na stwierdzaniu prawdziwosci zdania (czyli przesłanek )na podstawie prawdziwosci innych zdan (czyli wnioskow) uznanych wczesniej za prawdziwe.
Uzasadnianie bezposrednie:
*spostrzezenia - zarejestrowanie zmyslowe jakiegos stanu rzeczy z zastosowaniem jakas wiedzy potocznej - mozna sie jednak pomylic, w zwiazku z tym sa pewne instrumenty ktore sprawiaja ze nasze spostrzezenia sa obarczone mniejszym bledem:
-pomiar - rysuje sie dwa odcinki i zadaje sie pytanie ktory jest krotszy (rozny zwrot strzalek) - wykorzystanie specjalnych urządzeń (przyporządkowywanie wielkości fizycznych wartością liczbowym w taki sposób aby między liczbami odzwierciedlały stosunki między wielkościami fizycznymi)
-obserwacja - wielokrotne pomiary tego samego czynnika - uporządkowany ciąg spostrzeżeń
-eskperyment - rozni sie tym od obserwacji ze przy niej jestesmy bierni, a esksperyment to czynne działanie, wplywanie na to co obserwujemy, są to obserwacje w sztucznie stworzonych warunkach. (pozytywny - potwierdza stawiana teze - nie jest wystarczający, negatywny ją zaprzecza - wystarczający)
Uzasadnianie posrednie:
-odniesienie do innych zdan (zwiazki miedzy zdaniami):
*zwiazek implikacyjny
np jezeli Napolen byl krolem angielskim to Warszawa jest stolica Polski <- prawdziwe (po jezeli zawsze jest poprzednik)
*zwiazek wynikania- jeśli z Z1 wynika Z2 to Z1 jest racją Z2. (dwa warunki) - jest to związek obiektywny- zachodzi nawet gdy ktoś nie zdaje sobie z tego sprawy:
a) zwiazek implikacyjny-zbudowana z Z1 jako poprzednika i Z2 jako następnika jest prawdziwa
b) zwiazek wewnetrzny - prawdziwość Z1 pociąga za sobą prawdziwość Z2:
-o charakterze analitycznym np. Jezeli Piotr jest wyzszy od Pawla to Pawel jest nizszy od Piotra - musi zajsc implikacja i te dwa zdania tworza zwiazek dlatego ze istota jest sens uzytych slow
-zwiazek przyczynowo-skutkowy -wynika z zwiazkow empirycznych pomiedzy zdaniami opisywanymi w racji i nastepstwie np. jezeli wleje wode do kwasu to nastapi gwaltowna reakcja chemiczna
- zwiazek strukturalny - zwiazany z rozmieszczeniem zdarzen czy przedmiotow w czasie i przestrzeni np Jezeli dzis jest czwartek to jutro bedzie piatek
-zwiazek o chrakterze tetycznym - wynikajacy z ustanowienia jakis norm np Jezeli ktos jest rodzicem to powinien dbac o zapewnienie maloletnim dzieciom srodkow utrzymania (prawo zawiera takie normy ktore tworza zobowiazania, gdyby prawo bylo innej tresci tego zwiazku by nie bylo-zależy od woli normodawcy)
-zwiazek o charakterze logicznym -dwa zdania sa konkteryzacja prawa logicznego czyli tautologi np Jezeli Jan jest adwokatem to Jan jest prawnikiem i Jan jest adwokatem to Jan jest prawnikiem
*wnioskowanie -czesc wnioskowan jest oparta na wynikaniu (ono ma chrakter obiektywny), a wnioskowanie jest procesem zachodzacym w pewnym momencie w czyjejs śwadomosci - ma charakter subiektywny. Uzywa sie pojec przeslanka i wniosek.
-zawodne - prawdziwosc przeslanek nie przesadza o prawdziwosci wniosku. Stwierdzenie na podstawie uznanego za prawdziwe zdanie (bedacych przeslankami) pewnego stopnia prawdopodobienstwa innego zdania (bedacego wnioskiem).
-niezawodne - stopien prawdopodobienstwa rowny jednosci. Wniosek bezspornie jest prawdziwy
Nie można mylić racji z przeslanką a następstwa z wnioskiem!
Podział wnioskowań:
a)dedukcjyjne - mają charakter niezawodnych, wniosek (następstwo) wynika logicznie z przesłanek(bądącej jej racją), ma miejsce w oparciu o niezawodne schematy interferencyjne
-sensu stricto - uzana racja i jest ona aksjomatem i na podstawie aksjomatu dochodzimy do następstawa (wniosku)- kierunek wynikania jest zgodny z kierunkiem wnioskowania. Stosunek miedzy racja a nastepstwem ma charakter wynikania logicznego (obiektywny). W naukach formalnych racja to aksjomat a następstwo to twierdzenie wtórne. np. Jeżeli Jan jest sędzią to Jan jest pełnoletni i Jan jest sędzią to Jan jest pełnoletni
- dowodzenie - dowody wprost(wskazanie przesłanek będących uznanymi racjami z ktorych wynika udowadniane zdanie) lub niewprost (zanegowanie zdania dowodzonego ) - właściwe wnioskowanie dedukcyjne poprzedzone jest procedurą poszukiwania przesłanek dla już danego zdania (wniosku), jest to dobieranie racji dla tezy dowodzonego zdania, twierdzenie to zdanie dla którego został znaleziony dowód.
b) niededukcyjne: cechą wspólną jest to, że związek między przesłanką a wnioskiem nie opiera sie na wynikaniu logicznym, mają charakter jedynie uprawdopadabniający (zwodne)
-tłumaczenie - wyjaśnianie - następstwo(w tym rozumowaniu przesłanka) jest pewne , szuka się prawdziwej racji będącej w rozumowaniu wnioskiem, ma charakter uprawdopadabniający, występuje hipoteza wyjaśniająca (najbardziej prawdopodobna, przyjmuje się ją za prawde), istnieją też hipotezy konkurencyjne (mniej prawdopodobne)
np. Jezdnia jest mokra (przesłanka wnioskowania a zarazem następstwo) bo... może być wiele przyczyn . Mężczyzna nie żyje, wyłowiono jego ciało z rzeki (formułuje się wiele hipotez dlaczego)
*indukcja -specyficzny przykład tłumaczenia - istotą jest że na podstawie wielu przesłanek jednostkowych dochodzimy do wniosku ogólnego. (od szczególu do ogólu).
~enumeracyjna niezupełna - część przesłanek jednostkowych bierzemy pod uwage (większość typów wnioskowań) - wnioskowanie nie pewne, wystarczy że jedna obserwacja będzie sprzeczna z ogólną tezą i wniosek staje się nieprawdziwy
~enumeracyjna zupełna - bierze się pod uwagę wszystkie przesłanki (rzadko się zdarza) -wnioskowanie pełne, ponieważ jeśli przebada się wszystkie przedmioty związane z sprawą nie ma możliwości że wniosek będzie fałszywy.
~eliminacyjna - jej zadaniem jest wykrywanie związków przyczynowo skutkowych, wspólcześnie chodzi o wyjaśnienie występujących zależność pomiędzy zjawiskami.
John Stuart Mill jest twórcą kanonów indukcji:
1. zgodności - poszukuje się zgodności między jednym zjawiskiem a drugim str 192.
2. różnicy - sytuacja odwrotna
3. połączony jednej zgodności i jednej rożnicy -najpierw procedura zgodności i potwierdza się to kanonem różnicy
4. zmian towarzyszacych - zmiana natężenia jakiegoś zjawiska
5. reszt - na podstawie tego co przebadalismy nie istenie związek z przedmiotem badanym więc to co nie wyjaśnione, nie zbadane jest przyczyną zjawiska
*analogia -1) przedmiot x ma cechy a, b ,c, d, i te cechy powodują że ma własność y. Na tej podstawie przyjmujemy, że każdy przedmiot ktory jest podobny pod istotnymi względami do x (posiadający cechy a b c d) będzie miał własność y. 2) bada się ciąg przedmiotów i jeśli każdy kolejny badany przedmiot posiada pewną cechę wysuwa się wniosek że dalszy badany przedmiot też będzie posiadał tą cechę. (rozumowanie ze szczegółu o szczegółu)
-sprawdzanie - przyjmujemy jakieś zdanie za jedynie prawodpodobnie prawdziwe i szukamy jego następstw, aby z prawdziwości bądź fałszywości następst ocenić wartość logiczną wyjściowego zdania
*pozytywne - znajdujemy następstwa tylko prawdziwe i tylko z pewnym prawdopodobieństwem wnioskujemy o prawdziwości wyjściowego zdania (jest zawodne)
*negatywne - znalezienie zdania fałszywego jako następnika zdania wyjściowego, po znalezieniu tego zdania wznioskujemy o fałszywości zdania wyjściowego, czyli racji (jest niezawodne).
np. osoba x dokonała wlamania - pozytywne : np: ślad buta , czyli fakty potweirdzające hipoteze. Negatywne np. przesłuchanie świadków odnośnie tego, że ta osoba w czasie włamania przebywała gdzie indziej.
c) nieinferencyjne - nie ma związku między przesłanką a wnioskiem, np. jeżeli dziś jest czwartek to kaloryfery są włączone