Geografia 1, Afryka-świat roślin i zwierząt

Klimat
Położenie Afryki po obu stronach równika powoduje wyraźną symetrię w rozkładzie stref klimatycznych. Środkowa część kontynentu obejmuje strefa klimatów równikowych, od klimatu równikowego wilgotnego (opady całoroczne) do podrównikowego suchego (pora deszczowa i sucha). Szczególnie dużą wilgotnością odznacza się wybrzeże Zatoki Gwinejskiej (roczna suma opadu ponad 2000 mm, na stokach wulkanu Kamerun - do 10 000 mm). Wraz ze wzrostem szerokości geograficznej roczna suma opadu znacznie maleje. Najmniej opadów występuje w strefach klimatów zwrotnikowych, głównie na obszarze pustyń. Klimat jest jdnym z czynników wpływającym na rozwój poszczególnych gatunków roślin i zwierząt.
Świat roślin w Afryce.
W obszarze śródziemnomorskim (północne wybrzeża Afryki i góry Atlas) rosną zimozielone, twardolistne lasy i zarośla typu makii, a z roślin uprawnych - oliwki. Dalej na południe występuje skąpa roślinność pustynna (z drzew głównie uprawy palmy daktylowej w oazach Sahary i nad Nilem), następnie półpustynna i sawannowa. Po obu stronach równika bardzo różnorodne formacje roślinne: na obszarach suchych i gorących (Sudan i część Afryki Wschodniej) różne typy sawanny, na obszarach o dużych opadach (głównie wybrzeże Zatoki Gwinejskiej i dorzecze Konga) bujny, wilgotny, wiecznie zielony las równikowy (tzw. dżungla). Dalej na południe formacje suchorośli: lasy monsunowe (całkowicie zielone tylko w porze wilgotnej), sawanny i półpustynie przechodzące w pustynie.

W najwyższych partiach górskich (np. na Ruwenzori i Kilimandżaro) spotyka się drzewiaste lobelie i ogromne starce. Na nizinnych wybrzeżach morskich Afryki międzyzwrotnikowej - formacje namorzynów.
Południowe krańce Afryki zajmuje roślinność odrębna, o bardzo bogatym składzie gatunkowym. Na wyżynnych półpustyniach krainy Karru występują osobliwe "żywe kamienie" (Lithops). W rejonie nadbrzeżnym pięknie kwitnące byliny oraz twardolistne, zimozielone lasy i zarośla, przypominające śródziemnomorską makię.
Z Afryki pochodzą niektóre rośliny użytkowe, m.in. kawa, arbuz, sorgo.
Świat zwierząt w Afryce.
Obszar Afryki na południe od Sahary należy pod względem zoogeograficznym do krainy etiopskiej, na północ od Sahary - do obszaru śródziemnomorskiej krainy palearktycznej. Swoiste piętno nadaje faunie Afryki pierwsza z tych krain. Cechuje ją najbardziej urozmaicona fauna kręgowców ze wszystkich krain i obfitość rodzin endemicznych, które liczbą ustępują tylko Ameryce Południowej. Występuje tu 38 rodzin ssaków, nie licząc nietoperzy, w tym 12 rodzin endemicznych, wśród nich żyrafy, hipopotamy, mrówniki, trzy rodziny owadożernych (wodnice, złotokrety, ryjoskoczki) i 6 rodzin gryzoni. W pozostałych rodzinach występują liczne endemiczne rodzaje i gatunki, jak: słoń afrykański, nosorożec biały i zwycząjny, zebry, z małp człekokształtnych goryl i szympans.
Dla krajobrazu otwartych równin Afryki charakterystyczne są wielkie stada ssaków roślinożernych: zebr, żyraf, nosorożców, słoni, licznych gatunków antylop, a także drapieżne: gepard, pantera, lew, hieny i in. Nad brzegami rzek i jezior żyją hipopotamy oraz wielotysięczne kolonie ptaków, m.in. flamingów, pelikanów, czapli. W lasach występuje obfitość małp i ptaków.
W bogatej ornitofaunie Afryki jest 6 rodzin endemicznych (strusie, sekretarze, warugi, trzewikodzioby, turaki, czepigi). Fauna gadów jest też bogata, zwłaszcza węży i kameleonów.
Sawanna, biom roślinny typowy dla strefy pod- i międzyzwrotnikowej, o wybitnej porze suchej trwającej 2,5-10 miesięcy i niskich opadach 400-600 (900) mm rocznie, występujący przede wszystkim w Afryce, a także w Ameryce Południowej i Australii.
Wtórnie rozprzestrzeniony w miejscu lasów suchych w wyniku ich degradacji spowodowanej wypasem lub corocznym wypalaniem. W runi sawanny przeważają okazałe trawy, bujnie rozwijające się i zakwitające w czasie deszczów, a wysychające w sezonie bezdeszczowym.
Krajobraz sawanny urozmaicają rozrzucone pojedynczo lub w niewielkich grupkach kolczaste drzewa o parasolowatym pokroju, okresowo zrzucające liście (np. akacje Acacia, baobaby Adansonia, drzewiaste wilczomleczowate Euphorbiaceae, a także palmy Palmae). W porze suchej częstym zjawiskiem są pożary.
Fauna sawanny jest różnorodna, charakterystyczne są liczne gatunki antylop, zebry i żyrafy (żyrafowate), na które polują lwy i inne drapieżniki.

Żyrafa (Giraffa camelopardalis), ssak zaliczany do rodziny żyrafowatych, zamieszkujący sawanny Afryki na południe od Sahary.
Najwyższy przedstawiciel współcześnie żyjących zwierząt, osiąga wysokość do 5,8 m, długość ciała 3-4 m, ogona 90-110 cm, wysokość w kłębie do 3,4 m, ciężar największych osobników przekracza 1000 kg.
Samice mniejsze od samców. Na głowie zazwyczaj 2, rzadziej 3-5 krótkich wyrostków kostnych, porośniętych skórą, oczy bardzo duże, o długich rzęsach, niezwykle długa szyja, zawierająca, podobnie jak u innych ssaków, 7 kręgów, mająca specyficzną budowę naczyń krwionośnych, zapewniających prawidłowe ciśnienie krwi w mózgu dzięki licznym zastawkom, jak również sieci włosowatych tętniczek. Kończyny długie, ogon zakończony pękiem długich włosów.
Żyrafę cechuje inochód, czyli rodzaj chodu spotykany u niektórych ssaków czworonożnych, polegający na jednoczesnym poruszaniu nóg tej samej strony ciała. Sierść krótka, gęsta, na karku krótka, stojąca grzywa, ubarwienie sierści żółtawobiałe lub żółtobrązowe, z ciemnobrunatnymi plamami w kształcie wielokątnym, od trójkąta do sześciokąta, bądź o karbowanych brzegach, przypominającymi kształtem liście. Rzadko spotykane są osobniki czysto białe. Znanych jest kilka podgatunków różniących się rodzajem ubarwienia i wzorem plam.

Aktywna w dzień, żyje w niewielkich stadach, złożonych z 1 lub więcej samców, kilku samic oraz młodych. Posiada doskonale rozwinięte zmysły wzroku i słuchu. Żywi się liśćmi, pąkami, korą drzew, głównie akacji. Potrafi długi czas obejść się bez wody. Ciąża trwa 450-488 dni, samica rodzi z reguły 1 dobrze rozwinięte młode. Dojrzałość płciowa samic w wieku 4,5 roku, samców - 3,5 lat.
Baobab (Adansonia digitata), potężne drzewo liściaste z rodziny wełniakowatych, do 20-25 m wysokośći i średnicy pnia 10 m, występujące w obszarach sawannowych Afryki i Australii. Długowieczne, dożywa do 5000 lat.
Owoc, zwany małpim chlebem, jadalny. Można z niego uzyskać smaczny sok, bogaty w witaminę C. Kora i liście mają właściwości lecznicze.
Główne gatunki: baobab właściwy (Adansonia digitata) z Afryki Środkowej, baobab madagaskarski (Adansonia madagascarensis), baobab australijski (Adansonia gregorii).