1. Definicja grupy

G.C.Homans nawiązując do Cooleya definiuje on grupę jako pewną liczbę osób, które komunikują się ze sobą wzajemnie w jakimś okresie czasu, przy czym jest ich wystarczająco niewiele: tyle, żeby każda osoba mogła się komunikować z innymi nie za pośrednictwem drugiego człowieka, ale bezpośrednio.

J. Szczepański, który definiuje grupę w następujący sposób: „grupą społeczną jest pewna ilość osób (na jurniej trzy) i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności"

M. Sherif zwracają w swych definicjach uwagę na to, że o grupie możemy także mówić wtedy, gdy pewna liczba ludzi przestrzega określonych norm lub je akceptuje.

A.P.Hare'a sformułowana w sposób następujący: „Aby o dwóch lub więcej osobach można było powiedzieć, że stanowią grupę, muszą być spełnione przynajmniej 4 warunki. Tak więc: a) między tymi osobami musi istnieć bezpośrednia interakcja, b) osoby te muszą mieć wspólny cel, c) w zbiorze jednostek stanowiących grupę muszą istnieć normy, d) w zbiorze tym musi istnieć struktura".

St. Mika grupą są dwie lub więcej osoby, między którymi istnieje bezpośrednia interakcja, które posiadają ustalone wspólne normy, mają wspólny cel, tworzą rozwiniętą strukturę grupową i mają poczucie odrębności swojej grupy w stosunku do innych grup.

2. Rodzaje grup

Ze względu na sposób powstawania i instytucjonalne usankcjonowanie grupy można wyróżnić:
1. Grupy formalne ( klub sportowy, drużyna harcerska, klasa szkolna ) Grupy formalne są wyznaczone przez strukturę organizacyjną danej społeczności. Mają określone zadania i rozwinięty system kontroli. Grupy formalne zbliżają się do środowisk wychowawczych intencjonalnych o świadomie zamierzonym i planowo realizowanym kierunku działania wychowawczego.
2.Grupy nieformalne (duże, małe ) Grupy nieformalne powstają spontanicznie. Nie są organizowane w sposób planowy i zamierzony. Ich struktura organizacyjna nie jest instytucjonalnie usankcjonowana. Nieformalne grupy rówieśników występują we wszystkich podstawowych fazach uspołeczniania dzieci i młodzieży. Grupa rówieśnicza jest efektem dążenia dzieci lub młodzieży w zbliżonym wieku i o podobnych potrzebach, do stworzenia własnej społeczności mającej służyć zaspokajaniu tych potrzeb, poza nadzorem dorosłych lub przy akceptacji z ich strony.
- dziecięce grupy zabawy
- grupy młodzieżowe tzw. paczki
- grupy dewiacyjne np. gangi, bandy.
Grupa pierwotna:

• jednostka uczestniczy w niej w sposób spontaniczny

• każdy członek takiej grupy ma poczucie aprobaty innych członków

• przeważają więzi osobowe

• występuje wzajemna identyfikacja

• grupa pierwotna jest grupą niewielką

• członkowie grupy odczuwają przynależność w obrębie grupy i odczuwają poczucie odrębności w stosunku do otoczenia

• grupa wskazuje wzorce i określa wartości oraz normy

• istnieje kontrola i określony system sankcji

• grupa charakteryzuje się zmiennością celów oraz zmiennością wewnętrznej struktury i hierarchii

• przywództwo w grupie jest uwarunkowane cechami charakteru i musi być zaakceptowane przez grupę

Grupa celowa:

• nabór do grupy ma charakter formalny

• grupa opiera się na więzach rzeczowych

• grupa może być rozbudowana, może mieć odgałęzienia terenowe

• struktura wewnętrzna opiera się na sformalizowanym układzie hierarchicznym

• najważniejsze są cele grupy, cele indywidualne mają zdecydowanie mniejsze znaczenie

• grupa posiada formalne wzory zachowań

• sankcje są egzekwowane w sposób formalny

• decyzje grupy są zcentralizowane

• występuje koordynacja działań

• występuje jednolitość organizacyjna

• wyalienowanie przywódców grupy

3. Cel grupowy (co to, rodzaje, funkcje)

Punkt w hipotetycznej przestrzeniu, który przynajmniej dla większości członków ma wartość dodatnią, pozytywną i z tego powodu grupa dąży do tego celu, chce go osiągnąć podejmując określone działania.

Cele mogą być jasne i niejasne.

Cel będzie jasny, jeżeli członkowie grupy będą znali podcele, zadania czy etapy realizacji celu. Cel niejasny będzie wówczas, kiedy nie potrafimy wskazać takich operacji czy działań, które miałyby doprowadzić do osiągnięcia przez grupę określonego punktu np. cel sformułowany jest w postaci hasła.

4. Struktura grupy

Ze względu na rodzaj stosunków wiążących ze sobą poszczególne pozycje wyróżniamy w każdej grupie:

Struktura władzy występuje zarówno w grupach posiadających strukturę formalną, jak też w grupach o charakterze nieformalnym. Osoba A zyskuje przewagę nad osobą B w sposób formalny - zostaje zwierzchnikiem lub w sposób nieformalny siłą, sprytem, manipulacją.

Struktura awansu jest bardziej formalna. Są to pewne pozycje do których, każdy z członków grupy może dojść, ma możliwość awansu

Struktura komunikacji zwana czasami siecią komunikacyjną ze względu na kategorie interakcji związane z przekazywaniem informacji, komunikatów między członkami grupy. Nie powinna być zablokowana, bo jest przyczyną konfliktów, powstają stereotypy rodzące emocje, które blokują komunikację. Struktura komunikacyjna pokrywa się ze strukturą władzy.

W strukturze socjometrycznej poszczególne pozycje wiążą ze sobą stosunki lubienia się, nielubienia lub odrzucenia czyli atrakcyjności, pozytywnych i negatywnych postaw interpersonalnych.

5. Normy grupowe

Normy grupowe powstają w toku interakcji, jaka ma miejsce w każdej grupie. Są to przepisy, określające sposób zachowania się członków grupy w różnych sytuacjach życia codziennego.

Normy mogą mieć charakter:

- formalny np. regulaminy w wojsku, Dekalog ... czyli są pisane

- nieformalny - niepisane, brak jest wówczas dokumentu, w którym byłyby one zawarte np.

norma „Nie kalaj własnego gniazda”.

Istnienie norm grupowych powoduje występowanie dwóch zjawisk:

- konformizmu (uniformizmu) czyli podobieństwa w zachowaniu członków grupy oraz

- wywierania przez grupę nacisku na swoich członków, tak by wywołać u nich postępowanie

zgodne z normami grupowymi.

6. Spójność grupy, atrakcyjność

Właściwość grupy społecznej polegająca na tym, że w danej grupie nie występują wyraźnie odróżniające się od całości podgrupy ani kliki.

W grupie spójnej między jej członkami występują silne więzi społeczne, członkowie są też konformistycznie nastawieni wobec istniejących w grupie norm i wartości, co oznacza, że realizują cele grupy względem akceptowanych w grupie wzorów.

Według Roberta Mertona spójność grupy może być wzmacniana lub kreowana na trzy różne sposoby:

• Kreowanie kulturowe spójności grupy następuje dzięki internalizacji przez członków grupy tych samych norm i wartości;

• Kreowanie organizacyjne spójnosci grupy następuje dzięki realizacji celów przez członków grupy w oparciu o współdziałanie poszczególnych jednostek; między współdziałającymi jednostkami zachodzą wówczas częstszee interakcje, co jest przyczyną kształtowania się więzi społecznej między nimi.

• Kreowanie strukturalne spójności grupy następuje dzięki wyobrażeniom zewnętrznego zagrożenia, które może być racjonalne lub irracjonalne, przede wszystkim dzięki istnieniu negatywnej grupy odniesienia i konfliktów międzygrupowych (prawo Simmla-Cosera).

Wraz ze wzrostem spójności grupy wzrasta też stopień kontroli grupy nad jednostkami oraz tendencja do odrzucania dewiacyjnie zachowujących się jednostek. W momencie, gdy poziom spójności wzrasta zbyt mocno, wówczas mogą nastąpić zjawiska społecznie negatywne, takie jak syndrom grupowego myślenia czy zatracenie własnej tożsamości.

---