1. Lex retro non agit
Ustawa nie działa wstecz
2. Lex non obligat nisi promulgata
Ustawa nie obowiązuje, jeżeli nie jest ogłoszona
3. Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi
Sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą oddania każdemu, co mu się należy
4. Ius est ars boni et aequi
Prawo jest sztuką stosowania tego, co dobre i słuszne
5. Ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet
Nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi
6. Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur
Dziecko poczęte uważa się za narodzone, jeżeli chodzi o jego korzyść
7. Mater semper certa est: pater est, quem nuptiae demonstrant
Matka jest zawsze pewna, ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo
8. Quot generationes, tot gradus
Ile urodzeń, tyle stopni
9. Nuptias non concubitus, sed consensus facit
Małżeństwo tworzy zgodne porozumienie, a nie faktyczne pożycie
10. Adoptio naturam imitatur
Przysposobienie naśladuje naturę
11. Res nullius cedit primo occupanti
Rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją zawłaszczył
12. Accessio cedit principali
Rzecz przyłączona przypada głównej
13. Superficies solo cedit
To, co znajduje się na powierzchni gruntu, przypada gruntowi (jego właścicielowi)
14. Usucapio est adiectio domini per continuationem possessionis temporis lege definiti
Zasiedzenie jest nabyciem prawa własności na skutek ciągłego posiadania przez oznaczony prawem czas
15. Prior tempore, potior iure
Pierwszy w czasie, lepszy w prawie
16. Nemo plus iuris ad alium transfere potest, quam ipse haberet
Nie można przenieść na drugiego więcej praw niż ma się samemu
17. Nulli res sua servit
Nie można mieć służebności na własnej rzeczy
18. Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest
Nikt nie może pozostawić w części dziedziców testamentowych, w części beztestamentowych
19. Semel heres, semper heres
Kto raz został ustanowiony dziedzicem, pozostaje nim na zawsze
20. Obligatio est iuris vinculum, quo necessitate adstringimur alicuius solvendae rei secundum nostrae civitatis iura
Zobowiązanie jest węzłem prawnym, który zmusza nas do świadczenia komuś pewnej rzeczy według praw naszego państwa
21. Impossibilium nulla obligatio est
Nie ma zobowiązania, gdy świadczenie jest niemożliwe do wykonania
22. Pacta sunt servanda
Umów należy dotrzymywać
23. Compensatio est debiti et crediti inter se contributio
Potrącenie jest wzajemnym zaliczeniem długu i wierzytelności
24. Dies interpellat pro homine
Termin wzywa za człowieka
25. Mora debitoris perpetuat obligationem
Zwłoka dłużnika utrwala zobowiązanie
26. Actor sequitur forum rei
Powód idzie do sądu (właściwego) dla pozwanego
27. Ei incumbit probatio qui dicit, non qui negat
Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy
28. Audiatur et altera pars
Niech będzie wysłuchana i druga strona
29. In dubio pro reo
W razie wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść pozwanego
30. Res iudicata pro veritate accipitur
Rozstrzygnięcie sądowe przyjmuje się za prawdziwe
Przykładowa zagadka dotycząca obliczenia zachowku
Zmarły w II wieku n.e. Sempronius pozostawił: syna Luciusa, dwóch wnuków po zmarłym wcześniej synu Gaiusie i trzy wnuczki po zmarłym wcześniej synu Maeviusie. Oblicz zachowek dla każdej osoby uprawnionej do niego. Uzasadnij odpowiedź.
Rozwiązanie:
Na początku należy obliczyć udziały, jakie przypadłyby osobom uprawnionym do dziedziczenia beztestamentowego (ab intestato). Spadek objęliby: syn Lucius udział wynoszący 1/3, każdy z wnuków po Gaiusie udział wynoszący 1/6 i każda z wnuczek po Maeviusie udział wynoszący 1/9.
Zachowek w II wieku n.e. wynosił 1/4 z ab intestato, a więc: zachowek dla syna Luciusa to 1/4 z 1/3, czyli 1/12; zachowek dla każdego z wnuków po Gaiusie to 1/4 z 1/6, czyli po 1/24; zachowek dla każdej z wnuczek po Maeviusie to 1/4 z 1/9, czyli po 1/36.