Temat pracy: Scharakteryzować istniejący system nadzoru nad warunkami pracy.
System ochrony pracy, warunków pracy w Polsce składa się z systemu prawnego i system organizacyjnego. System prawny opiera się na źródłach prawa wskazanych w Konstytucji RP i art. 9 Kodeksu pracy. Stanowi integralną część gałęzi prawa, jaką jest prawo pracy, mówi nam o normach prawnych i ich usytuowaniu w hierarchii źródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Natomiast system organizacyjny obrazuje system organizacji ochrony pracy na szczeblu państwa, zakładu oraz organów uczestniczących w tworzeniu, a także kontrolowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce.
Państwowy nadzór nad warunkami pracy sprawują: Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego. Oraz inne państwowe organy nadzoru jak: Urzędy Morskie, Urzędy Górnicze, Inspektorat Gospodarki Paliwowo-Energetycznej, Prokuratura. Społeczny nadzór nad warunkami pracy sprawują: Związki zawodowe, Społeczna Inspekcja Pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy w stosunku do wszystkich podmiotów, na rzecz których świadczona jest praca przez osoby fizyczne. Strukturę PIP tworzy Główny Inspektorat Pracy, 16 okręgowych inspektoratów pracy, oddziały i biura terenowe.
Zadania Państwowej Inspekcji Pracy:
- nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, zwłaszcza przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia i innych świadczeń, czasu pracy, urlopów, ochrona pracy kobiet, zatrudnianie młodocianych itp.,
- kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy, przy konstruowaniu i produkcji maszyn i innych urządzeń technicznych,
- uczestniczenie w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowywanych zakładów pracy,
- analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, współdziałanie z organami ochrony środowiska w kontroli przestrzegania przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniu środowiska.
Państwowa Inspekcja Sanitarna, zwyczajowa nazwa: Sanepid jest organem powołanym do nadzoru nad warunkami higieny środowiska (czystość powietrza, gleby, wody), higieny pracy w zakładach pracy, szkołach i innych placówkach oświatowo wychowawczych, szkołach wyższych, zdrowotnymi żywności i żywienia w celu ochrony zdrowia ludzkiego przed wpływem czynników szkodliwych lub uciążliwych a w szczególności w celu zapobiegania powstawaniu chorób zakaźnych i zawodowych.
Zadania Inspekcji Sanitarnej:
- opiniowanie projektów lokalizacji inwestycji pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych,
- kontrola przestrzegania wymagań higienicznych i zdrowotnych w dokumentacji projektowej obiektów budowlanych, nowych materiałów i procesów technologicznych,
- uczestniczenie w dopuszczaniu do użytku obiektów budowlanych oraz przyjmowanie do eksploatacji wybudowanych i przebudowywanych zakładów pracy lub ich części,
- przestrzegani przepisów dotyczących (m.in.): warunków zdrowotnych środowiska pracy, zwłaszcza zapobiegania powstawaniu chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami pracy.
Nadzór nad warunkami pracy sprawowany jest poprzez:
- egzekwowanie od zakładów pracy posiadania pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia oraz przestrzegania ich częstotliwości,
- wykonywanie przez laboratoria PIS pomiarów na stanowiskach pracy stężeń substancji chemicznych, zapylenia, hałasu, oświetlenia, mikroklimatu itd.,
- kontrolę zabezpieczeń technicznych i ochron osobistych.
Inspekcja Sanitarna prowadzi też działalność związaną z występowaniem chorób zawodowych.
Wydaje, w oparciu o orzeczenie lekarskie, imiennych decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej.
Prowadzi nadzór nad badaniami profilaktycznymi pracowników, nadzór nad przestrzeganiem przepisów o substancjach trujących (zezwolenia na wyrób, zakup, obrót truciznami, ich przechowywanie, ewidencja), także nadzór nad stosowaniem, przechowywaniem i dystrybucją środków ochrony roślin.
Urząd Dozoru Technicznego: "Dozór techniczny to działalność zmierzająca do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, które mogą stwarzać zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska"
Urząd Dozoru Technicznego jest państwową osobą prawną realizującą zadania związane z wykonywaniem dozoru technicznego w zakresie ustalonym w ustawie o dozorze technicznym i aktach wykonawczych do tej ustawy.
Dozorem technicznym objęte są urządzenia techniczne stwarzające zagrożenie
poprzez:
- rozprężanie gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego (urządzenia ciśnieniowe, kotły parowe i inne),
- wyzwalanie energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu,
- rozprzestrzenianie się materiałów niebezpiecznych o właściwościach trujących lub żrących w czasie ich magazynowania i transportu w zbiornikach bezciśnieniowych .
Misją Urzędu Dozoru Technicznego jest ograniczanie ryzyka związanego z eksploatacją urządzeń technicznych w Polsce do poziomu akceptowalnego przez społeczeństwo.
Wizja Urzędu Dozoru Technicznego to skuteczna, wiarygodna i kompetentna instytucja zaufania publicznego, świadcząca usługi strony trzeciej zgodnie z wymogami prawa oraz standardami europejskimi i międzynarodowymi, wspierająca państwo, obywateli i podmioty gospodarcze w działaniach służących zapewnieniu bezpieczeństwa użytkowania urządzeń technicznych oraz ochronie mienia i środowiska.
Realizację misji wspierają priorytety strategiczne UDT. Stanowią one punkt wyjścia do tworzenia bieżących planów działania.
Misja, wizja i wynikające z nich priorytety strategiczne są odzwierciedleniem aktualnych uwarunkowań, w których działa UDT i które ulegają ciągłym większym lub mniejszym zmianom.
Inne państwowe organy nadzoru nad warunkami pracy to: Urzędy Morskie, Urzędy Górnicze, Inspektorat Gospodarki Paliwowo-Energetycznej, Prokuratura.
Urząd morski to organ administracji morskiej w Polsce. Prowadzi nadzór nad bezpieczeństwem żeglugi i życia na morzu, ochrona środowiska morskiego wraz z działalnością inspekcyjną w tym zakresie, budowa i utrzymanie umocnień brzegowych, wydm i zalesień wraz z ochroną pasa nadbrzeżnego, nadzór nad porządkiem portowo-żeglugowym, budowa, modernizacja i utrzymanie infrastruktury zapewniającej dostęp do portów i przystani morskich, utrzymanie oznakowania nawigacyjnego na drogach morskich.
Urząd górniczy: Prezes Wyższego Urzędu Górniczego oraz dyrektorzy okręgowych i specjalistycznych urzędów górniczych sprawują nadzór i kontrolę nad ruchem zakładów górniczych w zakresie: bezpieczeństwa i higieny pracy oraz bezpieczeństwa pożarowego, ratownictwa górniczego, gospodarki złożami kopalin w procesie ich wydobywania, ochrony środowiska, w tym zapobiegania szkodom, budowy i likwidacji zakładu górniczego, w tym rekultywacji gruntów i zagospodarowania terenów po działalności górniczej.
Społeczny nadzór nad warunkami pracy sprawują: Związki zawodowe, Społeczna Inspekcja Pracy.
Związki zawodowe to organizacja społeczna zrzeszająca na zasadzie dobrowolności ludzi pracy najemnej. Podstawowym zadaniem tej organizacji jest obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Związki próbują więc przeciwdziałać zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie kodeksu pracy przez pracodawców, zabiegają o wyższe pensje i lepsze warunki pracy dla pracowników. Często prowadzą również działalność samopomocową (np. fundusze strajkowe), edukacyjną (np. kursy przekwalifikowujące) i oświatową (np. kampanie informacyjne o prawach przysługujących pracownikom). Związki zawodowe nie muszą się kierować dobrem firmy, w której pracują przez co czasem firma z powodu negatywnych działań może upaść lub ponieść dotkliwe straty zarówno finansowe ale też wizerunkowe. Związki zawodowe powstały w Wielkiej Brytanii w roku 1824.
Społeczna Inspekcja Pracy: pracownicy danego zakładu pracy, członkowie związku zawodowego i nie zajmują stanowiska kierownika zakładu pracy lub stanowiska kierowniczego bezpośrednio podległego kierownikowi zakładu. Zakładowe organizacje związkowe mogą postanowić, że społecznym inspektorem pracy może być również pracownik zakładu nie będący członkiem związku zawodowego. Sprawowanie funkcji społecznego inspektora pracy stanowi służbę społeczną, pełnioną przez pracowników dla zapewnienia przez zakłady pracy bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz ochrony uprawnień pracowniczych określonych w przepisach prawa pracy. Społeczny inspektor pracy może być wybrany lub odwołany przez pracowników zakładu pracy. Wybierani są na okres 4 lat. Wybory przeprowadzają zakładowe organizacje związkowe. W przypadku gdy ZSIP nie wywiązuje się ze swoich obowiązków może zostać, na zasadach określonych w ustawie, odwołany przed upływem okresu, na który został powołany.
Do praw i obowiązków ZSIP należą :
* kontrola stanu budynków, maszyn, urządzeń technicznych i sanitarnych oraz procesów technologicznych z punktu widzenia bhp;
* kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, m.in. postanowień układów zbiorowych i regulaminów pracy;
* uczestniczenie w kontroli przestrzegania przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego;
* branie udziału w analizie przyczyn powstawania wypadków podczas pracy, zachorowań na choroby zawodowe oraz kontrola stosowania przez zakład pracy właściwych środków zapobiegawczych w tym kierunku.
Aby społeczny inspektor pracy mógł realizować swoje uprawnienia ma prawo do wstępu w każdym czasie do pomieszczeń i urządzeń zakładu pracy, a także otrzymywanie od osób kompetentnych niezbędnych informacji oraz okazania mu dokumentów w sprawach wchodzących bezpośrednio w zakres jego działania. Środkiem prawnym, jakim dysponuje społeczny inspektor pracy jest zalecenie. Może ono dotyczyć usunięcia w określonym terminie stwierdzonych uchybień bądź też wstrzymania pracy urządzeń lub określonych robót w przypadku bezpośredniego zagrożenia mogącego spowodować wypadek przy pracy. Zalecenie nie jest decyzją administracyjną, lecz jest to forma władczego działania zakładowego społecznego inspektora pracy wobec pracodawcy, który ma obowiązek zapewnić jego wykonanie.
Zakładowy społeczny inspektor pracy powinien posiadać, co najmniej pięcioletni staż pracy w branży, do której należy zakład, i co najmniej dwuletni staż pracy w danym zakładzie oraz powinien posiadać niezbędną znajomość zagadnień wchodzących w zakres działania społecznej inspekcji pracy. W celu ochrony prawnej ustawa przewiduje, iż zakład pracy nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownikiem pełniącym funkcję społecznego inspektora pracy w czasie trwania kadencji oraz w okresie roku po jej wygaśnięciu, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (np. ewidentne przekroczenie uprawnień lub stwierdzenie stanu nietrzeźwości w pracy).
Społeczni inspektorzy pracy współdziałają z Państwową Inspekcją Pracy (PIP) i innymi organami nadzoru i kontroli warunków pracy.
System ochrony pracy, warunków pracy w Polsce składa się z systemu prawnego i system organizacyjnego. System prawny opiera się na źródłach prawa wskazanych w Konstytucji RP i art. 9 Kodeksu pracy. Natomiast system organizacyjny obrazuje system organizacji ochrony pracy na szczeblu państwa, zakładu oraz organów uczestniczących w tworzeniu, a także kontrolowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy w Polsce. Wszystko to ma na celu polepszenie warunków pracy.
BIBLIOGRAFIA:
1) Kodeks pracy (stan prawny na dzień 1 stycznia 2010 roku)
2) Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w środowisku pracy. Prawna ochrona pracy., CIOP-BIP, Warszawa 2008