CZYM CHARAKTERYZUJE SIĘ GOSPODARKA
NATURALNA I DLACZEGO MUSIAŁA
USTĄPIĆ PRZED NAPOREM GOSPODARKI
RYNKOWEJ ?
Karolina Cykowska
gr.V
nurt: ekonomiczno-menedżerski
studia: dzienne
Czytając temat pracy zaczęłam zastanawiać się nad pojęciem „gospodarki naturalnej” . Obecnie prawie każdy z nas wie co znaczy termin „gospodarka rynkowa” , jednak prawie nikt nie potrafi dokładnie wyjaśnić terminu wcześniejszego . Zdecydowałam się na wybór tego tematu ponieważ uważam , że każdy z nas powinien poszerzyć swoje wiadomości na temat różnych typów gospodarek . A co się z tym wiąże powinien poznać historię z którą nierozłącznie wiąże się rozwój gospodarki i wykształcenie się jej różnych typów .
Między X a XII w. w Europie Zachodniej ukształtowało się społeczeństwo feudalne . Wyróżniał je system organizacji gospodarczej , społecznej i politycznej .Był on oparty na bezpośrednich związkach między ludźmi , a charakter ich określał pozycję jednostki w społeczeństwie . Zasadniczą cechą tego systemu było to , że wąska warstwa właścicieli ziemskich-feudałów dominowała nad chłopami , którzy uprawiali ziemię i żywili swoich panów .
U źródeł procesów kształtowania się społeczeństwa feudalnego znajdował się specyficzny podział pracy . Był to podział między tymi , którzy uprawiali ziemię ,czyli chłopami , a wojownikami (rycerzami) . Wojownicy przejęli od chłopów ciążące nad nimi powinności polityczne i wojskowe oraz zapewnili im opiekę ale w zamian za to zyskali prawo do korzystania , z rosnącej z biegiem czasu , części owoców pracy chłopów. Utrzymywanie się warstwy feudalnej z danin prowadziło do coraz silniejszego podporządkowania chłopów jej władzy .
W warunkach tych społeczeństwo podzielone było na oddzielne gospodarstwa , w których produkty wytwarzane i konsumowane były w ich obrębie . Były one samowystarczalne . Charakter tych gospodarstw zależał przede wszystkim od stosunków własnościowych (wspólnoty rodowe , latyfundia feudalne itp. ) . Te czynniki , które występowały w średniowieczu charakterystyczne były dla typu gospodarki jaki wówczas panował -gospodarki naturalnej . Był to system oparty na wytwarzaniu produktów , przeznaczonych na wytwarzaniu produktów przeznaczonych na bezpośrednie zaspokajanie potrzeb producentów , właściwa przede wszystkim dla przedkapitalistycznych formacji społecznych: formacji niewolniczych i feudalnych .
SCHEMAT SPOŁECZEŃSTWA FEUDALNEGO
KRÓL
najwyższy
senior
.......................................................------------------------------------..............................................................................
otrzymują: duchowni: świeccy: przysięgają królowi
-lenna wierność , pomoc
-urzędy biskupi książęta i służbę wojskową
-immunitet opaci hrabiowie
klasztorów margrabiowie
królewskich
wasale
królewscy
(seniorzy)
.........................-----------------------------------------------------------------------------.....................................................
otrzymują: duchowni: świeccy: przysięgają seniorowi
-lenna opaci wasale rycerstwo wierność, pomoc
-urzędy (panowie feudalni) i służbę wojskową
...........--------------------------------------------------------------------------------------------------.......................................
chłopi (wolni i niewolni ) daniny
pańszczyzna
świadczenia
okolicznościowe
...........--------------------------------------------------------------------------------------------------......................................
W połowie XIII w. rozwinęły się nowe techniki rolne , które upowszechniły się w tym okresie , pozwoliły na uprawę ciężkich , bardziej urodzajnych gleb . Żelazo , które we wcześniejszym okresie służyło przede wszystkim do wyrobu broni ,posłużyło teraz do udoskonalenia narzędzi takich jak : brony , pługi siekiery , kosy . Wszystkie te wynalazki pozwalające zastąpić pracę ludzką i uczynić ją wydajniejszą były koniecznością . W Europie bowiem szybko wyczerpały się zasoby pracy niewolniczej . Pod wpływem procesów feudalnych oraz przeobrażeń gospodarczych zmieniło się społeczeństwo wiejskie . Dzięki postępowi jaki dokonał się ludność dysponowała znacznymi nadwyżkami produktów rolnych , które trafiały na wiejskie i miejskie targi . Pieniądze z ich sprzedaży przeznaczane były na : czynsze , niezbędne narzędzia ,na zakup produktów rzemiosła wiejskiego i miejskiego . Rolnicy stawali się coraz bardziej zależni od usług świadczonych przez :kowali , stolarzy , szewców, tokarzy , silniej związani z wymianą handlową . Procesy zróżnicowania się zajęć ludności na zajęcia wiejskie i miejskie , a więc rolnicze i poza rolnicze oraz specjalizacja zawodowa nazywa się społecznym podziałem pracy .
W XIII w. wzrosła wielkość obrotów handlu oraz różnorodność tej wymiany i udoskonaliła się jej organizacja . Kupcy , najwcześniej włoscy , zakładali spółki początkowo dla zrealizowania jednej lub kilku wypraw natomiast później przekształciły się one w stowarzyszenia handlowe (hanzy , gildie , kompanie ) .
Dla bezpieczeństwa obrotu pieniężnego zakładano banki i ich filie , a obok monety zaczęto posługiwać się wekslem , co wpłynęło na rozwinięcie transakcji kredytowych . W kilku miastach Szampanii , leżących na skrzyżowaniu szlaków lądowych ukonstytuowało się w XII i XIII w. centrum handlowe kontynentu - jarmarki szampańskie na których spotykali się kupcy włoscy z flandryjskimi , angielskimi , niemieckimi i francuskimi .
W okresie od XI-XIV w. zauważamy wielkie przemiany gospodarcze na świecie , których rozwój zachwiały lata nieurodzaju i chorób , miało to jednak także pozytywny wpływ na zachodzące procesy , które zostały ukierunkowane i umocnione . W okresie schyłku XV w. mamy do czynienia z wykształceniem się szeregu form właściwych gospodarce kapitalistycznej (giełdy ,kompanie , manufaktury) . Zarówno jednak ich rozmiary jak i dynamika rozwojowa nie pozwalają na nazwanie tych zmian mianem wczesnokapitalistycznych . Opisany przeze mnie okres nie przynosił jeszcze narodzin gospodarki kapitalistycznej lecz jest procesem rozwoju gospodarki rynkowej , prowadzącej do integracji gospodarczej kontynentu europejskiego , podczs którego wykształciły się nowoczesne formy organizacyjne produkcji , handlu i rozliczeń finansowych .
Gospodarka rynkowa jest przeciwieństwem gospodarki naturalnej . Nie można scharakteryzować tego typu gospodarki pomijając takie pojęcia jak : rynek ,jego mechanizm oraz społeczne funkcje .
Rynek w dosłownym znaczeniu oznacza miejsce , gdzie są sprzedawane i kupowane towary . W znaczeniu ekonomicznym jest forma nawiązywania kontaktów między kupującymi i sprzedającymi w celu ustalenia warunków transakcji : sposobu , miejsca , czasu oraz ilości ekwiwalentu nabywanego towaru . Pieniężny ekwiwalent jednostki towaru nazywamy - ceną towaru . Ogromne znaczenie dla funkcjonowania rynku ma liczba jego uczestników . Jeżeli jest kilku sprzedających lub kupujących ich pozycja na rynku jest silna . W takim przypadku dla wszystkich jest ważne , co który z nich zrobi i dlatego mówimy , że każdy z nich posiada siłę rynkową (monopolową).
Struktura rynku określa rodzaj konkurencji na rynku ; wraz ze wzrostem kupujących i sprzedających konkurencja się wzmaga . Rynek jest przede wszystkim formą więzi ekonomicznej między producentami i konsumentami prowadzącej do koordynacji działań osób i przedsiębiorstw za pośrednictwem cen popytu oraz podaży bez przymusu i jakichkolwiek zarządzeń odgórnych .
Podaż i popyt w mechanizmie rynku znajdują niebagatelne odbicie społeczne . Przede wszystkim stwarza określone zapotrzebowanie konsumenckie . Poprzez podaż i popyt pojawiają się zróżnicowania gustów konsumentów , a co najważniejsze pojawiają się nowe rodzaje konsumenckich potrzeb . Potrzeby jak wiadomo stanowią napędową siłę dla mechanizmu rynkowego ,warunkują jego rozwój oraz powodują , że konsument zwiększ swoją aktywność gospodarczą jako wytwórca .
O tym co się produkuje w gospodarce rynkowej decyduje konsument za pomocą wydawanych przez siebie pieniędzy . Jeśli u konsumenta występuje gotowość kupna towarów , to u producenta pojawia się bardzo szybko gotowość produkcji i jednocześnie dostarczenie poszukiwanego towaru na rynek.
O tym jak się produkuje tzn. za pomocą jakich narzędzi pracy , z jakiego surowca , materiału - decyduje konkurencja między producentami . Każdy z producentów stara się stosować takie metody wytwarzania , które przy danej cenie rynkowej minimalizują koszty produkcji i zapewniają możliwie najwyższy zysk . Producenci , którzy nie umieją lub nie chcą doskonalić metod wytwarzania , mają wysokie koszty wytwarzania i niższą jakość wyrobów w stosunku do producentów stale unowocześniających technologię produkcji i dlatego wcześniej czy później będą wypierani z rynku .
O tym dla kogo produkować decydują wynagrodzenia czynników produkcji . Właściciele kapitału otrzymują zyski , procenty i dywidendy . Właściciele ziemi żyjący wyłącznie z pracy najemnej otrzymują pensje .
Funkcją społeczną rynku jest kształtowanie społeczeństwa przedsiębiorczego , zdolnego do różnorodnych inicjatyw gospodarczych . Społeczna siła powszechnej przedsiębiorczości jest podwaliną rozwoju jednostek i tworzonego przez nie społeczeństwa .
MODEL PRZEPŁYWU TOWARÓW I PIENIĄDZA
W GOSPODARCE RYNKOWEJ
RYNEK DÓBR
KONSUMPCYJNYCH
GOSPODARSTWA PRZEDSIĘBIORSTWA
DOMOWE
RYNKI CZYNNIKÓW
PRODUKCJI
Adama Smitha uważamy za jednego z głównych teoretyków liberalizmu i wolnego rynku .Stwierdził , że ład ekonomiczny wynika z samorzutnej aktywności jednostek . Samorzutna niczym nieskrępowana aktywność jest podstawą porządku społecznego , zwanego naturalnym . Człowiek społecznie aktywny zawsze w swoich działaniach dąży do maksymalizacji zysku i minimalizacji strat lub kosztów . Zasada ta prowadzi w ujęciu globalnym do wzrostu ogólnej pomysłowości społeczeństwa .
Czynniki składające się na mechanizm rynku , tworzą łącznie pewną wyodrębniającą się całość . Ich powiązania przyczynowo - skutkowe powodujące , że rezygnacja z niektórych likwiduje tym samym rynek jako mechanizm , upoważniają do rozpatrywania rynku w kategorii danego systemu gospodarczego . Rezultaty działań gospodarczych przyjmują formę przedmiotu lub usługi i przyjmują postać towaru . W ramach gospodarki rynkowej nie ma działalności gospodarczej , która by nie była związana z aktem kupna - sprzedaży .
Opisując gospodarkę rynkową nie sposób pominąć czynników współtworzących mechanizm rynku .
Swoboda działalności gospodarczej - każdy człowiek może podjąć jakąkolwiek działalność , której celem jest oferowanie towaru za pieniądze . Jakikolwiek przedmiot lub usługa przestaje być towarem jeśli nie znajduje nabywcy .
Konkurencja - jako czynnik eliminujący z szeregów ludzi aktywnych gospodarczo te osoby , które na skutek własnej nieudolności lub innych przyczyn powodujących ich działaniem dotychczasowym ,oferowały przedmiot lub usługę nie znajdującą nabywcy .
Podaż i popyt - jako czynniki kształtujące równowagę rynkową .
Brak ograniczeń - odnośnie wnoszonych na rynek walorów kapitałowych a także w swobodnym korzystaniu z uzyskanych w toku gry zysków pieniężnych .
Pieniądz - jako miernik sukcesu w grze rynkowej .
Ponadto ważnym czynnikiem stanowiącym model funkcjonowania rynku i będącym podstawą wszelkiej aktywności gospodarczej jest praca , która w warunkach rynku staje się towarem . Wobec tego praca ludzka to czynność wykonywana za pieniądze .W gospodarce rynkowej wyróżniamy pracę najemną oraz wolną - wykonywaną za pomocą własnych kapitałów i innych zasobów mineralnych .Mechanizm rynku nie wymaga jednak aby praca stała się podstawą egzystencji człowieka .
Swój sukces na rzecz mechanizmu rynkowego społeczeństwo potwierdza pro rynkowymi , kulturowymi wzorcami zachowań , których odniesieniem są : przedsiębiorczość , inicjatywa , wola osiągnięcia , sukcesu , uznanie dla prestiżu wynikającego z posiadania , przewaga kontaktów rzeczowych nad emocjonalnymi . Dążenie do wykazania się poprzez rywalizację, szacunek dla wiedzy i sprawności psychofizycznej jednostek oraz umiejętność współdziałania powiązana ze sztuką osiągania kompromisów , a także szacunek dla prawidłowo wykonanej pracy . Jednostki egzystujące w społeczeństwie rynkowym są w bezwzględnej większości świadome czym jest rynek i jak należy się na nim zachowywać aby osiągnąć zamierzony a zarazem niezbędny sukces osobisty i społeczny .
Pisząc tą pracę ukazałam czym charakteryzuje się gospodarka naturalna i gospodarka rynkowa . Myślę , że zrobiłam to w sposób na tyle jasny by widoczne były różnice między nimi i aby można było zauważyć dlaczego jedna musiała ustąpić naporowi drugiej .Jeszcze raz podsumowując stwierdzam , że gospodarka rynkowa jest przeciwieństwem gospodarki naturalnej , w której grupa ludzi stanowiła jednostkę konsumpcyjną i produkcyjną wytwarzającą samodzielnie wszystkie dobra do zaspokojenia potrzeb .
Myślę , że musiała ona ustąpić naporowi gospodarki rynkowej, której istotą funkcjonowania jest swobodnie działający mechanizm rynkowy . Jego funkcja jest nie tylko równoważenie popytu z podażą i kształtowanie cen . Mechanizm rynkowy weryfikuje produkcję i podaż poprzez ich zderzenie z popytem a jednocześnie sygnalizuje i pozwala wykryć luki w podaży stwarzając podstawy do wyboru ekonomicznego , do podejmowania decyzji alokacyjnych (o przeznaczeniu zasobów) . Warunkiem normalnego działania mechanizmu rynkowego jest swobodne kształtowanie się cen .
Gospodarka naturalna nie stwarzała praktycznie żadnych gospodarczych możliwości rozwojowych . Hamowała także procesy dążące do specjalizacji produkcji i doskonalenia nabytych umiejętności . Minimalizowała rozwój handlu , przedsiębiorczości a także przemysłu . Czynniki społeczne
od XI - XVI w. w dużej mierze spowodowały zmiany , które doprowadziły nie tylko do zniesienia takich systemów jak feudalny ale także doprowadziły do wykształcenia się handlu , przemysłu , branży usługowej i modernizacji rolnictwa , co z kolei doprowadziło do wyparcia gospodarki naturalnej przez gospodarkę towarowa ,a w rezultacie do wytworzenia się gospodarki rynkowej . Zapewnia ona bowiem rozwój tych dziedzin gospodarczych , które hamowane były przez system społeczny i gospodarczy panujący w średniowieczu .
PLAN PRACY
Wstęp - uzasadnienie wyboru tematu .
Gospodarka naturalna .
Przemiany gospodarcze w średniowieczu - powstanie gospodarki rynkowej .
Gospodarka rynkowa :
rynek
mechanizm rynku
funkcje rynku
Wnioski
LITERATURA
W . Wrzosek „Funkcjonowanie rynku”
L . Milian „Mechanizm rynku i jego społeczne funkcje”
M . Syrek „Gospodarka rynkowa”
B . Klimczak „Mikroekonomia”
M . Nasiłowski „System rynkowy” oraz „Ekonomia dla licealistów”
Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl