Pochodne fenotiazyny
Budowa grupy funkcyjnej
Zastosowanie
Działanie na organizm człowieka
Metabolizm
Oznaczanie w materiale biologicznym
Dawki terapeutyczne, toksyczne i śmiertelne
Zatrucia
Objawy
Ratowanie osób poszkodowanych
Fenotiazyna - organiczny związek chemiczny o potrójnym pierścieniu węglowym będący trójpierścieniowym heterocyklicznym związkiem zawierającym heteroatomy azotu i siarki w pierścieniu środkowym.
W zależności od podstawnika przy azocie pierścienia fenotiazynowego wyróżnia się pochodne fenotiazyny :
1. alifatyczne - chloropromazyna, promazyna
2. piperydynowe - pekazyna, tiorydazyna
3. piperazynowe - perfenazyna, flufenazyna
Pochodne fenotiazyny, ze względu na podobieństwo obrazu zatrucia omawia się wspólnie.
Pochodne fenotiazyny mają zastosowanie w leczeniu psychoz schizofrenicznych i psychoz maniakalno-depresyjnych. Ponadto nasilają działanie leków nasennych, przeciwbólowych i uspokajających.
Mechanizm działania pochodnych fenotiazyny związany jest głównie z ich hamującym wpływem na ośrodkowe działanie dopaminy i noradrenaliny. Leki te należą do leków neuroleptycznych, działają uspokajająco, przeciwpsychotycznie, przeciwwymiotnie, przeciwhistaminowo, hipotensyjnie.
Pochodne fenotiazyny łatwo wchłaniają się z przewodu pokarmowego. 90% substancji łączy się z białkami osocza. Bez problemu pokonują barierę krew-mózg i łożyskową. 70% ulega biotransformacji w wątrobie. Praktycznie nie wydalają się w formie aktywnej z moczem, ale metabolity mogą być wykrywane w moczu nawet kilka miesięcy po odstawieniu leku. Po zażyciu pochodnych fenotiazyny powstaje ok. 20 metabolitów, które wydalane są w postaci wolnej lub w połączeniu z kwasem glukuronowym z moczem.
Pochodne fenotiazyny wykrywa się głównie w moczu. Oznaczenie stężenia leków we krwi nie ma żadnego znaczenia. Dzieje się tak, ponieważ nawet małe dawki leki mogą dawać duże objawy zatrucia i na odwrót. W takim momencie, takie badanie nie wnosi nic sensownego do obrazu klinicznego zatrucia, a jest bardzo pracochłonne.\
Dawki śmiertelna dla człowieka wynosi 15-150 mg/kg mc. DL50 chloropromazyny przy podaniu doustnym wynosi 580mg/kg mc.
Leki te podane doustnie wchłaniają się bardzo szybko i maksymalna ilość stężenia we krwi występuje już po 1-2 h od zażycia. Chorym dolega suchość w ustach, zawroty głowy, zaburzenia równowagi. Mogą występować dyskinezy najczęściej w obrębie twarzy lub mięśni szyi. Występują również bóle głowy, zaburzenia łaknienia, nudności a także zaburzenia widzenia. Pacjenci często oddychają przez usta w wyniku obrzęku błon śluzowych nosa. Źrenice są zwężone, a także występuje spowolnioną reakcja na światło. Pacjenci są również ospali i spokojni. W miarę pogłębiania się śpiączki, dochodzi do spadku częstości tętna i obniżenia temperatury ciała. Powłoki skórne są bladoszare, czasem o zabarwieniu sinym. Występuje także spowolniona perystaltyka jelit. Zgon występuje w wyniku porażenia ośrodka oddechowego lub powikłań spowodowanych długotrwałą śpiączką np odleżyny lub zapalenie płuc.
Ratowanie osób polega na leczeniu objawowym. Zapobiega się odleżynom i rozpoczyna się wczesną antybiotykoterapię. Przy przedłużającej się intubacji należy wykonywać tracheostomię w celu zapobiegnięcia zmianom odleżynowym w tchawicy. . Płukanie żołądka wykonuje się nawet do 48 godzin od momentu przyjęcia leku. Objawy drgawek podaje się benzodiazepiny lub barbiturany. W przypadku wystąpienia dyskinezy podaje się Scopolaminum hydrobromicum lub Atropinum sulfuricum. Hipotermie zwalcza się ciepłymi płynami do wlewów oraz za pomocą ciepłego okrycia pacjenta. Ilość płynów musi być dostosowana do każdego konkretnego pacjenta (tj wiek, płeć, masa ciała)
Bibliografia:
1. „Toksykologia” Witold Seńczuk
2. „Toksykologia kliniczna” pod red. Tadeusza Bogdanka, Warszawa 1988