Błona płodowa	Pochodzenie	Rola
Worek żółtkowy (saccus vitellinus)	Endoderma pozazarodkowa + pozazarodkowa mezoderma trzewna	U gadów i ptaków: przyswajanie materiałów zapasowych z żółtka U ssaków: pobieranie materiałów zapasowych od matki - w małym stopniu
Kosmówka (chorion)	Ektoderma pozazarodkowa + pozazarodkowa mezoderma ścienna	U gadów i ptaków: osłona zarodek z resztą błon pobieranie wody z białka U ssaków: osłona zarodka z resztą błon kontakt ze ścianą macicy pobieranie substancji odżywczych od matki udział w wymianie gazowej
Owodnia (amnion)	Ektoderma pozazarodkowa* + pozazarodkowa mezoderma ścienna	okrywa zarodek zapewnia „wodne” środowisko rozwoju
Omocznia (allantois)	Endoderma zarodkowa + pozazarodkowa mezoderma trzewna	U gadów i ptaków: gromadzenie produktów przemiany materii udział w tworzeniu błony omoczniowo-kosmówkowej udział w wymianie gazowej (za pośrednictwem błony omoczniowo-kosmówkowej) U ssaków: pobieranie substancji odżywczych od matki udział w wymianie gazowej gromadzenie produktów metabolizmu

* u zarodków naczelnych i nietoperzy owodnię budują tzw. komórki owodniotwórcze (amnioblasty), również pochodzenia ektodermalnego.

Warto też wspomnieć, że w skład kosmówki wchodzi trofoblast, natomiast endoderma pozazarodkowa pochodzi z hipoblastu.

Funkcje błon płodowych u kręgowców:

• ochraniają zarodek przed szkodliwym wpływem czynników środowiska (np. przed wyschnięciem)

• pośredniczą w wymianie substancji odżywczych, szkodliwych produktów metabolizmu oraz gazów
  

W skład sznura pępowinowego u ssaków wchodzą:

• przewód omoczni

• dwie tętnice

• żyła

• tkanka łączna galaretowata (mezodermalna)

• ściana owodni

Typy implantacji:

• powierzchniowa - trofoblast przylega do śluzówki macicy, a większa część pęcherzyka zarodkowego wystaje w kierunku jamy macicy

• śródmiąższowa - trofoblast dzieli się na dwie warstwy - zewnętrzną syncytialną zwaną syncytiotrofoblastem i wewnętzną komórkową zwaną cytotrofoblastem; zarodek wrasta głęboko w śluzówkę macicy
  

Decidualizacja (reakcja doczesnowa) - zjawisko spulchniania śluzówki macicy, pobudzenia rozrostu jej naczyń krwionośnych i gruczołów śluzowych, zachodzące pod wpływem działania progesteronu wydzielanego przez ciałko żółte

Doczesna (decidua) - część matczyna łożyska powstała poprzez rozrost śluzówki macicy pod wpływem progesteronu, czyli w wyniku decidualizacji

Typy łożysk:

1. ze względu na rodzaj błony płodowej współtworzącej z kosmówką płodowej część łożyska:

• łożysko kosmówkowo-omoczniowe - kosmówka + omocznia

• łożysko kosmówkowo-żółtkowe - kosmówka + pęcherzyk żółtkowy; głównie u torbaczy

• łożysko żółtkowe - pęcherzyk żółtkowy styka się ze śluzówką macicy w przypadku uwstecznienia kosmówki

2. ze względu na sposób łączenia się części płodowej i matczynej oraz rozmieszczenie kosmków:

• łożysko rzekome (bezdoczesnowe) - tworzy się podczas implantacji powierzchniowej; kosmówka i doczesna tylko przylegają do siebie i podczas porodu kosmki kosmówki wysuwają się z błony śluzowej macicy bez jej uszkadzania i bez uszkadzania naczyń krwionośnych

• łożysko rozproszone - kosmki rozproszone na całej powierzchni kosmówki; świnia, koń

• łożusko liścieniowate - kosmki zebrane w liczne pola zwane liścieniami; przeżuwacze

• łożysko inwazyjne (doczesnowe) - tworzy się podczas implantacji śródmiąższowej; kosmówka i doczesna przerastają się tak ściśle, że podczas porodu nie jest możliwy rozdział kosmówki i śluzówki macicy, co pociąga za sobą wydalenie doczesnej i części płodowej łożyska razem z płodem, czemu towarzyszy krwanienie

• łożysko popręgowe - kosmki zebrane w pas otaczający pęcherzyk zarodkowy; drapieżne

• łożysko tarczowe - kosmki zebrane w jedno (lub dwa) duże pole o kształcie tarczy; człowiek (łożysko jednotarczowe), naczelne (dwutarczowe)

Łożysko	Typ implantacji	Rozmieszczenie kosmków	Krwawienie porodowe	Grupa zwierząt
Łożyska rzekome
Rozproszone	powierzchniowa	Na całej powierzchni kosmówki	Brak	Koń, świnia
Liścieniowate	powierzchniowa	W licznych polach (liścieniach)	Brak	Przeżuwacze
Łożyska inwazyjne
Popręgowe	śródmiąższowa	Tworząc pas na powierzchni kosmówki	Obecne	Drapieżne
Tarczowe	śródmiąższowa	Tworząc tarczowate pole	Obecne	naczelne

Budowa bariery łożyskowej (idąc od strony matczynej):

1. śródbłonek naczyń włosowatych macicy

2. tkanka łączna śluzówki macicy

3. nabłonek śluzówki macicy (endometrium)

4. nabłonek kosmówki

5. mezenchyma kosmówki

6. śródbłonek naczyń włosowatych kosmówki

Łożysko/ bariera	Charakterystyka	Elementy (1-6)	Implantacja	Grupa zwierząt
Nabłonkowo-kosmówkowe	Nabłonek kosmówki styka się z nabłonkiem endometrium	wszystkie	powierzchniowa	Żyworodne gady, torbacze, kopytne
Łącznotkankowo-kosmówkowe	Nabłonek kosmówki styka się z tkanką łączną endometrium	Brak 3)	śródmiąższowa	Drapieżne (?)
Śródbłonkowo-kosmówkowe	Nabłonek kosmówki styka się z śródbłonkiem naczyń endometrium	Brak 2) i 3)	śródmiąższowa	Drapieżne
Krwio-kosmówkowe	Kosmki kosmówki zwisają do zatok utworzonych z pozostałości naczyń włosowatych endometrium	Brak 1), 2) i 3)	śródmiąższowa	Naczelne, owadożerne, gryzonie

Charakter transportu substancji przez barierę łożyskową:

bierny	aktywny
woda tlen CO2 Mocznik Większość soli mineralnych monosacharydy	aminokwasy kwasy tłuszczowe część węglowodanów glicerol witaminy immunoglobuliny hormony

1

---