SOCJOLOGIA O. jako nauka społeczna Badanie życia społecznego człowieka, grup społecznych i społeczeństw. Wszelkie układy, zależności zachodzące między ludźmi(łac. sociates-społeczeństwo, gr.logos-nauka).Socjologia nauka o społeczeństwie
August Comte - filozof francuski. Mówił, że to nauka badająca społeczne reguły, struktury, procesy, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi. Impulsem do rozważań były: rewolucja francuska, rewolucja przemysłowa-nowe sytuacje, potrzeba spojrzenia na człowieka uwikłanego w te sytuacje.
To, co najbardziej interesuje socjologię to badanie zjawisk i procesów zachodzących w zbiorowym życiu ludzi. Chodzi tu o: -różnorodne związki ludzi ze sobą i ich zbiorowe zachowania, -formy życia społecznego, w ramach których przejawiają się rozmaite relacje międzyludzkie np. środowisko pracy, -instytucje społeczne rozumiane jako zorganizowane i utrwalone zespoły działań ludzkich np. rodzina, -procesy zmian tych relacji, form i instytucji.
Przedmiotem socjologii jest zachowanie nas samych jako istot społecznych.
Zakres zainteresowań socjologii jest szeroki-od analizy przelotnego spotkania na ulicy do badań nad globalnymi procesami społecznymi.
Do czego socjologia może się nam przydać? 1.Świadomość różnic kulturowych (pozwala patrzeć na świat społeczny z innych niż nasz własny punktów widzenia), 2. Ocena skutków działania (badania socjologiczne pomagają w ocenie praktycznych inicjatyw społecznych), 3.Samopoczucie (socjologia może pomóc w poznaniu samego siebie. Im lepiej wiemy dlaczego działamy tak, jak działamy, im więcej wiemy o funkcjonowaniu społeczeństwa w ogóle, tym mamy większy wpływ na naszą przyszłość
Socjologiczne ujęcie szczegółowych dziedzin życia polega na tym, że: -analizuje się ich oddziaływanie na relacje międzyludzkie, -wpływ różnych form owych relacji na funkcjonowanie instytucji i przebieg procesów społecznych
Socjologia ogólna-bada podstawowe zjawiska i procesy społeczne odnosząca się do wszystkich dziedzin życia
Socjologie szczegółowe (empiryczne)-zajmuje się poszczególnymi dziedzinami życia społecznego
Ze względu na skalę zjawisk społ. socjologię dzielimy na: Makrosocjologia-badanie zjawisk społ. w dużej skali, np. dotyczy państw, globalne, warstwy społ.; Mikrosocjologia-badanie zjawisk społ. w małej skali, np. interakcje międzyludzkie czy małe grupy społ.
Socjalizacja to proces (oraz rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu wartości, norm, wzorów zachowań obowiązujących w danej zbiorowości: -pierwotna-od momentu pojawienia się dziecka w rodzinie. Uczymy się życia w społ. na podstawie uczuć, więzi, -właściwa-etap, który na podstawie socjalizacji pierwotnej człowiek dalej się rozwija i rozwija te rzeczy, które nabył wcześniej. Socjalizacja trwa przez całe życie jednostki, lecz największe nasilenie jej jest jak dziecko staje się istotą społ. Największą rolę mają na tym etapie rodzice, później wychowawcy, rówieśnicy i instytucje.
Główne teorie socjologiczne odnoszące się do problemów edukacji: 1.Funkcjonalizm:Herbert Spencer, Emil Durkheim-rzeczywistość społ. to system wzajemnie powiązanych ze sobą części; 2.Teoria konfliktu:Max Weber, Karol Marks-systemy społ. są pełne napięć i konfliktów istniejących między składającymi się na nie częściami. Konflikt jako impuls rozwoju; 3.Teoria interakcji:George Herbert Mead-rzeczywistość odbieramy głównie przez pryzmat symboli i gestów (wieloznacznych); 4.Teorie utylitarne:Adam Smith-maksymalizacja zysków (korzyści), minimalizacja kosztów. To co w ekonomii obowiązuje, również obowiązuje w społeczeństwie.
GLOBALIZACJA-wzrost współzależności różnych społeczeństw, regionów, krajów świata w miarę zacieśniania się stosunków gospodarczych na świecie. Jest zjawiskiem współczesnym, którego nie da się zahamować. Należy więc godzić się z nią, ale racjonalnie do niej podchodzić. Otwierające się granice pomiędzy krajami są pozytywnym zjawiskiem, ale nie powinniśmy dopuścić do tego, by kultury różnych krajów zaczęły się przenikać. Roland Robertson: -bardzo szeroki i złożony proces mający wpływ na wszystkie sfery życia: ekonomiczną, społeczną, polityczną, kulturową w skali ogólnoświatowej; -stanowi wyższy poziom, bardziej zaawansowany, procesu umiędzynarodowienia działalności gospodarczej.
Czynniki globalizacji: -technologiczny (rozwój techniki, nauki, nowe technologie); -ekonomiczny (zależności i współzależności między np. wymianą dóbr); -polityczny (współpraca w sensie budowania polityki kilku państw lub regionów); -kulturowy (wymiana kultury:myśli, sztuki, tendencji malarskich).
Postawy wobec globalizacji: 1.Neoliberalni entuzjaści globalizacji (hiperglobaliści)-bezkrytycznie; 2.Umiarkowani reformatorzy-zwolennicy koncepcji transformacji; 3.Antyglobaliści, malkontenci (sceptycy)-globalizacja zagraża naturze, ponieważ rozwój gospodarczy doprowadzi do degradacji środowiska. Zachowują się agresywnie kiedy mówią o swoich racjach.
Wątpliwości jakie budzi globalizacja: 1.nierówności społeczno-ekonomiczne-zmieniający się typ gospodarowania wpłynął na to, że część społeczeństwa odnalazła się w nowych warunkach, a część nie.; 2.Brak dbałości o tożsamość i różnorodność-chodzi tutaj o zagrożenie kulturowe. W szczególności media to rozpowszechniają (amerykanizacja życia); 3.Zagrożenie dla państw-uwarunkowania związane z polityką i przewaga USA.
Czynniki sprzyjające globalizacji: 1.Rozwój komunikacji-przekaz informacji, możemy o wszystkim wiedzieć; 2.Przepływ informacji (świadomość globalna); 3.Korporacje ponadnarodowe -znacznie poprawiają stopę bezrobocia np. Mc Donalds, coca-cola
Nabywanie świadomości globalnej (2 wymiary): 1.Jako członkowie społeczności globalnej ludzie coraz wyraźnie zdają sobie sprawę, że odpowiedzialność społeczna nie kończy się na granicy państwowej (pomoc humanitarna i techniczna, interwencje w przypadku wojen, konfliktów etnicznych, naruszania praw człowieka); 2.Ludzie sięgają do innych niż narodowe wyznaczników w formowaniu poczucia własnej tożsamości.
TOŻSAMOŚĆ- cechy wyróżniające jednostki lub grupy, określające kim lub czym jest ta jednostka lub grupa i co ma dla nich znaczenie: 1.Jednostkowa: ciągły proces samorozwoju i definiowania naszej własnej osobistej tożsamości, w którym wykształcamy wyjątkowe poczucie siebie i naszego stosunku do otaczającego nas świata; 2.Społeczna: cechy przypisywane jednostce przez innych, wyznaczają one kim jest dana osoba i określają stosunek jednostki do innych, posiadających takie same cechy (student, matka, żonaty)
Tożsamość odnosi się do tego, jak ludzie rozumieją sami siebie i co ma dla nich znaczenie. Tożsamość jednostkowa zaznacza naszą odrębność względem innych, Tożsamość społeczna jest wieloraka i odzwierciedla różne wymiary życia społecznego. Tożsamości społeczne mają wymiar zbiorowym są znakiem, że jednostki są takie jak inni. Tożsamości zbiorowe mogą tworzyć podstawy ruchu zbiorowego.
a) płciowa-nasza tożsamość jako kobiety lub mężczyzny zależy od społecznie skonstruowanej tożsamości rozpoczynającej się w momencie naszego przyjścia na świat
b) seksualna-w wielu krajach jest opisywana przez następujące kategorie: heteroseksualizm, homoseksualizm, biseksualizm; wiele zachowań związanych z seksualnością, które dawniej były zwyczajne, w dzisiejszej polityce społecznej nie byłyby tolerowane
c) grupy wiekowej-nasz wygląd, zachowanie i atrybuty sytuacyjne są elementami tworzenia naszej tożsamości wieku; wyobrażenia wizerunku związanego z pewnymi etapami życia wyznaczonymi przez nasz wiek stanowią punkt odniesienia do naszej samooceny.
d) etniczna i rasowa-tożsamość rasowa jest wynikiem selektywnego eksponowania pewnych cech fizycznych człowieka jako determinujących jego obraz społeczny i kulturowy; tożsamość etniczna nie dotyczy cech fizycznych, związana jest z identyfikowaniem się z przynależnością do pewnej grupy, różnice między grupami sprowadzają się do pewnych elementów wyposażenia kulturowego, postrzeganych jako znaczące dla ich tożsamości (język, obyczaje, zwyczaje, strój, sposoby życia, zachowania w życiu codziennym)
e) religijna-może być źródłem konfliktów międzykulturowych, występują trudności w odróżnieniu jej od tożsamości etnicznej czy rasowej
f) narodowa (obywatelska)-pojęcie obywatelstwa uważane jest za formalno-prawne określenie przynależności do ludności danego państwa, tożsamość narodowa nie jest całkowicie zbieżna z obywatelstwem. Bardziej polega na tym, kim tak naprawdę się czujemy i z jakim państwem bardziej jesteśmy zżyci.
KULTURA w sensie socjologicznym: - wyuczone aspekty społeczeństw ludzkich; są to wspólne wszystkim członkom społeczeństwa elementy kultury, dzięki którym mają oni współpracować i porozumiewać się ze sobą, -system symboli, które dana populacja tworzy i wykorzystuje do organizowania się, do ułatwienia interakcji oraz do kierowania zachowaniami, -wszystko to, co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane przez uczenie się i przekazywanie innym ludziom, a także innym pokoleniom w drodze informacji pozagenetycznej
Cechy charakteryzujące kulturę: -obejmuje całe życie człowieka, -pojęcie kultury nie ma charakteru wartościującego, -jest tworem zbiorowym, a nie indywidualnym, -kultura narasta i przekształca się w czasie
2 aspekty kultury: -niematerialny: treści kulturowe, czyli wierzenia, przekonania, idee, wartości, -materialny: przedmioty, symbole, narzędzia reprezentujące treści kulturowe
Wartości są to idee określające, co uchodzi za ważne, wartościowe i pożądane; dają one ludziom poczucie sensu i ukierunkowują ich działania w interakcjach ze światem społecznym
Normy to reguły zachowań, które odzwierciedlają, czy też zawierają w sobie wartości danej kultury
Systemy symboli: -systemy językowe (kody językowe), -systemy technologiczne (organizacja informacji wiedzy dotyczących kontrolowania i wykorzystywania środowiska), -systemy wartości (standardy, kryteria służące ocenie moralnej postępowania przez jego stosowności), -system przekonań, -system norm, -system wiedzy
Interakcja społeczna: proces obejmujący nasze działania wobec innych i nasze reakcje na ich działanie wobec nas, globalizacja przyczynia się do wzrostu liczby interakcji w które pośrednio lub bezpośrednio zaangażowane są osoby z innych krajów i kręgów kulturowych, to wzajemne oddziaływanie.
Interakcję można podzielić na: 1.wymianę-to dobrowolne transakcje polegające na przekazywaniu dóbr między osobami, z czego wszyscy odnoszą korzyść, 2. grę-kiedy stopień zaspokojenia potrzeb któregoś z osobników zależy nie tylko od sposobu postępowania, ale także od postępowania innych, 3 komunikację
Rola społeczna: zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją, schemat zachowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji, jej element dynamicznym zachowaniowy. W konstrukcji roli wyróżnia się 3 elementy: zachowania nakazane, zachowania zakazane, margines swobody