Podstawowe pojęcia stosowane w działalności i sprawozdawczości pionu higieny pracy Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Czynnik rakotwórczy - czynnik zdolny do wywołania złośliwej nowotworowej przemiany komórkowej
Czynnik mutagenny - czynnik mający zdolność do wywoływania zmian odziedziczonego materiału genetycznego /DNA/ w żeńskich lub męskich komórkach rozrodczych.
Czynnik teratogenny - czynnik mający zdolność do wywołania lub zwiększenia częstości występowania wad wrodzonych /stałych strukturalnych lub funkcjonalnych odchyleń od normy powstających w trakcie embriogenezy/.
Czynnik szkodliwy występujący w procesie pracy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia.
Czynnik niebezpieczny występujący w procesie pracy - czynnik, którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu.
W zależności od poziomu oddziaływania czynnik szkodliwy może stać się niebezpieczny. W zależności od charakteru działania, czynniki niebezpieczne i szkodliwe możemy podzielić na:
fizyczne,
chemiczne,
biologiczne,
psychofizyczne.
Ad. a. Podział fizycznych czynników szkodliwych i niebezpiecznych:
hałas, ultradźwięki, infradźwięki,
wibracja,
pyły, aerozole stałe /dymy/ i ciekłe /mgły/,
temperatura powietrza,
wilgotność powietrza, - mikroklimat
ruch powietrza,
jonizacja powietrza,
oświetlenie /natężenie, luminacja, olsnienie, kontrast, tętnienie strumienia/,
promieniowanie jonizujące,
promieniowanie laserowe,
promieniowanie nadfioletowe,
promieniowanie podczerwone,
pole elektromagnetyczne,
pole elektrostatyczne,
elektryczność statyczna,
zwiększone lub obniżone ciśnienie /w stosunku do atmosferycznego/.
Ad. b. Podział chemicznych czynników szkodliwych i niebezpiecznych:
w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:
toksyczne /działanie ostre i kumulujace/ sumaryczne, synergiczne, antagonistyczne,
drażniące,
uczulające,
rakotwórcze,
mutagenne,
teratogenne,
w zależności od sposobu wchłaniania:
przez drogi oddechowe,
przez skórę i błony śluzowe,
przez przewód pokarmowy.
Ad. c. Podział biologicznych czynników szkodliwych i niebezpiecznych:
Biologiczne czynniki obejmują organizmy żywe i ich części oraz wytwarzane przez nie substancje które dzielą się na:
mikrooganizmy /bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki/ i wytwarzane przez nie substancje /toksyny i alergeny/,
makroorganizmy /rośliny i zwierzęta/.
Ad. d. Podział psychofizycznych czynników szkodliwych i niebezpiecznych:
obciążenia fizyczne:
statyczne,
dynamiczne,
ociążenia nerwowo-psychiczne:
obciążenie umysłu,
niedociążenie lub przeciążenia percepcyjne,
obciążenie emocjonalne.
Podstawowe pojęcia:
Monitoring - /stanu zdrowia, środowiska pracy/ - powtarzalna i ciągła obserwacja, pomiar lub ocena stanu zdrowia lub/ i środowiska pracy w ścisle określonym celu, zgodnie z opracowanym uprzednio planem odnośnie miejsca i czasu oraz przy użyciu porównywalnych metod uzyskiwania i rejestrowania danych.
Ekspozycja - sytuacja, w której czynnik szkodliwy oddziaływuje na organizm dowolną z dróg. Wielkość ekspozycji określa stężenie lub intensywność oddziaływania danego czynnika /grupy czynników/ chemicznego lub fizycznego,zwykle wyrażona w kategoriach liczbowych czasu trwania, częstotliwości i stężenia /dla czynników chemicznych/ lub intensywności /dla czynników fizycznych/.
Narażenie zawodowe - praca w warunkach, w których wielkość ekspozycji przekracza obowiązujące normatywy higieniczne dla jednego lub grupy czynników szkodliwych, /definicja ta nie odnosi się do czynników biologicznych/.
Stanowisko pracy - wynikające z organizacji pracy miejsce, w którym pracownik wykonuje czynności zawodowe stale lub okresowo. /wg. projektu PN - "Nazwy i określenia pojęć stosowanych w badaniach czystości powietrza na stanowiskach pracy"/.
Zakład pracy - /jednostka techniczno-lokalna/ - obiekt lub zespół obiektów położonych w obrębie jednego terenu zabudowań, wyposażony w środki i przedmioty pracy stanowiący samodzielne przedsiębiorstwo lub wyodrębnioną organizacyjnie część przedsiębiorstwa.