AKADEMIA EKONOMICZNA im. KAROLA ADAMICKIEGO W KATOWICACH

KIERUNEK: FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ

PODATEK AKCYZOWY

GRUPA 208

SYLWIA MIŚKIEWICZ - DOMANIEWSKA

MAŁGORZATA PAWLIK

LUCYNA MONDEL

1. CO TO JEST AKCYZA LUB PODATEK AKCYZOWY?

Akcyza lub podatek akcyzowy jest podatkiem pośrednim nakładanym na niektóre wyroby konsumpcyjne.

Cechą charakterystyczną podatku akcyzowego jest jednofazowy charakter jego poboru, tzn. akcyza uiszczana jest jednokrotnie, a następnie traktowana jest jako koszt wliczany do ceny zbycia, który finalnie ponoszony jest przez ostatecznego nabywcę produktu akcyzowego. Powyższe nie dotyczy jednak opodatkowania akcyzą sprzedaży samochodów osobowych przed ich pierwszą rejestracją

W krajach Unii Europejskiej podatek akcyzowy od niektórych wyrobów podlega harmonizacji (wyroby akcyzowe niezharmonizowane to m.in samochody, kosmetyki itp.), co oznacza wspólne zasady produkcji przemieszczania i przechowywania wyrobów akcyzowych oraz wymiaru i poboru akcyzy od tych wyrobów. Stawki akcyzy na poszczególne wyroby są określane przez poszczególne państwa członkowskie, nie mogą one jednak być niższe od poziomów ustalonych w dyrektywach.

Ponadto polskie przepisy, podobnie jak innych krajów UE, przewidują specyficzne regulacje krajowe dotyczące opodatkowania akcyzą innych produktów określanych jako wyroby akcyzowe niezharmonizowane, m.in. niektórych kosmetyków - oraz samochodów osobowych przed pierwszą rejestracją (Odejście od jednofazowego charakteru akcyzy. W całej UE z reguły akcyzę płaci się tylko raz, wyjątkiem jest obrót samochodami osobowymi przed pierwszą rejestracją w Polsce. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje podczas każdej sprzedaży takiego pojazdu). Zasady wymiaru i poboru podatku od tych wyrobów wynikają z wyłącznie z krajowych, autonomicznych regulacji, do których nie ma zastosowania system akcyzy unijnej. W innych krajach UE akcyzą objęta jest nawet woda mineralna.

Niektóre wyroby akcyzowe podlegają obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy (banderolami), które umieszcza się na jednostkowych opakowaniach produktów. Są to napoje alkoholowe (oprócz piwa) oraz wyroby tytoniowe.

Obowiązek oznaczania wyrobów akcyzowych podatkowymi znakami akcyzy ciąży na producentach, importerach, podmiotach dokonujących nabycia wewnątrzwspólnotowego, przedstawicielach podatkowych oraz na podmiotach dokonujących pakowania, rozlewania lub rozważania wyrobów w opakowania jednostkowe, a także przepakowywania, ponownego rozlewania lub rozważania wyrobów akcyzowych w inne opakowania jednostkowe.

Natomiast legalizacyjne znaki akcyzy sprzedawane są posiadaczom występujących w obrocie wyrobów akcyzowych nieoznaczonych, oznaczonych nieprawidłowo lub nieodpowiednimi znakami akcyzy lub wyrobów z uszkodzonymi znakami akcyzy, a także nabywcom ww. wyrobów, zbywanych przez właściwy organ władzy publicznej.

Powyższe zasady opodatkowania akcyzą zostały wprowadzone w związku z wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r. i dokonały zasadniczego przekształcenia regulacji wcześniej obowiązujących w zakresie podatku akcyzowego.

Podstawowym celem akcyzy jest ograniczenie konsumpcji niektórych dóbr ze względu na ich szkodliwość zdrowotną bądź też wyczerpywanie się ich rezerw. Obecnie stała się obszernym i łatwym wpływem pieniędzy dla budżetu państwa poprzez nakładanie na tzw. dobra infrastrukturalne (energia, paliwa etc.) lub konsumowane na masową skalę (np: używki).

2. KTO JEST PODATKINKIEM PODATKU AKCYZOWEGO ?

Zgodnie z przepisami ustawy (art. 5 i art. 35 ust.1) podatnikami podatku akcyzowego są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej i osoby fizyczne będące producentami lub importerami wyrobów akcyzowych.

Minister Finansów, mający odpowiednie uprawnienia, wskazał przypadki, gdy podatkowi akcyzowemu podlegają podmioty inne niż importer lub producent wyrobów akcyzowych. Zgodnie z przepisami rozporządzenia z 15 grudnia 1999r. podatnikami są również:

• zleceniobiorcy - gry wykonują wyroby akcyzowe na zlecenie

• importerzy towarów zapakowanych w opakowania z tworzyw sztucznych, jeżeli te opakowania są opodatkowane akcyzą

• podmioty posiadające importowane wyroby akcyzowe, od których nie pobrano podatku akcyzowego z zastrzeżeniem, że nie dotyczy to osób fizycznych nabywających wyroby akcyzowe na własne cele konsumpcyjne.

• Podmioty sprzedające paliwa silnikowe pochodzące z zapasów obowiązkowych w rozumieniu ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych i zapasach obowiązkowych paliw.

• Podmioty wytwarzające paliwa silnikowe w drodze mieszania i przeklasyfikowanie wyrobów naftowych.

• Podmioty dokonujące uszlachetniania soli w procesach dosuszania, oczyszczania, jodowania i wzbogacenia

• Podmioty odsprzedające lub zużywające nabyty spirytus na inny cel niż to określono w zamówieniu.

• Podmioty zużywające spirytus własnej produkcji do wytwarzania innych towarów

• Podmioty sprzedające samochód osobowy przed jego pierwsza rejestracja dokonywania na terytorium RP

• Podmioty dokonujące sprzedaży wyrobów akcyzowych podlegający opodatkowaniu tym podatkiem, od których nie zapłacono akcyzy.

Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wyrobów akcyzowych są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu złożyć zgłoszenie rejestracyjne właściwemu dla podatnika naczelnikowi urzędu celnego. Zgłoszenie rejestracyjne zawiera w szczególności dane identyfikacyjne podatnika, jego siedzibę i adres (miejsce zamieszkania) oraz określenie rodzaju prowadzonej działalności gospodarczej.

Każdy podatnik ma obowiązek składać deklaracje podatkowe na druku AKC-3/AKC-3zh do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy lub deklarację AKC-U.

W przypadku importu stosuje się przepisy celne, czyli wyroby akcyzowe powinny zostać zgłoszone na dokumencie SAD.

3. CO JEST PRZEDMIOTEM PODATKU AKCYZOWEGO?

Przedmiotem opodatkowania podatkiem akcyzowym są czynności, których przedmiotem jest wyrób akcyzowy ( załącznik nr 6 do ustawy z dn. 8 stycznia 1993 r.)

Wyroby akcyzowe to:

• Produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne

• Broń gazowa i broń myśliwska

• Energia elektryczna

• Samochody osobowe

• Jachty pełnomorskie

• Sól

• Środki upiększające i wyroby perfumeryjne

• Karty do gry, z wyłączeniem kart dla dzieci go gry

• Wyprawione skóry futrzane zwierząt szlachetnych oraz wyroby z tych skór

• Wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, z wyłaczeniem grodzy

• Wyroby winiarskie

• Piwo

• Wyroby tytoniowe

• Łodzie żaglowe, łodzie z silnikiem i łodzie z dostosowaniem do silników ( drewniane z tworzyw sztucznych i innych materiałów)

• Pozostałe napoje alkoholowe o zawartości alkoholu powyżej 1,2%

• Gaz wykorzystywany do napędu pojazdów samochodowych oraz napełniania butli turystycznych o masie do 5 kg.

Podstawowym kryterium przy zaliczaniu towarów do wyrobów akcyzowych jest wysoka akumulacja zysku, czyli duża nadwyżka przychodów ze sprzedaży nad kosztami produkcji.

4. STAWKI AKCYZY I ICH PRZELICZNIA.

Stawki akcyzy mogą być obniżone drodze rozporządzenia Ministra Finansów, który ma również upoważnienie do zwolnienia niektórych wyrobów od opodatkowania akcyzowego. Daje to możliwość swobodnego kształtowania stawek akcyzy, lecz z koniecznością jednoczesnego uwzględnienia przez ministra poziomu dochodów z tytułu od towarów i usług oraz akcyzy przewidzianych w ustawie budżetowej, przebiegu realizacji budżetu, ogólnej sytuacji gospodarczej państwa.

Stawki akcyzy wyrażone są w:

• kwocie na jednostkę wyrobu (paliwa, alkohol, energia elektryczna),

• procencie maksymalnej ceny detalicznej (wyroby tytoniowe),

• procencie ceny wyrobu (tylko wyroby „niezharmonizowane”).

Przykładowo:

benzyna silnikowa podlega stawce 1565 zł/1000 l w,

wódka - 4960 zł/100 l od 100% alkoholu etylowego zawartego w produkcie,

wino - 158 zł/100 l

5. KIEDY POWSTAJE OBOWIAZEK PODATKOWY ?

Obowiązek podatkowy powstaje z dniem wykonania czynności podlegających opodatkowaniu.

Jeżeli przepisy prawa podatkowego nakładają obowiązek potwierdzania fakturą czynności, obowiązek podatkowy powstaje z dniem wystawienia faktury, nie później jednak niż w terminie 7 dni, licząc od dnia wykonania czynności. Jeżeli zaś zostały naruszone warunki i formy wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązek podatkowy powstaje z dniem wykonania tych czynności, a w przypadku, gdy nie można tego dnia określić - z dniem, kiedy uprawniony podmiot kontrolujący stwierdził dokonanie takiej czynności.

W imporcie wyrobów akcyzowych obowiązek podatkowy powstaje z dniem:

1) powstania długu celnego w rozumieniu przepisów prawa celnego albo

2) objęcia wyrobów akcyzowych procedurą celną: uszlachetniania czynnego, odprawy czasowej lub przetwarzania pod kontrolą.

W przypadku nabycia wewnątrzwspólnotowego obowiązek podatkowy powstaje z dniem otrzymania wyrobów akcyzowych, będących przedmiotem tego nabycia, nie później jednak

niż z dniem otrzymania faktury dokumentującej nabycie, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej.

6. USTAWA O PODATKU AKCYZOWYM I JEJ EWOLUCJA I MODERNIZACJA.

Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym ( Dz. U. Nr 29, poz. 257 ze zm.),

Akty wykonawcze do ww. ustawy.

Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym reguluje opodatkowanie wyrobów podatkiem akcyzowym, określa zasady i tryb wprowadzenia do obrotu wyrobów objętych akcyzą oraz oznaczania niektórych z tych wyrobów znakami akcyzy, a przede wszystkim określa te wyroby.

Do najbardziej popularnych wyrobów objętych tym podatkiem należą: benzyna, olej napędowy, oleje opałowe, gaz, piwo, wino, wódka, papierosy, tytoń, energia elektryczna i samochody.

Nowa ustawa o podatku akcyzowym weszła w życie od 1 marca 2009 r.

Zmiany w ustawie o podatku akcyzowym zostały opracowane w związku z koniecznością harmonizacji polskich regulacji z zakresu podatku akcyzowego z przepisami wspólnotowymi.

Uchwalona ustawa zawiera szereg nowych rozwiązań podatkowych w zakresie akcyzy.

Przykładowo od 1 marca 2009 r.:

• nie będą podlegały opodatkowaniu akcyzą wyroby akcyzowe niezharmonizowane, poza samochodami osobowymi;

• zmianie ulega definicja wyrobów akcyzowych, którymi będą: wyroby energetyczne, energia elektryczna, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe;

• będzie funkcjonowała nowa definicja składu podatkowego, poprzez uwzględnienie w niej składów podatkowych zlokalizowanych w państwach członkowskich Wspólnoty Europejskiej. Dotychczasowa definicja obejmowała składy podatkowe na terytorium kraju, a dopiero przez interpretację również składy podatkowe na terytorium państwa członkowskiego, co budziło szereg wątpliwości;

• zaczną obowiązywać nowe przepisy dotyczące obrotu energią elektryczną. Obecnie obrót energią elektryczną w Polsce jest opodatkowany akcyzą w fazie jej wydania przez producenta, czyli opodatkowane są elektrownie jako producenci. Natomiast dyrektywa energetyczna zakłada, że obrót energią jest opodatkowany w fazie jej wydania przez dystrybutora lub redystrybutora do ostatecznego odbiorcy. A więc zgodnie z nową ustawą akcyzą będą obciążani dystrybutorzy, a nie producenci;

• w obrocie krajowym i zagranicznym będziemy bazować na klasyfikacji według kodów CN. Nowa ustawa zakłada odejście od podwójnej klasyfikacji wyrobów akcyzowych, tj. w układzie PKWiU - w obrocie krajowym i CN - w obrocie wewnątrzwspólnotowym i eksporcie. W praktyce stosowanie podwójnej klasyfikacji prowadziło do niespójności z przepisami UE. Większość dyrektyw UE w zakresie podatku akcyzowego posługuje się wyłącznie kodami CN. Przejście na jedną klasyfikację dla obrotu krajowego, wewnątrzwspólnotowego i importu usprawni cały system obrotu wyrobami akcyzowymi, zarówno dla organów administracji, jak również dla samych podatników.

Podatek akcyzowy jest podatkiem pośrednim nakładanym na wyroby o wysokiej akumulacji zysku, tzn. dużej nadwyżce przychodów ze sprzedaży nad kosztami produkcji. Nadwyżka ta w znacznej części przejmowana jest drogą opodatkowania akcyzą i stanowi ważne źródło dochodów budżetu państwa.

USTAWA wyjaśnia też pojęcia takie jak :

• wyroby akcyzowe zharmonizowane

• wyroby akcyzowe niezharmonizowane

• zarejestrowany handlowiec

• niezarejestrowany handlowiec

• dostawa wewnątrzwspólnotowa

• nabycie wawnatrzwspólnotwoe

1) wyroby akcyzowe zharmonizowane - to takie wyroby dla których Unia Europejska określiła minimalne stawki podatku akcyzowego; są to paliwa silnikowe, oleje opałowe i gaz, napoje alkoholowe oraz wyroby tytoniowe.

2) wyroby akcyzowe niezharmonizowane - to wyroby akcyzowe inne niż wyroby akcyzowe zharmonizowane. Państwa Członkowskie same mogą je określić, a także ustalić dowolną stawkę akcyzy.

Podatnicy prowadzący działalność gospodarczą, dokonujący nabycia lub dostawy wewnątrzwspólnotowej wyrobów akcyzowych niezharmonizowanych, po uprzedniej rejestracji we właściwym urzędzie celnym, są obowiązani składać informacje podsumowujące o dokonanych czynnościach za okresy kwartalne, w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po kwartale, w którym powstał obowiązek podatkowy.

3) Zarejestrowany handlowiec - jest to podmiot, któremu wydano zezwolenie na nabywanie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych z innego państwa członkowskiego z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Wydając zezwolenie naczelnik urzędu celnego nadaje numer akcyzowy zarejestrowanemu handlowcowi. Zarejestrowany handlowiec nie może magazynować ani wysyłać wyrobów akcyzowych zharmonizowanych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy.

4) Niezarejestrowany handlowiec - jest to podmiot, któremu wydano jednorazowe zezwolenie na nabycie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych z innego państwa członkowskiego z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Niezarejestrowany handlowiec nie może magazynować ani wysyłać wyrobów akcyzowych zharmonizowanych z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy

5) dostawa wewnątrzwspólnotowa - przemieszczenie wyrobów akcyzowych z terytorium kraju na terytorium państwa członkowskiego,

6) nabycie wewnątrzwspólnotowe - przemieszczenie wyrobów akcyzowych z terytorium

państwa członkowskiego na terytorium kraju.

7. ZWOLNIENIA OD PODATKU AKCYZY.

Ustawa o podatku akcyzowym zwalnia od akcyzy:

• eksport wyrobów akcyzowych,

• piwo, wino i napoje fermentowane wytworzone domowym sposobem przez osoby fizyczne na własny użytek i nieprzeznaczone do sprzedaży,

• energię elektryczną wytwarzaną z odnawialnych źródeł energii,

• dodatki lub domieszki do paliw silnikowych oraz towary przeznaczone do użycia jako paliwa silnikowe inne niż paliwa silnikowe lub oleje opałowe, w przypadku gdy są zużywane do innych celów niż napędowe, opałowe lub jako dodatki lub domieszki do paliw silnikowych.

Ponadto szereg zwolnień uregulowano w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 26 kwietnia 2004 r. w sprawie zwolnień od podatku akcyzowego.

Występują też limity zwolnienia z akcyzy alkoholu i papierosów przywożonych z innych państw Unii Europejskiej.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 19 kwietnia 2004 r. w sprawie ilości wyrobów akcyzowych zharmonizowanych z akcyzą zapłaconą na terytorium państwa członkowskiego Wspólnoty Europejskiej, przywożonych przez osoby fizyczne, które wskazują na przeznaczenie tych wyrobów do celów handlowych od 1 maja 2004 r. można jednorazowo przywieźć m.in.:

a) papierosów - 800 szt.,

b) cygaretek (o masie nieprzekraczającej 3 g/szt.) - 400 sztuk,

c) cygar - 200 sztuk,

d) tytoniu do palenia - 1 kg,

e) alkoholu etylowego - 10 l,

f) wina i napojów fermentowanych - 90 l (w tym wina musującego - 60 l),

g) piwa - 110 l,

h) produktów pośrednich* - 20 l.

* - napoje alkoholowe inne niż wymienione w punktach: e), f), g) o zaw. alkoholu do 22% objętości.

8. SKŁAD PODATKOWY A ZABEZPIECZENIE AKCYZWE:

Skład podatkowy - jest to miejsce określone w zezwoleniu wydanym przez właściwego naczelnika urzędu celnego, podlegające szczególnemu nadzorowi podatkowemu na podstawie przepisów o służbie celnej, w którym wyroby akcyzowe zharmonizowane są objęte procedurą zawieszenia poboru akcyzy i mogą być poddane czynnościom zgodnie z ustalonymi warunkami.

W składzie podatkowym może być prowadzona działalność polegająca na produkcji, przetwarzaniu lub magazynowaniu wyrobów akcyzowych zharmonizowanych oraz na ich przyjmowaniu i wysyłce. Produkcja i przetwarzanie wyrobów akcyzowych zharmonizowanych może odbywać się tylko w składzie podatkowym.

Prowadzącym skład podatkowy może być wyłącznie podmiot, któremu wydano zezwolenie na prowadzenie składu podatkowego.

Prowadzący skład podatkowy, zarejestrowany handlowiec, niezarejestrowany handlowiec, podmiot, który nabywa wyroby akcyzowe zharmonizowane zwolnione od akcyzy ze względu na ich przeznaczenie z zastosowaniem procedury zawieszenia poboru akcyzy, przedstawiciel podatkowy, a także podatnik prowadzący działalność gospodarczą nabywający wyroby akcyzowe zharmonizowane z zapłaconą akcyzą na terytorium państwa członkowskiego na potrzeby wykonywanej działalności gospodarczej są obowiązani do złożenia zabezpieczenia akcyzowego w kwocie pokrywającej zobowiązanie podatkowe.

Zabezpieczenie akcyzowe - może być złożone na czas oznaczony lub nieoznaczony i może być stosowane jako zabezpieczenie generalne lub ryczałtowe.

Zabezpieczenie akcyzowe może zostać złożone w formie:

1) depozytu w gotówce;

2) gwarancji bankowej albo ubezpieczeniowej;

3) czeku potwierdzonego przez krajowy bank wystawcy czeku;

4) innego dokumentu mającego wartość płatniczą, np. weksla.

9. PODSUMOWANIE:

Akcyza różni się od podatków obrotowych sposobem określania przedmiotu i podstawy opodatkowania ; podatek obrotowy jest powszechny, akcyza jest pobierana tylko od niektórych towarów; podmiotami podatku akcyzowego są producenci i importerzy wyrobów akcyzowych bez względu na formę organizacyjno - prawną; zapłacenie podatku akcyzowego nie zwalnia od zapłacenia na ogólnych zasadach podatku od towarów i usług; podatek akcyzowy jest wkalkulowany przez podatnika w cenę wyrobu i dopiero od tej wartości naliczany jest podatek od towarów i usług, po tak wyliczonej cenie brutto towar staje się przedmiotem obrotu.

Celem akcyzy jest zmniejszenie konsumpcji dóbr nią obłożonych. Motywacją państwa do takich działań jest rzadkość lub wysoka cena dobra , bądź też jego szkodliwość dla zdrowia obywateli. Dochody z akcyz są w wielu państwach ważnym elementem dochodów budżetu na poziomie kraju lub jednostek samorządowych.

LITERATURA:

Jerzy Osiatyński „ Finanse publiczne. Ekonomia i polityka ” Warszawa 2006 s. 110 - 111

W. Ziółkowska „ Finanse publiczne. Teoria i zastosowania” Poznań 2002 s.1

Rzelak Elżbieta „ Podatek od towarów i usług VAT i podatek akcyzowy”

Etel Leonard, Presnarowicz Sławomir, Dudar Grzegorz „ Podatki i opłaty lokalne”, 2008

---