DEFICYTY ROZWOJOWE dziecka w młodszym wieku szkolnym.
Zaburzenia rozwojowe mogą ujawniać się już we wczesnym dzieciństwie. Jeśli objawy te zostaną wcześnie zauważone, to leczenie specjalistyczne może przynieść poprawę stanu i zapobiec późniejszemu załamaniu psychicznemu lub chorobie. Wady fizyczne wcześnie wykryte można korygować. Zaobserwowane u dzieci wady wzroku, słuchu czy postawy, płaskostopiu lub krzywicy. Dość łatwo zauważymy nieprawidłowości w zachowaniu dziecka, jeśli podczas zabawy jest ono przez dłuższy czas niesforne, agresywne lub działa destrukcyjnie. Łatwo jest rozpoznać wady wymowy, np.: jąkanie się. Inne objawy mogą być znacznie trudniejsze do uchwycenia. Powinniśmy uważnie obserwować dziecko, które nie potrafi się skoncentrować, interesuje się wszystkim oprócz tego, czym powinno tylko na krótko skupiając się na danym obiekcie. Jeżeli dziecko ma trudności z wyborem materiału do zabawy lub bawi się nazbyt leniwie, jakby nie dążąc do żadnego efektu końcowego, może to oznaczać, że jest chore, lub nie było w pierwszych miesiącach życia chwalone, zachęcane przez rodziców. Nauczyciele powinni być uwrażliwieni na dzieci specjalnej troski. Mogą to być takie przypadki jak niepełnosprawność umysłowa lub emocjonalna, nadpobudliwość uczuciowa, przejawy silnie agresywnych zachowań występujące na przemian z objawami głębokiego zamknięcia w sobie. Trudności z mówieniem i ubogie słownictwo, zawężone pole uwagi lub ograniczona kontrola nad ruchami. Wiele dzieci może cierpieć na więcej niż jedno z wymienionych zaburzeń. Nauczyciel ma obowiązek diagnozowania dziecka. Obowiązkiem nauczyciela jest składanie sprawozdania dyrektorowi o zauważonych zaburzeniach. Powodzenie szkolne uczniów w dużej mierze uwarunkowane jest osiągnięciem dojrzałości szkolnej. Duży procent dzieci od samego początku nauki napotyka na kłopoty. Są to uczniowie z opóźnieniami i zaburzeniami rozwojowymi różnego rodzaju przy zachowaniu prawidłowo rozwiniętych funkcji intelektualnych.
Mniejsza sprawność określonych funkcji percepcyjnych, intelektualnych może być uwarunkowana:
niekorzystnym oddziaływaniem środowiska wychowawczego /zaniedbanie środowiskowe/
opóźnienie rozwojowe /z możliwością powrotu do normy/
organicznym uszkodzeniem mózgu powstałym w okresie około porodowym, przed, podczas i po porodzie/.
Badania wykazały, że wczesne rozpoznania i rozpoczęta terapia deficytów i zaburzeń rozwojowych będących przyczyną trudności dydaktyczno-wychowawczych może uchronić dzieci przed niepowodzeniami. Nauczyciel powinien umieć dostrzec, że dziecko ma nietypowe specyficzne trudności. Wczesne ich zauważenie odgrywa bardzo istotną rolę w działalności profilaktycznej, jak wyrównawczej.
Najczęściej spotykane u dzieci zaburzenia dotyczą funkcji percepocyjno-motorycznych, chociaż bywają również zaburzenia rozwoju ruchowego, emocjonalnego, społecznego i rozwoju mowy. Dysharmonia może dotyczyć różnych sfer, np.: rozwój fizyczny może być prawidłowy lub przyspieszony, a umysłowy opóźniony. Bywa odwrotnie: dzieci o bardzo dobrym poziomie rozwoju umysłowego odznaczają się opóźnionym rozwojem fizycznym.
Fragmentaryczne deficyty rozwojowe obejmują rozwój:
spostrzegania wzrokowego
postrzegania słuchowego
motoryczny
manualny.
Zaburzenia w rozwoju spostrzegania wzrokowego a problemy w nauce.
Zaburzenia u dzieci z rozwojem spostrzegania wzrokowego dotyczą części kory mózgowej, w której zachodzi odbiór bodźców wzrokowych, ich analiza i synteza. Uczniowie rozumieją znaczenie litery i cyfry jako symbolu, ale nie potrafią się nimi posługiwać jako znakami.
Mylą litery p - g, d - b, m - w, n - u, g - b, p - b.
Z trudem rozróżniają kształty: e - ę, l - t, a - d, u - w, n - w.
Opóźnienia rozwoju funkcji wzrokowych utrudniają naukę pisania. Uczniowie opuszczają drobne elementy graficzne, niewłaściwie rozplanowują pismo w zeszycie, nie mieszczą się w liniach, popełniają dużo błędów ortograficznych. W późniejszych latach dochodzą trudności w nauce geografii, geometrii, biologii.
Nieprawidłowy rozwój z opóźnionym rozwojem spostrzegania słuchowego.
Dzieci mogą dobrze słyszeć, ale mają problemy z różnicowaniem dźwięków. Są to trudności w podziale wyrazów na głoski oraz scalaniu głosek w wyrazy. Wyraźne są kłopoty z czytaniem, pisaniem /szczególnie ze słuchem/, nauką wierszy, tabliczki mnożenia. Dzieci te mają gorszą pamięć słuchową.
Zaburzeniem analizatora słuchowego są także spowodowane wady wymowy. Uczniowie mający problemy tego typu robią błędy w pisaniu, które dawniej popełniali w mówieniu.
W wyniku ćwiczeń doskonalących funkcje słuchowe następuje poprawa w czytaniu, rozumienie poleceń słownych, uczeń potrafi lepiej wypowiadać się, ma bogatsze słownictwo.
Rozwój ruchowy a niepowodzenia szkolne.
Rozwój ruchowy jest ściśle związany z rozwojem poznawczym, emocjonalnym i społecznym. Od dziecka rozpoczynającego naukę szkolną oczekujemy odpowiedniego rozwoju ruchowego. Dzieci o tym zaburzeniu wykonują wszystkie czynności wolniej i mniej precyzyjnie niż jego rówieśnicy. Wykonują wiele ruchów dodatkowych, niecelowych. Niepowodzenia występują głównie na technice, kulturze fizycznej. Z tego powodu dzieci te niechętnie ćwiczą, mało uczestniczą w grach zespołowych i z ruchem wykonują ćwiczenia sprawnościowe. Słaby rozwój ruchowy bywa powodem odrzucenia przez grupę rówieśniczą. Zaburzenie rozwoju ruchowego jest zaburzeniem koordynacji wzrokowo-ruchowej. Dzieci nie potrafią dostosować swoich ruchów do właściwości przedmiotów, np.: nie potrafią chwycić lecącej piłki, wspiąć się na drabinkę. Aby skutecznie przeciwdziałać niepowodzeniom dydaktycznym, trzeba zaznajomić się z możliwie wszystkimi przyczynami tego zjawiska. Dużą rolę w zapobieganiu niepowodzeniom w nauce odgrywa rodzina oraz szkoła.
Nauczyciel może pomóc dziecku w trudnościach szkolnych:
indywidualizować pracę na lekcji
stworzyć zespół wyrównawczy, aby dodatkowo pracować z tymi dziećmi
być w stałym kontakcie z pedagogiem, psychologiem, logopedą i innymi specjalistami
stosować ćwiczenia korektywne, umożliwiające wdrożenie uczniów do systematyczności, kontroli, oraz koncentracji uwagi
organizować zespoły pomocy koleżeńskiej
poznać swoich rodziców
przeprowadzić wywiad z rodzicami, oraz wymieniać spostrzeżenia odnośnie postępów dziecka lub ich braku.
4