OTĘPIENIE U OSÓB W WIEKU PODESZŁYM

DEFINICJA OTĘPIENIA

Otępienie , według kryteriów przyjętych przez Światową Organizację Zdrowia , jest zespołem spowodowanym chorobą mózgu , zwykle o charakterze przewlekłym lub postępującym , w którym zaburzone są takie funkcje poznawcze jak: pamięć , myślenie , orientacja , rozumienie , liczenie , zdolność uczenia się , funkcje językowe , zdolność do porównywania , oceniania i dokonywania wyborów. Świadomość nie jest zaburzona .Upośledzeniu funkcji poznawczych towarzyszy zwykle , a czasami je poprzedza , obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi , społecznymi , zachowaniem i motywacją.

CHOROBY PROWADZĄCE DO OTĘPIENIA

• Choroby neurodegeneracyjne

• Choroba Alzheimera

• Choroba Picka

• Choroba Huntingtona

• Choroba Parkinsona

• Choroby zakaźne

• Choroba Creutzfeldta-Jakoba

• HIV/AIDS

ŁAGODNE ZABURZENIA POZNAWCZE

Objawy kliniczne otępienia pojawiają się po bardzo wielu, nawet 20 latach trwania patologicznego procesu niszczącego mózg. Dlatego wszystkie wysiłki powinny zmierzać w kierunku jak najwcześniejszego rozpoznania. Im wcześniej lekarz postawi diagnozę, tym lepsze będą wyniki terapeutyczne, gdyż pozostanie większa liczba komórek mózgowych w obszarach strategicznych dla procesów pamięciowych. Stąd ma sens wyłonienie fazy łagodnych zaburzeń poznawczych jako oddzielnej jednostki, nawet jeżeli nie w każdym przypadku jest ona najwcześniejszą fazą choroby Alzheimera.

DEFINICJA ŁAGODNYCH ZABURZEŃ POZNAWCZYCH:

• skargi na zaburzenia pamięci,

• deficyt pamięci wobec tej należnej dla wieku,

• bez zaburzeń w zakresie codziennego funkcjonowania,

• bez cech otępienia.

CHOROBA ALZHEIMERA

• Choroba Alzheimera stanowi najczęstszą przyczynę otępienia; obejmuje ponad połowę wszystkich przypadków. Charakteryzuje się stopniowo pogarszającymi się zaburzeniami procesów pamięciowych oraz funkcji poznawczych. Występowanie choroby Alzheimera związane jest ściśle z wiekiem i waha się od około 0,5% u osób powyżej 65. roku życia do ponad 8% u osób w wieku powyżej 85 lat.

• Choroba Alzheimera jest spowodowana odkładaniem się w mózgu dwóch patologicznie konfirmowanych białek: β - amyloidu (Aβ) - zewnątrzkomórkowo i białka tau - wewnątrzneuronalnie, pod postacią amyloidowych blaszek starczych i alzheimerowskiego zwyrodnienia neurofibrylarnego.

• Objawy rozwijającej się choroby można rozpoznać dopiero po wielu latach.

ROZPOZNANIE CHOROBY ALZHEIMERA USTALONE JEST NA PODSTAWIE TAKICH KRYTERIÓW JAK:

• otępienie ocenione na podstawie badania klinicznego, udokumentowane np. Krótką Oceną Stanu Psychicznego lub Skalą Demencji Blesseda.

• deficyty w zakresie co najmniej dwóch funkcji poznawczych,

• postępujący charakter zaburzeń pamięci i innych funkcji oznawczych,

• nieobecność zaburzeń świadomości,

• początek zachorowania pomiędzy 40. a 90. rokiem życia, najczęściej powyżej 65.roku,

• nieobecność chorób ogólnoustrojowych i innych chorób mózgu,

• zaburzenie aktywności życia codziennego i zmiana wzorców zachowania,

• występowanie podobnych zaburzeń w rodzinie,

• objawy towarzyszące: przygnębienie, bezsenność, nieotrzymanie emocji, złudzenia, omamy, urojenia, myśli katastroficzne, pobudzenie psychoruchowe, zaburzenia seksualne, spadek masy ciała,

• napady padaczkowe w zaawansowanym stadium choroby,

• prawidłowy obraz mózgu w badaniu tomograficznym komputerowym,

• typowe zmiany histopatologiczne w materiale z biopsji lub autopsji.

LECZENIE

Osobom z chorobą Alzheimera można obecnie zaproponować wyłącznie leczenie objawowe. W fazie lekkiej i średnio zaawansowanej są to inhibitory acetylocholinestrazy, a w fazie średnio zaawansowanej i zaawansowanej jest to antagonista receptora NMDA - memantyna. Od 1997 roku dostępny jest lek - donepezil, lek nowej generacji, pozbawiony właściwości uszkadzania miąższu wątroby., powszechnie obecnie stosowany.Leki nowej generacji w mniejszym stopniu wywołują objawy zespołu parkinsonowskiego. Bardzo często chorzy na Alzheimera skarżą się na zaburzenia snu. Poza działaniami pozafarmakologicznymi stosuje się także leki nasenne, często z przejściową poprawą. Pamiętać należy, że osoby z chorobą Alzheimera chorują także na inne choroby somatyczne i powinny być leczone z tych powodów przez lekarza rodzinnego. U chorych otępiałych powinny być częściej wykonywane badania dodatkowe ze względu na to, że nie potrafią ani się skarżyć ani podać pełnego wywiadu. Prowadzenie otępiałego chorego musi opierać się na ścisłej współpracy z jego opiekunem. Lekarz powinien również wiedzieć wiele o środowisku w jakim chory przebywa, sytuacji rodzinne oraz ekonomicznej. W wielu ośrodkach naukowych prowadzone są badania nad szczepionką przeciw chorobie Alzheimera.

OTĘPIENIE MIESZANE I NACZYNIOPOCHODNE (VaD)

Otępienie naczyniopochodne stanowi przyczynę zaburzeń poznawczych stwierdzanych u około 10% populacji osób starych. W naszym kraju liczba przypadków otępienia spowodowana patologią naczyń jest stosunkowo częstsza niż w statystykach światowych.

JEST TO WYNIK:

• niewłaściwej diety,

• nieprzestrzegania zasad higieny życia codziennego,

• braku pełnej kontroli nadciśnienia tętniczego i cukrzycy

OTĘPIENIE NACZYNIOPOCHODNE SPOWODOWANE MOŻE BYĆ RÓŻNYMI PATOLOGICZNYMI PROCESAMI:

• chorobą małych naczyń

• globalnym niedotlenieniem

• poudarowym uszkodzeniem

• bogaty wywiad sugerujący występowanie miażdżycy

KLASYCZNY OPIS OTĘPIENIA NACZYNIOPOCHODNEGO OBEJMUJE:

• nagły początek

• osłabienie

• spowolnienie

• parkinsonowski chód

• obecność objawu Babińskiego

• patologiczny płacz i śmiech

• zaburzenia równowag i upadki

• nieotrzymanie moczu

• zaburzenia czucia

• ubytki w polu widzenia

OTĘPIENIE Z CIAŁĄMI Lewy'ego

Otępienie z ciałami Lewy'ego może pojawiać się w wieku podeszłym. Obecnie jest to jednostka chorobowa, rozpoznawana coraz częściej w ośrodkach specjalistycznych. Choroba ta charakteryzuje się symptomami psychiatrycznymi, dlatego też często pacjenci najpierw zgłaszają się do psychiatry następnie do specjalisty.

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE Z CIAŁAMI LEWY'EGO:

• zaburzenia poznawcze z wyraźną zmiennością uwagi i czuwania

• wyraźne i szczegółowe omamy wzrokowe

• objawy zespołu parkinsonowskiego, ruchowego

• powtarzające się upadki

• omdlenia

• zaburzenia świadomości

CHOROBA PICKA

Choroba Picka to postępujące otępienie rozpoczynające się zwykle między 50 a 60. rokiem życia, średni czas przeżycia poniżej 10 lat.Jest to choroba rzadka obejmująca 1 - 7% wszystkich otępień.

• Objawy niezbędne dla postawienia diagnozy:

• postępujące otępienie

• objawy wskazujące na uszkodzenie płatów czołowych:

• euforia

• apatia

• niepokój

• Niedostosowanie społeczne

• Zaburzenia zachowania, pamięci

• objawy wskazujące na uszkodzenie płatów skroniowego i ciemieniowego

• Zaleca się ścisłe różnicowanie z chorobą Alzheimera oraz otępieniem naczyniopochodnym.

OTĘPIENIE CZOŁOWO-SKRONIOWE

• Otępienie czołowo - skroniowe stanowi przyczynę otępienia w około 10% przypadków otępień zwyrodnieniowych. Rozpoznawanie tego schorzenia w grupie osób chorych ma szczególne znaczneie poznieważ pacjenci wymagają innego postępowania terapeutycznego niż np. w chorobie Alzheimera, podawanie powszechne stoowanych inhibitorów jest nieskuteczne a niekiedy i szkodliwe.

KRYTERIA ROZPOZNAWANIA WARIANTU CZOŁOWEGO:

• zaburzenia pamięci, zachowania i osobowości

• pozbawienie dystansu, wesołkowatość lub depresyjność

• objawy urojeniowe

• poznają wszystko z pomocą ust

• jedzą niejadalne rzeczy

KRYTERIA ROZPOZNAWANIA WARIANTU SKRONIOWEGO:

• zanik obszaru przedniej skroni i podstawy płatów czołowych

Dotyczy również podział kliniczny stwierdzający czy zanik dotyczy bardziej lewej czy prawej skroni. Jeżeli lewej to dominuje: afazja, jeżeli prawa to dominują zaburzenia: zachowania, sztywność, konkretyzm myślenia, nadwrażliwość wzrokowa.

3

---