Idea programu:

Arteterapia ma na celu zobligowanie jednostki do retrospekcji znaczenia zdarzeń

w kontekście przeszłości i umożliwienie zmiany postaw przyszłego zachowania,

z uwzględnieniem faktycznych warunków otaczających tę osobę. Powinna być skierowana

na wykrywanie wewnętrznych zahamowań blokujących procesy poznawcze, rozwój zdolności oraz kształtowanie osobowości.

Cele tego programu mają nie tylko ograniczyć się do funkcji terapeutycznych

i korygujących, ale również nakreślać zadania kreujące, rozwijające

i poszerzające zdolności poznawcze zarówno dzieci. Za najważniejszy cel przyjmuję optymalizację jakości życia, która polega na zapobieganiu trudnościom życiowym i przezwyciężaniu przeszkód stojących na drodze do samorealizacji. Celem jest także praca nad wyrażaniem uczuć, przeżyć, które są nieuświadomione lub tłumione; to także praca z subiektywnymi znaczeniami, nadawanymi przez dziecko wydarzeniom, stosunkom oraz rozpoznawanie odległych myśli i odczuć, wydobywanych z minionych doświadczeń w postaci obrazów z dzieciństwa.
To również odreagowanie emocji i napięć. Arteterapia daje także możliwość osiągania zmian reakcji oraz daje informacje o sposobie reagowania w różnych sytuacjach stresowych, pomaga także określić emocje, pragnienia, dążenia, myśli. W trakcie zajęć programowych nastąpi zmiana sposobu odbioru otaczającej rzeczywistości. Dzięki niej dziecko zaczyna nabierać dystansu do własnych, niekiedy trudnych przeżyć, uczuć i doświadczeń, można też kształtować i rozwijać inteligencję emocjonalną a zwłaszcza takie jej aspekty,

jak identyfikowanie własnych stanów emocjonalnych oraz wyrażanie ich

w społecznie akceptowany, nieraniący innych sposób. Ponadto wzmacnia przekonanie, iż można bez poczucia winy i lęku przed karą przyznać się

do przeżywania buntu, cierpienia i wielu innych negatywnych emocji.
Arteterapia pomaga kształtować osobowość, stwarza możliwość ujawnienia stłumionych uczuć, przejmuje nad nimi kontrolę i uwalnia od napięć. Wpływa również na samoocenę

i poczucie własnej wartości.

Procedury osiągania celów:

Wiek przedszkolny jest najlepszym momentem na podjęcie stymulacji twórczego rozwoju dziecka poprzez zabiegi metodyczne i organizacyjne, ponieważ jest to:

• wiek intensywnego rozwoju wyobraźni, fantazji i zabaw twórczych;

• okres dociekliwych pytań i poszukiwań własnych rozwiązań;

• czas uczestnictwa i inicjatywy w organizowaniu zabaw tematycznych;

• etap naturalnej kreatywności i pomysłowości;

• etap rozbudzonej i spontanicznej ekspresji werbalnej, plastycznej, muzycznej

i ruchowej oraz

• ujawniania się pierwszych oznak uzdolnień kierunkowych.

Działania twórcze pomagają rozwijać:

• gotowość do rozwiązywania problemów;

• ciekawość poznawczą;

• zdolności twórcze;

• ekspresję twórczą

Silną stroną twórczości dzieci w wieku przedszkolnym jest wrażliwość na problemy, spostrzegawczość i twórcza percepcja, natomiast słabą: inicjatywa i motywacja do działania.

Głównym celem programu jest inspirowanie do działań twórczych i wzbudzanie w dziecku motywacji autotelicznej do twórczości.

Rozwijanie kreatywności ma pobudzić myślenie dywergencyjne, czyli: płynność, giętkość, oryginalność i elaborację, ale też zdolności twórcze, czyli: abstrahowanie, dokonywanie skojarzeń, rozumowanie dedukcyjne i indukcyjne, metaforyzowanie i transformowanie

(cel przyszłościowy).

Zajęcia arteterapii pozwalają na wykorzystanie sztuki w celach stymulujących rozwój dziecka. W podejmowanych działaniach mających na celu zmiany nie tylko terapeutyczne daje się dziecku możliwość wyrażania  przeżyć, doświadczeń, emocji  utrudniających odnoszenie sukcesów szkolnych. Zajęcia arteterapii - terapii przez sztukę i swobodne działania skierowane są do dzieci jako forma aktywizująca bez względu na poziom intelektualny i wiekowy. Mają na celu aktywizowanie dziecka przez budzenie zainteresowań wieloraką aktywnością i swobodę działania. Działania przez sztukę maja na celu wyzwalanie ambicji i chęć współpracy, pozwalają dziecku być otwartym na bodźce zewnętrzne oraz dają możliwość eliminowania negatywnych emocji

i zaspakajania potrzeby bezpieczeństwa, samooceny i swej wartości. Podstawową formą aktywności małego dziecka jest zabawa. Specyficzną rolę w prowadzeniu terapii pedagogicznej spełnia nawiązywanie do aktywności zabawowo- twórczej dzieci. Umiejętne kierowanie zabawami twórczymi pozwala dziecku na rozładowanie napięć emocjonalnych, znalezienie swojego miejsca

w grupie, rozbudzenie zainteresowań i poznanie własnych możliwości.

Zadania programowe:

• uwrażliwianie dziecka na zjawiska otaczającej rzeczywistości,

• kształtowanie postawy i inwencji twórczej,

• rozwijanie różnych form myślenia,

• rozwijanie emocjonalnego przeżywania wartości estetycznych,

• przestrzeganie zasad i norm współżycia w kolektywnej działalności

dziecięcej.

• Rozwijanie swobody w posługiwaniu się linią i plamą, kształtem i barwą

• na płaszczyźnie i w przestrzeni w różnych technikach plastycznych.

• Uwrażliwienie dziecka na zjawiska otaczającej rzeczywistości, na światło, barwę, bryłę, linię, fakturę, ruch, przestrzeń.

• Zapoczątkowanie pierwszych kontaktów z pięknem przyrody i sztuki.

CEL GŁÓWNY:

• ujawnienie zahamowań blokujących poznanie, uczenie się, rozwój zdolności, kształtowanie osobowości i odkrycie nowych możliwości oraz osiągnięcie zmian w zachowaniu.

CELE ETAPOWE:

1. rozładowanie negatywnych napięć, emocji, i agresji

2. podnoszenie poziomu samoakceptacji

3. uaktywnienie i otwarcie się ucznia mającego problemy z nawiązywaniem kontaktów rówieśniczych

4. rozwijanie sprawności manualnej

5. stymulowanie i pobudzanie wszechstronnego rozwoju ucznia

6. stwarzanie możliwości własnych wypowiedzi za pomocą różnorodnych środków artystycznych

7. rozwijanie zainteresowań i uzdolnień plastycznych

8. zrozumienie istoty samodzielności i odpowiedzialności za wykonane zadanie

9. eliminowanie i łagodzenie  przejawów zaburzeń zachowania

 CELE TERAPEUTYCZNO - EDUKACYJNE:

1. zachęcanie do ekspresji twórczej

2. relaks, wyciszenie 

3. doskonalenie sprawności manualnej i doskonalenie kontroli nad własnymi ruchami

4. kształcenie percepcji wzrokowo-ruchowej

5. pobudzanie rozwoju motoryki

6. rozwijanie wyobraźni twórczej, estetyki

7. wzbogacanie słownictwa

8. rozwijanie zainteresowań i uzdolnień plastycznych

9. wdrażanie do cierpliwości i staranności w pracy własnej i grupy

10. doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej

11. zwiększanie poczucia bezpieczeństwa w grupie

12. kształtowanie wrażliwości na potrzeby środowiska - wykorzystanie surowców wtórnych jako możliwości ochrony środowiska

13. kształtowanie poczucia przydatności wykonywanych prac

14. rozwijanie samodzielności i odpowiedzialności za wyniki własnej pracy

15. utrwalenie kalendarza świąt w tradycji regionu , rodziny

16. ukazywanie bogactwa kultury własnego narodu i innych państw

17. poznanie różnorodnych form wypowiedzi poprzez warsztat plastyczny (tworzywa, techniki plastyczne, rodzaje materiałów plastycznych, sposoby łączenia itp.)

18. pobudzanie wszechstronnego rozwoju dziecka przez stwarzanie możliwości do samorealizacji przez środki artystyczne.

SPODZIEWANE EFEKTY:

dziecko:

• wyraża swoje myśli, emocje, przeżycia w sposób społecznie akceptowany,

• przeżywa sukces,

• czuje się zauważone i doceniane,

• nabywa większej pewności siebie,

• podwyższa własny poziom samooceny i samoakceptacji,

• nawiązuje prawidłowe kontakty rówieśnicze,

• jest wrażliwe na potrzeby innych,

• potrafi pracować w grupie,

• rozwija własną wrażliwość estetyczną,

• posiada niezbędne umiejętności plastyczne oraz wiedze z tego zakresu

Metody pracy z dzieckiem:

PRACA WEDŁUG WZORU

Prace wg wzoru polegają, na odtwarzaniu przez dzieci gotowych wytworów wykonywanych zazwyczaj przez nauczyciela. Metoda te znajduje zastosowanie w zajęciach poświęconych majsterkowaniu z materiałów różnorodnych oraz konstruowaniu z papieru.

Wzór, zasadnicza konstrukcja przedmiotu może być uzupełniony przez dziecko szczegółami drugorzędnymi zależnie od jego własnej pomysłowości i ochoty.

W oparciu o tą metodę dzieci zdobywają umiejętności techniczne w operowaniu różnorodnym materiałem, zapoznają się za sposobem łączenia za pomoce kleju, gliny, patyków, wdrażają się do posługiwania klejem, nożyczkami, ćwiczą sprawność rąk oraz zaznajamiają się z elementami organizacji pracy.

METODA ZADAŃ INSPIRUJĄCYCH

Koncentruje ona ekspresję twórczą dzieci na tematyce proponowanej przez nauczycielkę.

W metodzie tej mieszczą się prace wg określonego wzoru. Metoda zadań inspirujących ma

na celu poszerzenie repertuaru tematycznego jak i wzbogacenie formy, kolorystyki

i kompozycji wytworów dzieci, nasuwając im problemy, które same muszą rozwiązać. Zajęcia na temat określony kształcą umiejętność obserwacji, rozwijają wyobraźnię dziecka pobudzają do myślenia, do wysiłku i przezwyciężenia trudności w dążeniu do z góry wyznaczonego celu.

METODA SWOBODNEJ EKSPRESJI

Jest to podstawowa metoda pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym połączona

z wykonaniem przez dziecko pracy plastycznej na dowolny temat. Stosując tą metodę mamy pewność, że praca dziecka sięga tylko o stopień wyżej ponad zasób doświadczeń, które sobie już przyswoiło. Dziecko wtedy jakby samo, nieświadomie reguluje stopień trudności zadań, które podejmuje.

ZAKRES ZAJĘĆ w oparciu o formy oddziaływań:

1. Plastykoterapia (terapia plastyczna)- terapia przy użyciu różnych sztuk i technik plastycznych, posiada własne metody i techniki terapeutyczne. Daje możliwość stymulacji stanów emocjonalnych, stosując ćwiczenie relaksowo- koncentrujące w celu rozładowania nadmiernego pobudzenia emocjonalnego (psychorysunek) . Pozwala na uwolnienie kreatywności, kształci umiejętności projekcyjne i konstrukcyjne;
2. Choreoterapia- terapia tańcem, ruch sprzyja osiąganiu harmonii i dlatego staje się czynnikiem terapeutycznym. Strategie wykorzystywane w terapii tańcem:

- improwizacja i ruch planowany (uświadomienie pacjentowi jego wewnętrznych problemów;

- intensyfikacja i personifikacja (wyolbrzymienie gestów i ruchów);

- aktywna wyobraźnia (skojarzenia jednostki w celu dotarcia do uświadomionych
i nieuświadomionych doświadczeń przez ruch ciała);

3. Muzykoterapia- wykorzystanie muzyki i jej elementów jako środka stymulacji, ekspresji emocjonalnej i komunikacji niewerbalnej w procesie diagnozy, leczenia i rozwoju osobowości. Terapia przez muzykę umożliwia komunikację niewerbalną, przepracowanie problemów bez użycia słów.

Muzykoterapia receptywna, polega na wysłuchiwaniu odpowiednio dobranych utworów w sposób swobodny lub zadaniowy oraz na opowiadaniu o własnych przeżyciach.

Muzykoterapia aktywna, polega na wyrażaniu różnych emocji i siebie za pomocą instrumentów muzycznych oraz ruchu;

4. Teatroterapia- terapia przez przygotowanie przedstawień teatralnych

i uczestniczenie w nich. Pozwala na przyswajanie i powtarzanie odpowiednich zachowań (teatr edukacyjny),

na ponowne przeżycie konfliktów międzyludzkich i wewnątrzludzkich w ramach terapii (psychodrama) Rozwija osobowość człowieka poprzez rozwijanie wyobraźni, wrażliwości, uczenie aktywnej twórczości oraz kształcenie umiejętności współpracy z innymi (drama);.

5. Biblioterapia - terapia poprzez czytanie, proces edukacyjny, w którym dziecko uczy się sposobów radzenie sobie w danej sytuacji. Wpływa na pozytywną postawę dziecka, daje wiarę we własne siły i możliwości, wyzwala pozytywne emocje i przeciwdziała niepożądanym.

WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI:

Systematyczna współpraca z rodzicami, dzielenie się aktualnymi informacjami o rozwoju dziecka jak również uzyskiwanie od nich niezbędnych wiadomości i wskazówek jest podstawą harmonijnego oddziaływania na dziecko. Współpraca ta obejmuje:

• wzajemną wymianę informacji o aktualnym poziomie rozwoju dziecka,

starania o włączenie rodziców do pracy wyrównawczej i stymulującej

z własnym dzieckiem,

• oddziaływanie na postawy rodzicielskie- zachęcanie do korzystania z zajęć

i programów oferowanych przez PPP,

• zaznajomienie rodziców z pracą dydaktyczno- wychowawczą przedszkola

i programem terapeutycznym,

• integrowanie wszystkich uczestników programu (dzieci, rodziców i nauczycielki) poprzez: rozmowy indywidualne rano i popołudniu uroczystości przedszkolne z udziałem rodziców, zajęcia otwarte.

EWALUACJA PROGRAMU:

Ewaluacja będzie obejmować zagadnienia, dotyczące stopnia zaangażowania nauczycieli i rodziców w realizację celów programu (czy i w jak sposób?), czy program pozwolił na wszechstronny rozwój wychowanka. Ponadto narzędziem do ewaluacji programu będzie ankieta dla rodziców (Załącznik nr 1), obrazująca opinię o programie, stopień zaangażowania w realizację i stopień współpracy

z nauczycielkami przy osiąganiu celu głównego programu.

W Załączniku nr 2 propozycje działań praktycznych, łączących elementy terapii przez sztukę w całość. Zajęcia można modyfikować, uwzględniając stopień trudności, wiek rozwojowy dziecka oraz zakres wykorzystania materiałów

i pomocy dydaktycznych.

LITERATURA:

1. Bogdanowicz M. Metoda Dobrego Startu, WSiP, Warszawa 1999.

2. Brańska E., Refleksje na temat przedszkolnych programów, Wychowanie w Przedszkolu 7/2005.

3. Franczyk A., Krajewska K., Skarbiec nauczyciela terapeuty, 2005.

4. Jabłońska M., Jezierska-Wiejak E., Refleksje na temat terapii pedagogicznej, Wychowanie w Przedszkolu 1982/11-12.

5. Jastrząb J., Gry i zabawy w terapii pedagogicznej.

6. Kielar-Turska M., Muchacka B. (red.), Stymulująca i terapeutyczna funkcja zabawy, Oficyna Wydawniczo- Poligraficzna „Agat-Print”, Kraków 1999.

7. Stadnicka J., Terapia dzieci Muzyką, Ruchem, Mową, WSiP, Warszawa 1998.

8. Trześniowski R., Gry i zabawy ruchowe, Warszawa 1972.

9. Wierzbowska-Lebiediew B., Propozycje ćwiczeń usprawniających dla dzieci młodszych, Suwałki 2004.

10. Więckowski R., Terapeutyczna funkcja zabawy, Wychowanie w przedszkolu 1996/8.

11. Wlaźnik K., Wychowanie fizyczne w przedszkolu, WSiP, Warszawa 1988

12. Maria Molicka, Bajkoterapia : o lękach i nowej metodzie terapii, Poznań 2002. Media Rodzina.

13. Joanna Papuzińska, Dziecko w świecie emocji literackich,

Warszawa : Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 1996.

14. Klaus W. Vopel, W cudownej krainie fantazji. T.1 : Dzieci bez stresu, Kielce,

Wydawnictwo "Jedność", 2000.

15. Cornelia Nitsch, Bajki pomagają dzieciom, Berelsmann Media, Warszawa 2001.

16. Krzysztof Sąsiadek, Zabawy paluszkowe, Media Rodzina, Poznań 2005.

17. Grzebyk E. "Warsztat z zakresu terapii. Kurs terapii przez sztukę" Wrocław,1999

18. Kukiełczyńska K. "Proces twórczy jako terapia przez sztukę", Ak. Muz. we

Wrocławiu, 2000, nr 72.

PROGRAM "PROFILAKTYKA ZABURZEŃ PROCESÓW POZNAWCZYCH

W TERAPII PRZEZ SZTUKĘ"

Opracowała: mgr Beata Wyszyńska

Warszawa 2010

1

---