NAUKA STAROŻYTNA

Podział nauki starożytnej:

• Nauka starożytnego Wschodu

• Nauka starożytnej Grecji i Rzymu

• Nauka starożytnego Bizancjum

Nauka starożytnego Wschodu ( poł IV tyś do VI w p.n.e.)

• Główne ośrodki:

• dorzecze Eufratu i Tygrysu

• Sumerowie ( II poł IV tyś do XX w p.n.e.)

• Babilonia i Asyria ( od XXIII do VI w p.n.e.)

• Dolina Nilu: Egipt (od IV tyś p.n.e.)

• Doliny rzek Indusu i Gangesu: Indie ( od IV tyś p.n.e.)

Cechy nauki starożytnego Wschodu:

• Podporządkowanie wiedzy naukowej religii

• Praktycyzm

• Brak uogólnienia wiedzy, tworzenia definicji i teorii

• Dziedziny wiedzy kształtowały się na podstawie życia codziennego, gospodarki i religii. (astronomia, arytmetyka, geometria, medycyna, astronomia, fizjologia, prawodawstwo, początki historii)

• Nauka starożytnej Grecji i Rzymu

• Okres helleński (od VII do IV w p.n.e.) podział:

• Podokres archaiczny (od VII do VI w p.n.e.) z ośrodkami w Jonii i Wielkiej Grecji

• Podokres klasyczny (od V do IV w p.n.e.) Ateny

• Przejście od umiejętności praktycznych do prób naukowego uogólnienia faktów i zjawisk, pierwsze definicje naukowe, konstruowanie wzorów wnioskowania

• Ścisły związek filozofii i nauki

• Uwolnienie nauki od wpływów religii - laicyzacja nauki

• Kształtowanie się funkcji uczonego i filozofa, równocześnie nauczyciela ( Sokrates, Platon, Arystoteles)

• Pojawienie się pierwszych instytucji oświatowo- naukowych i naukowo-badawczych (Akademia Platońska, Liceum Arystotelesa)

• Dominacja rozumowania i poznania świata poprzez myślenie

• Okres hellenistyczny ( od IV w p.n.e. do VI w n.e.)

• Podokres grecki (od I w p.n.e. do IV/V w n.e.) Aleksandria, Antiochia, Pergamon, Syrakuzy

• Upowszechnienie wiedzy na kraje śródziemnomorskie Bliski i Środkowy Wschód

• Międzynarodowy charakter nauki

• Uniwersalny język nauki - grecki

• Pojawienie się nauk filozoficznych ( teoria i praktyka literatury i języka)

• Słaby rozwój badań naukowych , analitycznych i szczegółowych

• Pojawienie się mecenatu państwowego (pierwsze instytuty naukowe Aleksandria i Pergamon)

• Piśmiennictwo - traktaty o charakterze podręcznika ujmujące całość danego zagadnienia.

• Rozwój matematyka z geometrią (Archimedes) astronomia (Arystarch z Samos) fizyka(Archimedes), geografia (Eratostenes z Cyreny), medycyna (Herofilos z Chalcedonu), nauki filologiczne (Kallimach z Cyreny)

• Podokres rzymski (od I w p.n.e. do IV/V w n.e.) Rzym, Ateny

• Pojawienie się obok greki j. Łacińskiego

• Praktycyzm nauki - nauka do celów praktycznych i użytecznych

• Rozwój mecenatu władców i zamożnych ludzi

• Rozwój szkół i bibliotek

• Popularyzacja wiedzy za pośrednictwem słowa mówionego(dyskusje) i pisanego (encyklopedia, poematy dydaktyczno-naukowe)

• Filozofia nauką o charakterze eklektycznym ( łączenie kierunków filozofii i budowanie jednej nauki)

• Podział w filozofii na stoicyzm, epikureizm i materializm

• Astronomia - pogląd geocentryczny Klaudiusza Ptolemeusza

• Rozwój medycyny (Galenos) techniki, filologii (Marek Terencjiusz), historiografii oraz prawa.

Nauka Bizancjum (IV do XV)

• Konserwatyzm i eklektyzm

• Połączenie nauki greckiej z chrystianizmem

• Przechowanie i rozpowszechnianie nauki greckiej

• Podporządkowanie nauki państwu i kościołowi (brak pracy twórczej - komentowanie dawnych tekstów)

• Piśmiennictwo: komentarze, antologie, encyklopedie i słowniki

• Zasługi Focjusza - patriarcha Konstantynopola

Nauka arabska ( VII - XII w)

• Ośrodki: Damaszek i Bagdad, VIII-XII w Hiszpanii (Kordoba. Sewilla, Toledo, Granada, Kadyks)

• Podporządkowanie religii nauce

• Eklektyzm ( łączenie nauki greckiej, orientalnej i starożytnego Wschodu)

• Mecenat w zakresie szkolnictwa, książki i bibliotek

• VIII utworzenie w Damaszku „Domu Mądrości” (obserwatorium astronomiczne i biblioteka)

• Bagdad - ośrodek tłumaczeń na język arabski wielu dzieł naukowych

• Popularyzacja encyklopedii (Awicenna, Awerroes, Al. Nadim - spis arabskiej literatury pięknej i naukowej)

NAUKA EUROPEJSKIEGO ŚREDNIOWIECZA

Główne ośrodki: Włochy, zachodnie Niemcy, Francja, Irlandia, Anglia, Czechy i Polska

Wczesne średniowiecze ( V-XII)

• Odcięcie nauki od tradycji greckiej - słaba kondycja nauki

• Wpływ autorytetów antycznych

• Teologiczny i moralizatorsko-dydaktyczny charakter nauki

• Rola kościoła w selektywnym traktowaniu i zachowaniu dorobku naukowego przeszłości

• Pojawienie się mecenatów nad nauką np. Karol Wielki

• Pojawienie się dzieł o charakterze encyklopedyczno-podręcznikowych przeznaczonych dla szkół i zakonów dzięki tzw. Kompilatorom rzymskim
  (encyklopedia Martiusa Capelli Zaślubiny Filologii z Merkurym, encyklopedia Kasjodora Institutiones, Izydora z Sewilli Etymologiae)

Średniowiecze ( XII- XV)

• Nawiązanie do antycznej nauki greckiej przez Hiszpanów, Bliski Wschód (wyprawy krzyżowe)

• Rozwój w nauce scholastyki - uzasadnienie rozumowe i logiczne oraz mistycyzmu - uznającego intuicję i miłość Boga do poznania praw objawionych

• Próby oparcia nauki na doświadczeniu i matematyce

• Powstanie pierwszych uniwersytetów jako ośrodków i instytucji naukowych

• Język naukowy - łacina

• Piśmiennictwo: traktat i encyklopedia (encyklopedia Hildegardy z Bingen)

• Przeobrażenie szkół parafialnych, katedralnych i klasztornych w ośrodki myśli naukowej np. szkoła w Chartres we Francji - nauki wyzwolone

• Powstawanie kierunków filozoficznych nawet materialistycznych

• Sięganie do nauki arabskiej, a przez nią do perskiej

• Powstanie uniwersytetu w Paryżu i Bolonii

• Wykształcenie się grup mistrzów i uczniów interesujących się określonymi naukami - powstają fakultety czyli wydziały naukowe ( teologia, medycyna, prawo i sztuki wyzwolone)

• Powstanie kolejnych uniwersytetów : Oxford 1167, Cambridge 1209, Tuluza 1229, Montpellier 1230, Padwa 1222, Siena 1246.

NAUKA EUROPEJSKIEGO RENESANSU
( ODRODZENIA)

Ośrodki : północne Włochy, Rzym, Francja, zachodnie Niemcy, Niderlandy, Polska

Nauka Renesansu (XV i XVI w)

• podstawa wiedzy - nauki antyczne

• ośrodki średniowieczne przekazują nadal wiedzę następnym pokoleniom

• powszechność wiedzy

• empiryzm książkowy - troska o autentyczność i poprawność tekstów naukowych

• stosowanie metod eksperymentalnych oraz zainteresowaniu problemami technicznymi

• rozwój i rozszerzenie mecenatu władców i miast nad nauką

• pojawienie się uczonych nie związanych z uniwersytetami

• zróżnicowanie się uniwersytetów jako ośrodków naukowych (cześć opanowuje kościół - Paryż, cześć staje się ośrodkami nowej myśli - Kraków)

• Kształtowanie filozofii przyrody - zainteresowanie światem przyrody, kosmosem

• Kształtowanie się humanistycznego sceptycyzmu - ostrożność i umiar w ocenie siebie i innych oraz krytyczny stosunek do dogmatów

• Krytyczny stosunek do średniowiecza i Antyku

• Świadomość wielkości nowo tworzącej się epoki

• Zanik łaciny na rzecz języków narodowych

Czynniki wpływające na rozwój nauki w okresie Odrodzenia:

• Wzrost ekonomiczny krajów europejskich w wyniku postępu społecznego i technicznego ( gospodarka feudalna oraz wczesnokapitalistyczna )

• Rozwój miast w Europie - procesy urbanizacji

• Udział mieszczaństwa w życiu kulturalnym i umysłowym

• Rozszerzenie wiedzy geograficznej Europejczyków

• Odkrywanie innych ludów, dawnych religii i obyczajów, powstanie nowych religii - reformacje

• Okres reformacji - krytycyzm wobec prawd objawionych i uświęconych tradycją kościoła

• Wynalezienie i wprowadzenie druku - popularyzacja osiągnięć nauki

• Nauki : matematyka, fizyka, astronomia i astrologia

• Simon Steven - perpetuum mobile - uzasadnienie niemożliwości skonstruowania

• Kopernik - teoria heliocentryczna + fizyczne dowody Galileusza
  (rozwój geografii opisowej i kartografii)

• W medycynie narodziny anatomii i fizjologii oraz jatrochemii - leczenie związkami chemicznymi, początki wenerologii i balneologii

• W historiografii pierwsze próby analizy i krytyki źródeł historycznych

• Rozwój nauk polityczno-prawnych i idei utopijnego, idealnego państwa

• Studia filologiczne nad literaturą i językiem w związku z poznaniem nowych tekstów kultury antycznej i wschodniej

---