PRACA KOREKCYJNO - WYRÓWNAWCZA
NAD DZIEĆMI Z TRUDNOŚCIAMI W UCZENIU SIĘ.
|
|
|
WSTĘP
Do wygłoszenia referatu zainspirowała nas sytuacja szkolna, gdyż co roku pojawia się coraz większa grupa dzieci z większymi lub mniejszymi trudnościami w nauce. W roku szkolnym 2002/2003 w naszej szkole z nauczania indywidualnego korzystało 13 uczniów na różnym poziomie nauczania z przedmiotów: matematyka, język polski, fizyka, chemia, historia.
Mamy nadzieję, że nasz referat będzie pomocą dla nauczycieli podejmujących pracę w czasie realizacji nauczania indywidualnego, podczas licznych zespołów wyrównawczych, jak i w całokształcie procesu nauczania nad ograniczeniem niepowodzeń szkolnych.
I. CHARAKTERYSTYKA ZJAWISKA FRAGMENTARYCZNYCH DEFICYTÓW
Postęp badań naukowych, rozwój i upowszechnienie techniki powodują również wzrost wymagań szkoły w stosunku do uczących się w niej dzieci i młodzieży.
Stwierdza się, że obecnie w związku ze zmianą warunków życia i wzbogaceniem środków oddziaływania na dzieci, większe są ich możliwości przyswajania wiedzy niż dawniej. Równocześnie jednak przyrost materiału jest niewspółmiernie szybszy od przyrostu możliwości opanowywania go przez część dzieci. W tej sytuacji pojawia się konflikt między możliwościami dziecka w zakresie uczenia się, a wymaganiami życia i szkoły. Tym wysokim wymaganiom mogą sprostać tylko dzieci zdolne, pracowite, odporne psychicznie.
Nie wszystkie jednak dzieci rozwijają się prawidłowo i harmonijnie, a więc nie wszystkie zdołają tym wymaganiom sprostać. Badania wykazują, że liczba ich ma tendencje wzrostowe. Jest to związane z postępem medycyny, coraz skuteczniej ratującej jednostki słabsze, coraz efektywniej zwalczającej śmiertelność niemowląt. Całkowicie opanowane zostały niektóre choroby, lecz nie potrafimy jeszcze zapobiec konsekwencjom tych chorób lub ubocznym działaniom stosowanych środków farmakologicznych. W szkołach masowych są grupy uczniów mających trudności w nauce, których poziom umysłowy jest w zasadzie prawidłowy, bo mieści się w dolnej granicy normy. Są to dzieci, które przejawiają różne, często nieznaczne, przejściowe zaburzenia rozwoju.
Na podstawie badań stwierdza się, że w ogólnej populacji dzieci jest 15-20% uczniów szkół podstawowych, u których występują trudności w nauce spowodowane wycinkowymi dysfunkcjami oraz ograniczeniem rozwoju. Niewykrycie możliwie jak najwcześniej i nie wyrównanie w porę zaburzeń i trudności w nauce sprawia, że pogłębiają się one coraz bardziej. Wszystkie dzieci z trudnościami w nauce, niezależnie od przyczyn powinny być objęte opieką i pomocą specjalistyczną.
II. PRZYCZYNY TRUDNOŚCI I NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH
W badaniach nad niepowodzeniami szkolnymi wyróżnia się trzy grupy przyczyn tego zjawiska:
1. Przyczyny tkwiące w treści i organizacji procesu nauczania (przyczyny dydaktyczne).
|
Przyczyny dydaktyczne to inaczej przyczyny szkolne. Decydujący wpływ na postępy w nauce dziecka mają formy, metody i środki nauczania, treści, warunki, w jakich przebiega praca dydaktyczno-wychowawcza. Często niestety przyczyna niepowodzeń tkwi w niedoskonałości pracy dydaktycznej nauczyciela. |
2. Przyczyny społeczne, tkwiące w środowisku ucznia. |
Z takimi przyczynami spotykamy się wówczas, gdy w środowisku dziecka brak bodźców intelektualnych, wzorów i zachęty. Powód trudności w nauce to często rozbita, patologiczna rodzina, brak wpływu wychowawczego ze strony rodziców, brak dostatecznej opieki w rodzinie, czy też jej trudna sytuacja ekonomiczna. |
3. Przyczyny tkwiące w samym uczniu, tj. jego właściwości fizyczne i psychiczne. |
Do przyczyn tych należą: obniżony poziom inteligencji (z badań wynika, że 50% dzieci opóźnionych w nauce to uczniowie z ilorazem inteligencji świadczącym o dolnej granicy normy), nieharmonijny rozwój ucznia, opóźnienie funkcji słuchowych, dysfunkcje myślenia, zaburzenia lateralizacji, zaburzenia mowy, zaburzenia emocjonalne, opóźnienia rozwoju ruchowego. |
III. ZADANIA NAUCZYCIELA PROWADZĄCEGO PRACĘ KOREKCYJNO-WYRÓWNAWCZĄ
Podstawowym organizatorem pomocy dzieciom z trudnościami w nauce są poradnie psychologiczno- pedagogiczne we współdziałaniu z poradniami specjalistycznymi.
W szkołach nauczyciele prowadzą reedukację przez zajęcia zespołów korekcyjno-wyrównawczych i indywidualną pracę wyrównawczą z dzieckiem.
Szczegółowe zadania nauczyciela prowadzącego takie zajęcia to:
1. Organizacja i prowadzenie zajęć korekcyjno-wyrównawczych.
a) DIAGNOZA wstępna ucznia ustalająca możliwości intelektualne, psychofizyczne i stopień opanowania umiejętności i wiedzy ucznia z danego przedmiotu (wywiad z rodzicami, opinia wychowawcy klasy, badania lekarskie).
b) SPORZĄDZENIE testu wyjściowego stwierdzającego możliwości dziecka w oparciu o orzeczenie i poziom jego wiadomości edukacyjnych.
c) USTALENIE celów kształcenia i programu nauczania z uwzględnieniem zasady indywidualizacji, biorąc pod uwagę możliwości percepcyjne dziecka, stan jego aktualnej wiedzy i umiejętności.
d) OCENIANIE ucznia według przyrostu jego umiejętności i wiedzy w stosunku do punktu wyjściowego, a nie poziomu klasy lub stopnia realizacji programu. Opracowanie kryteriów ocen uwzględniających punkt wyjściowy dla ucznia, a nie ogólne kryteria dla zdrowych uczniów.
e) DOKUMENTOWANIE przyrostu wiedzy i umiejętności:
- pośrednio (wypracowania, notatki, testy, prace plastyczne, kartkówki, sprawdziany),
- bezpośrednio (obserwacja zachowań jak uczeń wykonuje zadania, jak radzi sobie z postawionym problemem, jak się zachowuje).
f) PRZEPROWADZENIE kontrolnego badania sprawdzającego efekty pracy.
2. Współpraca z wychowawcą klasy, dyrekcją szkoły i radą pedagogiczną.
a) Szerzenie wiedzy z zakresu reedukacji na forum rady pedagogicznej.
b) Instruktaż dla nauczycieli wychowawców dotyczący wprowadzenia elementów terapii do procesu lekcyjnego.
c) Utrzymywanie stałego kontaktu z nauczycielami dzieci poddawanych reedukacji w celu utrwalenia osiągnięć dziecka w procesie lekcyjnym.
3. Współpraca z rodzicami.
a) Odbycie informacyjnego spotkania z rodzicami dzieci, które poddane są zajęciom korekcyjnym.
b) Utrzymywanie częstych kontaktów z rodzicami, instruktaż dotyczący pomocy dzieciom w domu.
4. Współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczną.
a) Nawiązanie kontaktu z psychologiem z poradni, omówienie wyników badań dzieci i wynikających stąd wskazań do reedukacji.
b) Odbywanie konsultacji z pedagogiem szkolnym i psychologiem w sprawach dotyczących metodyki i organizacji zajęć w szkole.
a) Udział zespołu nauczycieli prowadzących zajęcia korekcyjne w zebraniach szkoleniowych organizowanych w poradni
IV. ZASADY DZIAŁAŃ KOREKCYJNYCH
Naczelną zasadą postępowania z dzieckiem dysfunkcyjnym w szkole jest, aby mu nie szkodzić, a w miarę możliwości pomóc. Szczególnie ważne zasady stosowane w pracy korekcyjnej z dzieckiem, które ma trudności w uczeniu się, przedstawiają się następująco:
1. Zasada systematyczności.
2. Zasada poglądowości. Obok nauczania werbalnego należy angażować analizator wzroku, słuchu, ruchowy. Jest to możliwe przy stosowaniu różnych ilustracji, układanek, gier.
3. Zasada stopniowania trudności.
4. Zasada utrwalania wyników.
5. Zasada indywidualizacji.
6. Zasada celowości. Ćwiczenia powinny być tak dobrane, aby każdy ich element był podporządkowany określonemu celowi, a wprowadzenie zmian wynikało z konkretnych potrzeb.
7. Zasada wszechstronności. Należy stosować wszechstronne ćwiczenia usprawniające nie tylko funkcje zaburzone, ale także nie zaburzone. Tak dziecko będzie mogło kompensować swoje braki.
8. Zasada życzliwości.
9. Zasada optymizmu pedagogicznego. Wiara w możliwości dziecka, dostrzeganie wszelkich nawet najdrobniejszych sukcesów, wyrażanie aprobaty, nieokazywanie zniecierpliwienia.
LITERATURA
1. Z. Sękowska: „Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej”.
2. I. Czajkowska, K. Herda: „Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne”.
3. H. Jankowska: „Rozwój czynności poznawczych u dzieci”
4. M. Przetacznik: „Psychologia rozwojowa wieku dziecięcego”
6