ANTROPOLOGIA KULTUROWA -W 14.10.08r.

T: Prehistoria antropologii kulturowej.

• hominizacja, czyli rozwój cech przypisywanych człowiekowi, odbywała się na wszystkich kontynentach w tym samych kierunkach, ale przez różny okres czasu, np. prostowanie kciuka u praprzodka człowieka mogło trwać na obszarze Afryki 100 lat, a na obszarze Ameryki tylko parę lat. Liczy się to, że efekt finalny był taki sam w obu przypadkach

• pierwsi przedstawiciele ludzi mieli zbyt małą objętość mózgu, by mogli wykazywać ludzkie odruchy, np. nie odczuwali uczuć, nie mieli myśli. Egzystencja ograniczała się do zdobywania pokarmu, wydalania i prokreacji

• wraz ze wzrostem objętości mózgu, pierwsze ludzkie istoty zaczęły posługiwać się prymitywnymi narzędziami

• odbywała się migracja na dużą skalę

• przeżywały najsilniejsze osobniki

• mocniejsze osobniki odrzucały słabsze

• człowiek uczłowieczył się poprzez bezpośrednie doświadczanie świata (za pomocą prób i błędów)

• prawdopodobnie u homo erectusa zaczęły wytwarzać się potrzeby wyższego rzędu, np. myśli, potrzeby religijne, zaczątki pierwszych prymitywnych wierzeń

• po homo sapiens pojawił się Neandertalczyk -w okresie ochładzanie się klimatu

ANTROPOLOGIA 21.10.08.

Najstarsze cywilizacje:

1. Sumeryjska

- na terenie dzisiejszego Iraku

2. Bizantyjska

Cywilizacja grecka:

• najprawdopodobniej stworzyli ją rozbitkowie podróżujący po świecie

• tworzyła się przez długi okres czasu

• zapoczątkowały ją osoby, które miały do tego kompetencje

• pierwszym ustrojem była demokracja wojenna

• społeczeństwo kładło nacisk na utrzymywanie silnej armii

• okres helleński

• zwrócono uwagę nie tylko na powiększanie armii

• rozkwit kultury

• nie było systemu szkolnictwa

• arystokraci kształcili swoje dzieci u filozofów (prywatnie)

• powszechność olimpiad

• powstały kanony kultury klasycznej

• - stanowią wzór do dziś w muzyce, sztuce, architekturze itp.

Spuścizna Rzymian:

- stworzyli kodeks prawa

- również występowała demokracja wojenna

- w szkołach uczyli greccy niewolnicy

ANTROPOLOGIA KULTUROWA -W 28.10.08.

• cesarstwo rzymskie trwało do V w.

• barbarzyńcy -ludy niecywilizowane

• atomizacja Europy

• rozpad cesarstwa rzymskiego i brak organizacji

• prywatyzacja pozostałości po imperium rzymskim

• nie było systemu prawnego ani instytucji, która chciałaby kierować procesami w państwie

Europa:

• wartości kulturowe zaczęły zanikać, ponieważ były oparte na kanonach rzymskich, które również chyliły się ku upadkowi

• w VI w. prawie zapomniano o Grecji i Rzymie, zanikł język łaciński

• za 100 lat Arabowie odcinają Europę od Azji i w następstwie Europa skazana jest jedynie na kontakty z barbarzyńcami

• ludy europejskie, które przetrwały skłoniły się do religii chrześcijańskiej -jej dogmatem było osiągnięcie szczęścia po śmierci

• była to instytucja dobrze zorganizowana

• barbarzyńcy podjęli się rozmów z Kościołem

• wynik: barbarzyńcy i chrześcijanie wspólnie będą władać Europą -pod warunkiem, że barbarzyńcy przyjmą chrzest (jako uznanie władzy książęcej)

odrodzenie religijno -polityczne

• chrzest:

• symbolizował zmywanie tego, co pierwotne

• sankcjonował prawo człowieka do zbawienia

• pozwalał władcom być nietykalnymi

władzę w Europie przejął papież:

• Europa zyskała określone ramy kulturowe

• Europa przechodząc proces zjednoczenia eklezjologicznego (polityczno -religijnego) wraz z renesansem frankońskim przeżyła niespotykany dotąd rozwój szkolnictwa i piśmiennictwa (zasługa duchowieństwa)

• łacina staje się coraz powszechniejsza (miało to odniesienie np. w łacińskim przekładzie Biblii)

• w VIII i IX wieku następuje rozwój prawa i ustawodawstwa (za pomocą prawa zaczęto regulować uczestnictwo obywateli w życiu publicznym)

• do głosu dochodzi augustyńska interpretacja filozofii Platona

• cały ten okres charakteryzował się procesami integracyjnymi w sensie ideologicznym, oświatowym, prawnym, politycznym, religijnym, kulturowym (zapoczątkował go cesarz Karol Wielki)

• procesy te nie występowały od upadku cesarstwa rzymskiego

warunkiem utrzymania porządku było stworzenie takiej doktryny religijnej, w której wyraźnie precyzowano by zasady

• św. Tomasz -jego działalność zakończyła myślenie arystotelesowskie

• spór między cesarzem (Grzegorz VII) a Kościołem (Henryk IV) o mianowanie biskupów

• nastąpiły kolejne rozpady

• pakt religijny

• ramy kulturowo -prawne (XI w.)

przełom wieku XII i XIII:

• próba uporządkowania społeczeństw, ale bez oddzielania wiernych od Kościoła

• było to odrodzenie świeckie

• odrodzenie struktury państwa i obywatela w Europie za sprawą odkrycia w rzymskich bibliotekach rzymskiego prawa

• pozwoliło to zdefiniować pojęcie władzy i jej zakres

Europa zaczęła uzyskiwać kulturowe ramy, ale odnośnie pojedynczych państw

• tworzy się nowa sytuacja prawno -polityczna, co pozwala na określenie suwerenności poszczególnych społeczności

• słabnie rola Kościoła

sekularyzacja:

• wyrzuca się wiele wątków dotyczących świętości Kościoła

• powstaje literatura świecka

• Europa rozwija się

Średniowiecze:

w okresie początkowym nastąpiło zdegradowanie człowieka do sługi bożego

wiek XII i XIII

• powstają uniwersytety

• wcześniej były szkoły parafialne, kolegialne itp.

• wyprawy krzyżowe -prawdziwym celem było zdobywanie bogactw

• Arabowie i Turcy nie potrafili przeciwstawić się Krzyżakom

• wierzono, że ziemia jest płaska

• w Europie powstają pierwsze państwa: Germanie, Frankowie, Hiszpanie, Portugalczycy

ANTROPOLOGIA -W 4.11.08.

Barbarzyńca -człowiek nieuspołeczniony, niecywilizowany; ludy, które napadły na Imperium

Rzymskie

Odrodzenie europejskie:

• czynniki, które spowodowały, że możnowładcy świeccy postanowili odciąć się od Kościoła:

1. desakralizacja literatury

2. ożyła łacina

• w tym okresie powstaje Imperium Mongolskie (władca: Czin Gis Han)

• nastąpiło otwarcie się na Azję i jej kulturę

• dzięki posłom papieskim jeżdżącym do Mongolii

• następstwem powyższego było oświecenie dla Europy -wpływ kultury Azji

• epidemia dżumy w XIV w.:

powodem były szczyry:

skutki:

• zdziesiątkowanie ludności Europy

• nie było rąk do pracy

• zmalała produkcja żywności

• upowszechniła się konserwacja mięsa za pomocą soli

• z kolei w latyfundiach niemieckich były nadwyżki żywności, ponieważ tam dzięki rozwojowi techniki rolnictwo było zmechanizowane (nie trzeba było aż tak dużo rąk do pracy)

• Wenecja miała monopol na sprzedaż mięsa reszcie Europy

przyprawy korzenne:

• do Europy dostarczali je Arabowie

3. Maurowie (schodnie obrzeża Afryki

• Portugalczycy wyparli te ludy do Afryki

Książe Portugalii: Henryk

• stworzył szkołę morską

• budował flotę i okręty

• organizował wyprawy na obrzeża wschodniej Afryki w celu zdobycia:

• złoto, kość słoniowa, niewolnicy

• niewolnikami zapełniano opustoszałe w wyniku dżumy latyfundia

następują kolejne odkrycia geograficzne przez kolejne narody:

• Hiszpania, Portugalia, Holandia

• państwa przodujące w odkryciach geograficznych

XVI w.:

• kolejne odkrycia

• powyższe państwa bardzo szybko zaczęły się rozwijać dzięki wyprawom geograficznym

skutki odkryć geograficznych dla rozwoju kulturowego Europy:

1. pierwszym i najważniejszym skutkiem jest odkrycie wiedzy antyku sprowadzonej z biblioteki Cordoby i Toledo (Hiszpania)

2. rozwój nauki europejskiej, dla której źródłem wiedzy były odkrycia geograficzne:

• astronomia, kartografia

• mechanika

• budowanie okrętów

• komunikacja, transport

• przechowywanie i konserwacja żywności

wszystkie wydarzenia, które spowodowały zmiany w Europie:

przeobrażenia:

• technologiczne

• ekonomiczne

• finansowe

• społeczne

• narodowościowe

pozostałe skutki odkryć geograficznych:

rozwój:

• nauk empirycznych

• filozofii

• handlu, ekonomii

• sztuki

• nauka medycznych

[Wołoszyn powiedziała, że jak ktoś zrozumie poniższe zdanie (z jej książki) i napisze na egzamie własnymi słowami -to zaliczy. (?????)]

„Starożytność zrodziła filozofię ze zderzenia dawnych cywilizacji z Grekami, średniowiecze w zderzeniu kulturowym z Maurami odkryło wspaniałą kulturę arabską i grecką przeszłość Europy, rodząc naukę w nowożytnym tego słowa znaczeniu. Epoka wielkich odkryć naukę tę potwierdziła i poszerzyła na nowe, nieznane dotąd dziedziny, pośród których refleksja nad człowiekiem, społeczeństwem i jego kulturą przestała być sprawą jedynie czystych spekulacji.”

Ogólnie, z tego co zrozumiałam, w tym zdaniu chodzi o to, że na rozwój kulturowy Europy z antropologicznego kontekstu -największy wpływ miały:

• kultura i filozofia antyczna

• kultura arabska

• kultura grecka

• odkrycia geograficzne.

ANTROPOLOGIA KULTUROWA -W 25.11.08.

T: Antropologia kulturowa a nowoczesna filozofia edukacyjna.

DZIEJE KULTURY LUDZKIEJ

Etapy rozwoju kultury:

I. Ewolucja człowieka:

• rozwój osobniczo -biologiczny aż do powstania homo sapiens sapiens

• moment zapoczątkowania ludzkiej kultury (co różniło poszczególne osobniki)

• kultura górnego paleolitu

• charakterystyka

• rytm biologiczny -przetrwanie, produkcja narzędzi

• sztuka -malarstwo, rzeźby

Przykładowe pytanie:

Dlaczego i który proces zapoczątkował rozwój kultury.

Odp. Chodzi o rozwój w człowieku sfery emocjonalnej. Człowiek zaczął odczuwać i rozumieć coraz więcej uczuć. Odczuwał potrzebę wyrażenia doznań przez sztukę.

II.

• człowiek staje się wytwórcą dóbr

• jest w stanie sam dla siebie wytworzyć narzędzia

• staje się samowystarczalny

• inni ludzie stają się albo niepotrzebni albo niezbędni sobie

III.

• następuje podział pracy

• czynnik powodujący powstanie cywilizacji

• pozostałe czynniki:

• liczebność

• wspólne cele

• wspólne więzi

• powstaje hierarchizacja społeczeństwa

• społeczności zaczęły się organizować

• następuje rewolucja neolityczna

• w jej czasie powstały wszystkie elementarne struktury i instytucje społeczne

• teraz ludzie tylko udoskonalają te pierwotne struktury

• człowiek wyznaczył sobie miejsce w społeczeństwie

• ukonstytuowanie religijności

• człowiek odkrył w sobie sferę duchową, w której mieszczą się przeżycia i uczucia -emocje

• wierzenia ciągle jeszcze łączył z naturą, mając świadomość przynależności człowieka do natury, np. bogowie pod postacią zwierząt

[to są wymagania na egzamin]

ANTROPOLOGIA KULTUROWA -W 2.12.08.

T: Religia jako element kultury.

1. Sfera sacrum -stanowi element struktury świadomości

2. Religia jako element kultury definiowana jest jako stosunek do rzeczywistości egzystencjonalnej obiektywizowanej w postaci

1. przekonań (doktryna)

2. praktyk (kultura)

3. Stosunek do rzeczywistości egzystencjonalnej może być artykułowany:

1. wiara w Boga

2. osobista wiara w coś więcej

3. ludzka forma pojmowania ił nadludzkich i obcowania z nimi

4. jako postawa wobec ostatecznych problemów życia człowieka

Sacrum -to, co święte; najogólniejsza charakterystyka wszelkich zjawisk religijnych (każda religia jest doświadczeniem sacrum)

Profanum -to, co świeckie; poznawalne rozumowo i zmysłowo

4. Każda religia jest zagadką w sensie moralnym i teoretycznym; jest obciążona sprzecznościami i etycznymi przeciwnościami, obiecuje zespolenie z naturą, z ludźmi, z mocami nadprzyrodzonymi i samymi bogami. W rezultacie jednak często staje się czymś przeciwnym: najgłębsze spory i najbardziej fanatyczne walki ludzi mają swoje źródła w religii.

5. Religia, będąc elementem kultury, składa się z:

• elementów wiary w nieostateczność realnej sfery rzeczywistości

• społeczność wiernych, w których działalności trwa religia

• z rytuałów, przez które manifestuje się społeczność religijna

• instytucje religijne organizujące działalność społeczności religijnej

6. Z perspektywy antropologicznej kolejnymi pojawiającymi się elementami religii są:

• społeczność religijna i rytuał, który wyróżnia i określa tożsamość tej społeczności

• z czasem pojawia się organizacja instytucjonalna

• w końcowej fazie następuje konkretyzacja zasad i przedmiotu wiary

• elementem wieńczącym jest teologia, czyli nauka o przedmiocie wiary, która

określa prawdziwość tej wiary, interpretuje ją i w razie potrzeby podejmuje jej

obronę

[tego nie ma w podręczniku. Facetka nam dyktowała]

ANTROPOLOGIA KULTUROWA -W 16.12.08.

T: Antropologia kulturowa a nowoczesna filozofia edukacyjna.

Dlaczego antropologia jest ważna w procesie edukacji?

1. Najistotniejszym pytaniem antropologii kulturowej jest pytanie o człowieka w kontekście:

• jak to jest, że człowiek jest twórcą wszystkiego

• jaki ma wpływ na człowieka to wszystko, co stworzył (lub nie ma wpływu)

• jak to jest, że człowiek będąc twórcą wszelkich zmian, twórcą kultury zmienia się sam lub nie.

2. Współczesna edukacja powinna zadbać o to, by „zachować człowieka” takiego, o którym mawiali starożytni, że jest „miarą wszechrzeczy”.

3. Człowiek przyszłości to człowiek tak wychowany i wykształcony, który będzie chciał i będzie cały czas robił wszystko, żeby coraz bardziej stawać się człowiekiem.

Pytanie: jakie antropologia daje perspektywy nowoczesnej filozofii edukacyjnej? Powyższe pytanie należy przeformułować: jak wychowywać i jak kształcić?

Antropologia kulturowa jest nieustannym rozczytywaniem człowieka i wraz z filozofią może pomóc wychować i wykształcić człowieka mądrego.

Antropologia kulturowa analizuje człowieka bardzo szczegółowo i holistycznie w kontekście jego wytworów:

• pokazuje:

• wielkość człowieka

• możliwości człowieka

• relacje człowiek -człowiek

• relacje bóg -człowiek

ANTROPOLOGIA KULTUROWA -W 6.01.09.

TEMATYKA EGZAMINACYJNA

12 pytań:

8 z wykładów

4 z ćwiczeń

Tematy z książki:

1. Kultura:

• płaszczyzna zjawisk kulturowych

• religie

• pojęcia -NIE!:

• treść

• forma

• jednostki elementarne

• pojęcia służące do badania dynamiki kulturowej:

• synkretyzm

• akulturacja

• dyfuzja

• rewolucja

2. Człowiek:

• rozwój (cyfry, miary, liczby -NIE!)

• kto należy do rzędu naczelnych ssaków? (to pyt. na pewno będzie)

• proces hominizacji

• górny paleolit i neolit

• różnice

• istota

• różnice w funkcjonowaniu społeczeństwa

3. Prymitywne formy wierzeń:

• źródła

• obiekty wierzeń

4. Cywilizacje (np. wg Nowickiej):

• co to jest

• teorie cywilizacji

5. Religie:

Ateizm -NIE!

6. Kultura masowa -NIE!

7. rozdział V -Społeczeństwo, naród, państwo -NIE!

Treści wykładowe:

1. Kultura europejska:

• chronologiczne omówienie cywilizacji

• co kultura europejska zawdzięcza cywilizacji greckiej?

• jak funkcjonowały w kulturze greckiej:

• edukacja

• państwo (struktura polityczna)

• sztuka

2. Imperium rzymskie:

• funkcjonowanie

• co kultura europejska zawdzięcza cywilizacji rzymskiej?

• upadek Rzymu:

konsekwencje:

• atomizacja Europy

• w Europie zapanował chaos

3. Ocenić kulturę grecką:

• pismo

4. Europa:

• Kościół

• znaczenie chrześcijaństwa w kulturze europejskiej

• co zawdzięczamy Kościołowi?

5. Renesans:

• powstanie humanizmu

• odkrycia geograficzne

• jakie miały znaczenie dla rozwoju wszystkich epok?

6. Hymn, barwy, flaga

• Przeszłość narodowa -NIE!

---