Rodzaje map geologicznych stosowanych w Polsce.
Mapa jest obrazem Ziemi lub jej fragmentu wykonanym w określonym zmniejszeniu. Mapy są tworzone w oparciu o matematyczną konstrukcję, przedstawiającą treść dzięki zastosowaniu umownych znaków. Prawidłowo wykonana mapa powinna być dokładna, zwierać istotne treści stosowane do skali i być czytelna. Każda mapa jest, skonstruowana w określonej skali, którą należy rozumieć jako stosunek między odległością dwóch punktów na mapie a odległością na powierzchni Ziemi. Inaczej mówiąc skala mapy informuje o stopniu zmniejszenia.
Najczęściej stosowany podział map odnosi się do ich skali oraz treści. Ze względu na skalę, mapy zwykle dzieli się na: wielko-, średnio- i małoskalowe. Klasyfikacja ta nie jest jednoznaczna - w różnych dziedzinach funkcjonują różne zakresy skal.
Mapy geologiczne, z punktu widzenia skali dzielimy na:
ogólne, 1 : 1000000 i powyżej;
przeglądowe, 1 : 500 000 - 1 : 300 000
podstawowe, 1: 200 000 - 1 : 100 000
szczegółowe, 1 : 50 000 - 1: 10 000
plany geologiczne, 1 : 5000 i poniżej.
Mapa geologiczna służy do graficznego przedstawienia faktów geologicznych w określonej skali, na podkładzie topograficznym. Wykonuje się je dla określonych potrzeb praktycznych i teoretycznych.
Z punktu widzenia treści wyróżniamy m. in.:
m. stratygraficzne (przedstawiają wiek skał i ich następstwo),
m. litologiczne (prezentują podstawowe właściwości fizykochemiczne skal),
m. tektoniczne (charakter ułożenie skal),
m. geologiczno - inżynierskie (charakteryzują warunki posadowienia budowli),
m. surowcowe (rozmieszczenie kopalin użytecznych),
m. geofizyczne (właściwości magnetyczne, radioaktywność skal), mapa przedstawiająca rozmieszczenie anomalii magnetycznych lub grawimetrycznych na powierzchni Ziemi,
m. hydrogeologiczne (ilość i jakość wód podziemnych),
m. kompleksowe (składają się często z kilku arkuszy o treści dotyczącej stratygrafii, litologii, tektoniki itp.).
Ze względu na stopień odkrycia dzielimy mapy na zakryte i odkryte.
Mapy zakryte przedstawiają wszystkie utwory występujące na powierzchni terenu, natomiast na mapach odkrytych pomijane są młodsze utwory nadkładu np. mapa geologiczna bez utworów czwartorzędowych (np.: Mapa geologiczna Polski bez utworów kenozoiku 1:1000000)
Dane do map geologicznych uzyskuje się na drodze kartowania terenowego. Jest to ciągle metoda podstawowa - uzupełniana wierceniami i innymi metodami. W przypadku map geologicznych zakrytych, obserwacji terenowych dokonuje się najczęściej w odsłonięciach naturalnych lub płytkich odsłonięciach sztucznych. Dane konieczne do wykonania map geologicznych odkrytych uzyskuje się z wierceń, szybów, którymi uzupełnia się obserwacje uzyskane z odsłonięć. Objaśnienia znaków i barw znajdujemy w legendzie mapy. W legendzie mapy występują dwa rodzaje symboli:
barwy lub szrafowania - uzupełnione symbolami literowymi, cyfrowymi oraz znakami umownymi.
Opracowaniami uzupełniającymi mapę geologiczna są przekroje geologiczne, profile stratygraficzne i opisy.
Przekrój geologiczny jest to zmniejszony, graficzny obraz budowy geologicznej powstały w wyniku przecięcia wycinka skorupy ziemskiej z płaszczyzna pionowa.
Profil stratygraficzny to graficzne przedstawienie kolejności występowania utworów geologicznych na danym obszarze. W nie zaburzonych, poziomo zalegających warstwach skalnych, utwory najstarsze znajdują się na dole, najmłodsze na górze, co odpowiada kolejności ich osadzania się.
W POLSCE
Działalność w dziedzinie kartografii geologicznej koncentruje się w głównej mierze na wieloarkuszowych, seryjnych edycjach map pokrywających obszar całej Polski, lub poszczególnych jej regionów. Seryjne mapy, które opracowano w skalach od 1:300 000 do 1:10 000 obejmują całokształt zagadnień z zakresu geologii, hydrogeologii i geologii inżynierskiej, geofizyki, geochemii oraz zagadnień geologiczno-gospodarczych.
Kartowanie geologiczne jest ustawowym obowiązkiem państwowej administracji geologicznej (Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze). Rolę tę wypełnia Departament Geologii i Koncesji Geologicznych Ministerstwa Środowiska, nadzorowany przez Podsekretarza Stanu - Głównego Geologa Kraju.
Aktualnie podstawowa edycja map seryjnych obejmująca cały kraj wykonywana jest w skali 1:50 000. Obejmuje ona cztery mapy: Szczegółową mapę geologiczną Polski, Mapę hydrogeologiczna Polski i Mapę geologiczno-gospodarczą Polski i Mapę geośrodowiskową Polski w całości realizowane w technologii cyfrowej.
Głównym wykonawcą i wydawcą geologicznych opracowań kartograficznych w Polsce jest Państwowy Instytut Geologiczny, pełniący również rolę koordynatora. Nadzór merytoryczny nad jakością opracowań kartograficznych pełni Komisja Opracowań Kartograficznych przy Ministrze Środowiska.
A oto rodzaje map seryjnych w Polsce:
(więcej informacji na: http://www.pgi.gov.pl/mapy/index.html )
Mapa Geologiczna Polski w skali 1:200 000- Mapa obejmuje obszar całej Polski. Wydana została w dwóch wersjach: A - mapa geologiczna zakryta oraz B - mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. Na każdym arkuszu zamieszczony jest przekrój geologiczny oraz profile stratygraficzno - litologiczne. Barwny arkusz mapy zarówno wersji A jak i B w skali 1:200 000 uzupełnia komplet czarno białych map, w skali 1:50 000, składający się z 16 arkuszy będących powiększona kopią granic geologicznych wraz z lokalizacja i profilem stratygraficznym punktów dokumentacyjnych. Komplet takich map jest drukowany w ograniczonym nakładzie. Do każdego arkusza są opracowane objaśnienia tekstowe w postaci broszury, w których omówiono budowę geologiczną obszaru objętego mapą, przedstawiono profile głębokich otworów wiertniczych oraz wyniki przeglądowych prac zdjęciowych lub wyniki zestawień map w skalach bardziej szczegółowych.
Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:200 000- Na mapie przedstawiono obszary o różnej wydajności, głębokość pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego, hydroizohipsy, przejawy wód mineralnych. Wyznaczono obszary o różnym stopniu izolacji pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego. Zaznaczone zostały również punkty stacjonarnych obserwacji wód podziemnych. Na przekrojach hydrogeologicznych dołączonych do każdego arkusza, pokazano zwierciadło wody oraz litologię skał, w aspekcie stopnia ich przepuszczalności. Na mapie wyróżniono jednostki hydrogeologiczne: regiony, podregiony, rejony. Ponadto na każdym arkuszu zamieszczono trzy mapy w skali 1:500 000 (mapę przepuszczalności utworów powierzchniowych oraz głębokości pierwszego zwierciadła wód podziemnych; mapę miąższości utworów wodonośnych w czwartorzędzie; mapę wodoprzewodności głównego użytkowego poziomu wodonośnego oraz jakości wód.
Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000- Mapa obejmuje obszar całej Polski. Mapa jest ilustrowana jednym lub dwoma charakterystycznymi dla danego obszaru przekrojami geologicznymi. SMGP to mapa zakryta, litologiczno-stratygraficzna, uwzględniająca genezę, tektonikę i stosunki miąższościowe. Odzwierciedla budowę geologiczną w strefie przypowierzchniowej, przy uwzględnieniu pionowego profilu stratygraficzno-litologicznego badanego obszaru; określa możliwości występowania surowców mineralnych, obrazuje stosunki hydrogeologiczne oraz warunki geologiczno-inżynierskie. Zawiera ponadto informacje z geologii dynamicznej, geomorfologii, paleogeografii, ochrony środowiska, itp.
Mapa Hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000- Mapa obejmuje obszar całej Polski; mapa będzie opracowana w krótkim okresie (do 2005 r.) ze względu na potrzebę zachowania porównywalnego stanu rozpoznania warunków hydrogeologicznych i zagrożenia wód podziemnych. Zestawienie obiektów występujących w bazie danych MHP: wodonośność, wody powierzchniowe, jakość wód podziemnych, ujęcia wód podziemnych, inne
Mapa geologiczno - gospodarcza Polski (MGGP) w skali 1:50 000 Mapa jest kartograficznym odwzorowaniem występowania kopalin w strefie przypowierzchniowej i wgłębnej oraz gospodarki złożami na tle wybranych elementów górnictwa i przetwórstwa kopalin, hydrogeologii, geologii inżynierskiej, przyrody, krajobrazu i zabytków kultury.
Mapa geośrodowiskowa Polski (MGP), w skali 1:50 000- Mapa geośrodowiskowa Polski wykonywana jest od 2002 roku. Mapa ta zawiera częściowo treść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski (plansza A) z jednoczesną jej aktualizacją, uzupełniona warstwą informacyjną (plansza B) "Ochrona powierzchni Ziemi" oraz o wprowadzone w najbliższej przyszłości warstwy tematyczne: składowanie odpadów i system NATURA 2000.
Szczegółowa mapa geologiczna Sudetów w skali 1:25 000- Mapa obejmuje obszar od rejonu Prudnika na Opolszczyźnie, po zachodnia granicę państwa pokrywając Sudety polskie oraz ich przedgórze. Mapa jest uzupełniona jednym lub kilkoma typowymi dla danego obszaru przekrojami geologicznymi oraz profilem stratygraficznym. Do każdego arkusza są opracowane objaśnienia tekstowe w postaci broszury, w których omówiono budowę geologiczną obszaru objętego mapą, przedstawiono profile ważniejszych otworów wiertniczych oraz wyniki badań terenowych i laboratoryjnych. Jest to mapa zakryta, litologiczno-stratygraficzna
ATLASY GEOCHEMICZNE