PALMY
Arekowate, palmowate, palmy
( rodz. Araceae, Palmaceae, Palmae)
230 odmian- ok 3600 gatunków
9-10 można uprawiać w domu
Należą do roślin jednoliściennych. Nie tworzą miazgi i nie rosną na grubość, za młodu wytwarzają bardzo szeroki stożek wzrostu wynoszący u niektórych gatunków obwód do 2m
Grubieją jedynie przez rozrost tkanki miękiszowej, tylko za młodu. Nie tworzą drewna wtórnego, lecz tylko tkanki pierwotne. Pędy u wszystkich palm są twarde i zdrewniałe. Nierozgałęziony pień palmy nazywamy kłodziną
3grupy palm: 1.Palmy z prostym rozgałęzionym pniem, ok. 30 m wysokości z pióropuszem liści na szczycie 2.Palmy z krótkim do 0.5 m rozgałęzionym u podstawy pniu 3.Palmy o charakterystycznych liściach z kłodziny grubości ołówka Liście rozmieszczone na szczycie kłodziny tworzą pióropusz. Liście palm mogą być pojedyncze( rzadko) lub złożone.
Rodzaje liści: pierzaste lub wachlarzowate. Kwiaty palm są promieniste 3 krotne obupłciowe lub rozdzielnopłciowe. Kwiaty bardzo rzadko umieszczone są na wierzchołku pnia, najczęściej wyrastają z pnia poniżej pióropusza liści Kwiatostany palm mają kształt kolby lub wiechy.
Zapylenie za pośrednictwem owadów, wiatru Rozmnażanie - Poza nielicznymi gatunkami rozmnażane są z nasion. Nasiona dość krótko utrzymują zdolność kiełkowania. - Najlepszą porą wysiewu jest luty - U większości odmian nasiona pokryte są grubą, twardą łupiną, dlatego kiełkują po upływie 2- 4 tygodni. W celu przyspieszenia kiełkowania można bezpośrednio moczyć nasiona - Do wysiewu nasion torf z piaskiem lub trocinami - Temp. 25- 30 st. C - Gdy rośliny wykształca pióropusze liści przesadza się do mieszanki ziemi liściowej, torfu, piasku - Przy przesadzaniu nie należy usuwać nasienia, które tkwi z boku młodej siewki
Kariota bezbronna- Caryota mitis Występowanie: Azja, Australia, Archipelag Malajski
Liście: podwójnie pierzaste, przypominają rybie organy, wyprostowane, o długości ok. 2,4 m i szeroko rozstawionych i postrzępionych na końcu listkach. Krzewi się tworząc liczne odrosty, z których można robić sadzonki Wymagania:Stanowisko dobrze oświetlone, ale nie nasłonecznione,Temperatura -powyżej 20 st. C, Wilgotność- bardzo wysoka, Rozmnażanie- nasiona, odrosty Chamedorea wytworna- Chamaedorea elegant Występowanie: środkowy Meksyk, Gwatemala,Dorasta do 2 m, Cienki pień otaczają suche nasady liści. Na łodygach widoczne węzły i międzywęźla, Liście pierzaste, żywo zielone, ostro zakończony. Wymagania: Stanowisko- jasne do pół cienistego, należy unikać bezpośrednio padających promieni słonecznych, Temperatura- latem 18-24 st. C, zimą- 12- 14 st. C, Wilgotność powietrza- znosi suche powietrze, Podlewanie- latem obfite, zimą oszczędne, Rozmnażanie- z nasion( bardzo wolno kiełkują) Złotowiec- Chrysalidocarpus lutescens Pędy wyrastają w gęstych kępach, Najładniejsza z palm domowych, Pióropusze liści osiągają długość 1 m, pierzaste i bardzo dekoracyjne, W uprawie doniczkowej może osiągać 1.8 - 2 m wysokości. Wymagania: Stanowisko słoneczne, Temperatura- W zimie potrzebuje nieco chłodu - minimum 16°C, a najlepiej rośnie w zakresie od 18 do 27°C. Wilgotność- nie znosi suchego powietrza, trzeba codziennie zraszać Podlewanie- umiarkowane, systematyczne, powinien mieć zawsze trochę wilgotne korzenie. Rozmnażanie- z nasion, odrostów Karłatka niska- Chamaerops humilis Niska, krzaczasta palm do 2 m wysokości Roślina z bardzo krótką, ledwie rozwiniętą kłodziną albo z licznymi pniami, ok. 2 m wysokości Pień - Zazwyczaj ledwie rozwinięty albo z licznymi pniami już przy ziemi rozgałęzionymi.
Jeżeli występuje, jest pokryty resztkami obumarłych liści, które dzielą się na szare lub szarobrunatne włókna. Pień, jeżeli jest pojedynczy, może dochodzić do 4-5 m wysokości. Liście- Skupione w szczytowym czubie, wachlarzowate, dłoniaste do 1m. Ogonek liściowy o dł. 60-100cm pokryty kolcami. Wymagania: Stanowisko bardzo jasne, Temperatura- 18- 24 st. C, Wilgotność powietrza- suche powietrze, Podlewanie- zimą oszczędnie, Rozmnażanie- z nasion . Palma kokosowa- Cocos nucifera: Rośnie do 25 m ( nad brzegiem mórz i oceanów), Młode liście mają kształt rybiego ogona, starsze pierzasto- złożone do 6 m, Owoc o wadze do 4 kg, wewnątrz orzech kokosowy, Wymagania: Stanowisko słoneczne ,Temperatura- 18- 20 st. C, zimą do min. 15 st. C, Wilgotność powietrza- bardzo wysoka, Podlewanie- bryła korzeniowa powinna być stale lekko wilgotna, Rozmnażanie z nasion. Howea: Najpopularniejsza, uprawiana w mieszkaniach, Rośnie do 4 m, Jej przyrost jest bardzo wolny- 1-2 liście w ciągu roku, Liście- długie, rozchylają się na boki ze wspólnego miejsca wyrastania. Wymagania: Stanowisko- jasne, mogą też rosnąć w cieniu, Temperatura- 18- 22 st. C, zimą 14- 18 st. C, Wilgotność powietrza - duża, lubi zraszanie, Podlewanie- umiarkowane, raczej rzadkie, Rozmnażanie- z nasion . Feniks, daktylowiec- Phoenix: Uprawiane są trzy gatunki: - P. dactylifera ( właściwy)- nie polecany do uprawy, szczególnie trwała palma, postrzępione liście - P. canariensis ( kanaryjski)- do uprawy mieszkaniowej - P. roebelenii- (niski)- najtrudniejszy w uprawie, wąskie zwisające, pierzaste liście Wymagania: Stanowisko- jasne, P. canariensis i W.dactyllifera powinny stać latem na dworze w przewiewnym miejscu., Temperatura- 8- 10 st. C zimą, Wilgotność powietrza- wysoka, Rozmnażanie z nasion . Palma biczowa- Rhapis excelsa. Wysokość do 1 m, Liście wachlarzowate, o podzielonych liściach, złożone z 5-8 segmentów, ciemnozielone, o delikatnie piłkowanym brzegu. Wymagania: Stanowisko- jasne, pół cieniste, Temperatura- zimą 5- 10 st. C, Rozmnażanie- z nasion lub odrostów. Waszyngtonia mocna - Washingtonia: 15- 20 cm, Liście po zaschnięciu długo utrzymują się na pniach, tworząc szare brody, czasem do całej Ziemi, do 80 cm. Wymagania: Stanowisko- jasne, Temperatura- zimą 10 st. C, latem 20- 24 st. C, Wilgotność powietrza- wysoka, nie lubi suchego powietrza, Podlewanie- latem obfite, Rozmnażanie- z nasion
PAPROCIE Gromada: paprotniki (Pteridophyda), podgromada paprociowate (Pterophytina) - rośliny kosopolityczne - są bylinamy wytwarzającymi podziemne kłącza - nie kwitną, nie wytwarzają owoców ani nasion. ROZMNAŻAJĄ SIĘ PRZEZ ZARODNIKI
PRZEMIANA POKOLEŃ!! - Zarodnie znajduja się na spodniej str.liści zarodnikonośnych (w postaci drobnych kropek, luźnych kupek lub wyraźnych kresek. - Dojrzałe zarodniki sa lekkie jak puder, drobniutki, mogą być przenoszone przez wiatr na znaczne odległości. - Kiełkując w ciepłym i wilgotnym podłożu tworzą serduszkowate przedrośla-gametofit z rodniami i plemniami. W środowisku wilgotnym dochodzi do zapłodnienia rodni, wyrasta sporofit, który daje początek nowej roślnie. Gdy sporofit się usamodzielni, gametofit zamiera (gametofit-pokolenie płciowe, sporofit- bezpłciowe). Produkcja młodych roślin trwa 5-6 mies. - Liście pierzaste, j. lub c.ziel, pokryte srebrzysto-szarym nalotem albo czerwonawo zabarwione, skórzaste lub delikatne - zwinięte pastorały z których powst.młode liście (paproć chroni wierzchołek liscia) - podłoże próchniczne, luźne, żyzne, dobrze utrzymujące wilgoć, lekko kwaśne - nie toleruja ostrego promieniowania słonecznego i niskiej temp, przede wszystkim `zimnych stóp' - prawie wszystkie o delikatnych liściach- duża wilgotność powietrza - lubiące zraszanie-Asplenium nidus, Nephrolepis exaltata, Phlebodium aureum, Pteris cretica - nie zraszać- Adiantum cuneatum, Blechnum gibbum, Pellea rotundifolia, Platycerium bifurcatum
- znoszą suche powietrze- Cyrtomium falcatum, ROZMNAŻANIE PAPROCI - wysiew zarodników, podział kłączy, rozłogi, in vitro EPIFITY: Asplenium nidus, Blechnum gibbum, Phlebodium aureum, Platycerium bifurcatum NAZIEMNE: Adiantum cuneatum, Cyrtomium falcatum, Nephrolepis exaltata, Pellea rotundifolia, Pteris cretica KONCHA - u Platyerium, zbiornik na wodę i próchnicę, skł.się z szerokich, spłaszczonych liści płonnych, które ściśle do siebie przylegają i jak klamra przytwierdzają roślinę do pnia drzewa. Zewn. Lisć konchy jest zielony, leżące pod nim stopniowo brunatnieją i butwieją, dostraczająć roślinie odżywczej próchnicy. Koncha chroni kłacze przed nasłonecznienem i przegrzaniem. 1.Adiantum cuneatum(Adiantum klinowate): trudna w uprawie (wrażliwa na dym papieros), delikatny wygląd - osie liści i ogonki liściowe czarne, liście bladozielone, drobno podzielone, wachlarzowato trójkątne; półcień lub bezsłoneczne, 16-21stC, zimą min.15stC, regularnie podlewać, nie dopuścić do przesuszenia podłoża, wilgotność pow.wysoka ale nie zraszać, rozmnaż-zarodniki, podział 2.Asplenium nidus (Zanokcica gniazdowa) epifit, liście całobrzegie, lśniące, skórzaste, do 1m dł, 20cm szer, tworzą rozetę, Kłącze krótkie, grube, sztywne, brązowe łuski. Stanowisko jasne ale światło rozproszone, temp. 18-21stC (nigdy <15stC), regularnie podlewac, lekko wilgotne podłoże, Wilg.pow.wysoka, zraszać, rozmnaż-zarodniki, in vitro 3.Blechnum gibbum (Podrzeń garbaty) epifit, jedyny gat. egzot.paproci drzewiastych który można upr. W mieszkaniu. Liście do 120cm dł, pióropusz rosnący pionowo w górę, Li.pojedyncze pierzaste, sztywne, błyszczące. Stan.-jasne (światło rozproszone), temp.zimą 16-18stC, źle znoszą susze powietrze ale nie wolno zraszać liści, podłoże stale wilgotne, rozmnaż-zarodniki 4.Cyrtomium falcatum (Paprotnik sierpowaty): łatwy w uprawie, długowieczny; Liscie łukowato wygięte, Listki podobne do ostrokrzewu, sztywne, c.ziel, błyszczące, Liście do 80cm dł. Półcień, temp.latem 20-25stC, zimą 15-18stC, podłoże stale wilgotne w okresie wzrostu, znosi suche powietrze, rozmnaż-podział, zarodniki 5.Nephrolepis exaltata (Nefrolepis wysoki): najpopularnieszy w mieszkaniach, Liście długie 70-80cm pojedynczo pierzaste, łukowato wygięte, listki lancetowate, cienkie jak papier, j.ziel, sztywne. Miejsca jasne (światło rozproszone) temp latem 18-24stC, zimą 16-18stC, podlewać miękką wodą zimą 1raz na tydz, wiosna-jesien 2-3x/tyg. Wysoka wilgotność powietrza, lubi zraszanie. Nie lubi przeciągów, trącania, nabłyszczania liści. Rozmnażanie- kłacza, rozłogi, zarodniki 6. Pellaea rotundifolia (ciemnotka okrągłolistna) paproć miniaturowa, ogonki liściowe prawie czarne, liście pierzaste dł 10-30cm, listki skórzaste, błyszczące, c.ziel jaj. lub okrągłe. Miejsca oświetlone, toleruje lekkie zacienienie. Temp zimą 12-15stC. B.wrażl. na zbyt wilgotne powietrze, nie zraszać. Rozmnaż-podział, zarodniki 7.Phlebodium aureum (Flebodium złociste) epifit, trudny w upr.dom. liście w środ.natur. do 1m dł, na długich ogonkach. Grube pełzające po powierzchni gruntu kłącza.Miejsca jasne. Temp zimą 12-16stC, podłoże zawsze lekko wilgotne. Wilgotn.pow. wysoka, lubi zraszanie. Rozmnaż- kłącze, zarodniki8.Platycerium- epifit P.bifurcatum (P.widlaste)- Australia, liście wstęgowate, zwisające dł 1m, wierzchołki liści-konchy są nieznacznie rozczłonowane, b.odporna na brak wody i suche powietrze. Rozmnaż-oddzielanie młodych roślin, P.alcicorne (łosie rogi)- Afryka, bardziej wrażliwe i wymagające wobec war.upraw. Miejsca słoneczne, zima okres spoczynku temp.5-10stC. Podlewać obficie, dopiero gdy podłoże przeschnie, zimą oszczędnie. Nie zraszać. Rozmnaż- zarodniki, in vitro, oodzielanie młodych roślin od matecznej. 9.Pteris cretica (orliczka kreteńska) Liście w kształcie skrzydła, wyrastją pękami z podziemnych kłączy. Liście osadzone na czarnych ogonkach dł.15 cm, 2 rodzaje liści: płonne-mniejsze, brzegi ząbkowane ; zarodnikonośne- dł.do 30cm, podwinięte brzegi, kupki zarodni zebrane w stożki. Najlepiej czują się w domowych szklarenkach, b.kapryśne. Półcień i cień, zimą 10-15stC (przetrwają w 5stC odm.czystozielone). podlewac obficie w okresie wzrostu. Wysoka wilgotność powietrza, często zamgławiać. Ph 5-6. rozmnażanie-kłącza, zarodniki
BROMELIA: Rodzina: Bromeliowate
( Bromeliaceae )Ojczyzna: Brazylia, Wybrane rodzaje zaliczane do bromeliowatych: Ananas - Ananas, Aechmea- Echmea, Billbergia- Bilbergia, Vriesea- Frizea, Neoregelia- Neoregelia, Tillandsia- Oplątwa, Cryptanthus- Skrytokwiat, Guzmania- Guzmania Odznacza się dużą
trwałością. Osiąga wysokość ok. 40-50 cm i wytwarza gęstą rozetkę. Jej liście pokrywa 10-20 srebrnoszarych pasów. Liście dekoracyjne, zwłaszcza jeśli mają pasy, kropki, cętki lub srebrzysty nalot. Kwiatostan rozwija się w formie główki, piramidalnie, z rzęsowato wyciętymi liśćmi przykwiatowymi. Okres kwitnienia: od sierpnia do października. Bromelie kwitną tylko raz, tak jak agawa. Pielęgnacja: wszystkie bromelie wymagają równomiernej wilgotności podłoża. Szkodzi im zarówno nadmiar wilgoci, jak i susza. Umiarkowana temperatura - latem idealna to 22-24°C, jasnego stanowiska (nie w pełnym słońcu), zimą 18-20°C lub o dwa stopnie niższa w przypadku bilbergii, echmei i neoregelii., przepuszczalnego podłoża i częstej wymiany powietrza. Podłoże z włóknistego torfu i drobnych kawałków kory służy większości bromelii. Odczyn pH powinien wynosić około 4,5-5, ale dobre wyniki osiągano także przy pH 6-7. Doniczki nie mogą być za duże, ponieważ bromelie nie wytwarzają zbyt silnych korzeni. Rośliny pobierają wodę głównie z wnętrza rozetki liści.
Rozmnażanie: bromelie wytwarzają boczne pędy. Odrosty korzeniowe rozwijają się szczególnie po kwitnieniu poprzedzającego pędu, który wtedy powoli zamiera. Odrosty korzeniowe w przypadku echmei wstęgowatej znajdujemy stosunkowo blisko rośliny matecznej. Dość szybko wypuszczają korzenie. Niewskazane jest ich odcinanie, zanim osiągną określoną wielkość i pewną liczbę liści, stając się już małymi, samodzielnymi roślinami. Obcinamy je ostrym nożem lub nożycami do róż przecinając zdrewniałą część łodygi, a więc w pobliżu rośliny matecznej. Przecięcie nie zdrewniałej części łodygi powoduje przeważnie gnicie.
Odcięte odrosty sadzimy następnie w lekkiej próchniczej mieszance ziemi i stawiamy w ciepłym miejscu.