ROMANTYZM, szkoła, j polski pomoce


ROMANTYZM
FILOZOFIA EPOKI
Za twórców tej filozofii uważanie byli niemieccy filozofowie: Hegel, Schlegel, Scheling. W procesie poznawania świata należy kierować się intuicją, przeczuciami i wyobraźnią. Rozum może być zawodny. Świat składa się z materii i ducha. Ważniejszy jest duch. Spirytualizm mówił o duchowej postawie świata. Poezja i umiejętność jej tworzenia to boskość w ciele człowieka.
IRRACJONALIZM - artysta dociera do Boga poprzez sztukę opierającą się na intuicji i uczuciu.
MISTYCYZM- wiara w istnienie świata pozazmysłowego i łączenie się z nim.

W.GOETHE - „FAUST”

Nowe motywy romantyczne
1. dwa światy: racjonalny i irracjonalny
2. nie interesowanie się nauką książkową
3. zainteresowanie przyrodą
4. brak prawdopodobieństwa
5. przedstawianie uczuć
6. tragizm
7. człowiek jest zagubiony w świecie i jest marionetką w rękach potężnych sił natury; zawodzą go własne zmysły

CIERPIENIA MŁODEGO WERTERA

Tragizm Wertera
Tragizm Wertera polega na nieszczęśliwej miłości, jego wybujałej uczuciowości i wrażliwości. Żeby być szczęśliwie zakochany musiałby unieszczęśliwić inna osobę. Werter czuł się inny od wszystkich. Nie mógł pogodzić się z rzeczywistością. Był w niej zagubiony. Jego uczucia dominowały nad racjonalnym postępowaniem.

Cechy postawy życiowej - werteryzmu
- sentymentalizm
(wyraża się w kulcie natury i egzaltacji; wywyższanie, stan zachwytu spowodowany uczuciami, ożywienie, uzewnętrznianie własnych uczuć i namiętności)
- przesada, wybujała uczuciowość
- spoglądanie na otaczający świat poprzez pryzmat marzeń, poezji, sztuki, jego idealizacja
- wieczne niepogodzenie się ze światem, niemożność znalezienia sobie miejsca na nim
- wyobcowanie z ludzkiej społeczności
- odczuwanie bólu świata (choroba wieku)

BYRONIZM
Nurt ten rozwinął się w latach 1812 - 1830. Człowiek, który wyznawał byronizm był zazwyczaj skłócony ze światem i innymi ludźmi.
Cechy byronizmu:
- nienawiść do świata ucisku
- nakaz bezkompromisowej walki ze wszystkim co ogranicza swobodę

CECHY BOHATERA BYRONICZNEGO
- człowiek dumny i wyniosły
- człowiek wyobcowany z otaczającego go świata
- indywidualista (w swój własny sposób postrzega świat)
- jest obciążony tajemnicą z przeszłości
- nie jest skłonny do pokory i skruchy
- jest skłonny do śmiałych i desperackich czynów
- jest odważny, śmiały i niezwykły, dotyczy to też siły charakteru
- przedkłada uczucia i emocje nad rozsądek i rozum, bywa bardzo impulsywny
- bohater tragiczny (tragizm potęgowany jest przez nieszczęśliwą miłość)
- nie ma sojuszników
- jest skłócony ze światem i nie chce zgodzić się na rządzący nim porządek
- poświęca własne życie osobiste dla wyższej idei
- jest bohaterem aktywnym, który walczy o wolność i swobodę
WALKA KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI - PRZEŁOM ROMANTYCZNY W POLSCE
SPÓR POKOLENIOWY
Spór klasyków z romantykami był sporem pokoleniowym. Pokolenie starsze opowiadało się za klasycyzmem. Młodsze, w kwestiach światopoglądowych poza cechami racjonalnymi i empirycznymi popierało także uczucia i emocje. Wiązało się to z dążeniami wolnościowymi i demokratycznymi. Był to spór nie tylko o sprawy estetyczne ale i światopoglądowe oraz polityczne. Polemika ta miała charakter czysto teoretyczny. Twórcy byli podzieleni do czasu wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza.

JAN ŚNIADECKI
W 1819 napisał rozprawę „O pismach klasycznych i romantycznych”. Był intelektualistą, racjonalistą. Atakował tendencje romantyczne. Romantyzm uważał za zagrożenie dla rozwoju literatury i oświaty. Sądził, że może mieć zgubny wpływ na czystość polszczyzny, a światopogląd romantyczny miał być zagrożeniem dla zdrowego rozsądku (strefa duchowa jest empirycznie nie sprawdzalna).

TWÓRCZOŚĆ ADAMA MICKIEWICZA

· „Oda do młodości”
1820r. - napisana dla Filomatów. Wyrażała poglądy młodego pokolenia. Oda (utwór pochwalny, patetyczny, wyrażający światopogląd autora) upodobana przez klasyków, uprawiano ją powszechnie.

Prezentacja dwóch światów:
1. zastanego
gnuśny, nie dążą do nowości, nie kierują się uczuciami, są egoistyczni, nie dbanie o szczęście ogółu, świat martwy, ludzie bez uczuć i duszy, krępujący świat
2. powstającego dopiero
świat dla młodych ludzi, musimy się jednoczyć, szczęśliwa młodość, świat lepszy, nieograniczona swoboda, ludzie otwarci na nowości, nieprzesądni, walczący, droga nie będzie łatwa, przełamać słabości, ludzie uczciwi, młodość dzielona z innymi daje radość, jedność, braterstwo, życie według pragnień
Wiersz ma charakter odezwy, apelu. Oda ta adresowana jest do młodych. Scharakteryzowane dwa odmienne światy. Podmiot liryczny pragnie zmian, stary świat przeciw nowemu. wezwanie do walki ze wszystkim co następuje.

Podmiot liryczny nawołuje do działania:
- mamy poszerzyć horyzonty, przyjęcie nowych światopoglądów
- zjednoczyć się
- wartością młodość, młodzi będą kształtować świat dla samych siebie
- szczęście innych szczęściem wszystkich
- ludzie zawsze młodzi czynem
- istotna jest młodość ducha
- umiejętność poświęcenia
Mowa o idei wolności i swobody. Wiara w zwycięstwo młodości, oda pełna optymizmu.

Jest to utwór z pogranicza klasycyzmu i romantyzmu.


Elementy romantyczne:
- apoteza młodości, jawna
- wyraźny bunt
- wyższość uczuć, spontaniczne reakcje, emocje
- obecność dwóch światów, przeplatanie się ich
- najwyższe wartości: swoboda, wolność, nieskrępowanie
- przezwyciężenie norm racjonalnych, empirystycznych
- skreślenia, epitety, które nie miały miejsca w klasycyzmie, nowe elementy obrazowania miały oburzać klasyków

Elementy klasycystyczne:
- gatunek - oda, w to wpleciony wiersz, odezwa, apel
- odwołanie do cech antycznych



PROGRAMOWY CHARAKTER BALLADY „ROMANTYCZNOŚĆ”
Występuje tam Karusia, starzec i gawiedź gminna, narrator. Dziewczyna Karusia widzi swojego zmarłego kochanka. Nikt inny go nie widzi. Starzec mówi, że ona majaczy. Lud jednak wierzy jej. Narrator też wierzy Karusi. Zwraca się ona do Jasieńka. Reaguje bardzo emocjonalnie. Zachowuje się jak osoba nienormalna. Literatura romantyczna lubi robić bohaterów z osób ciężko chorych, półprzytomnych ponieważ twierdzi, że ujawniają oni bez żadnych zahamowań świat nieracjonalny, nierzeczywisty. Są oni najbardziej spontaniczni i szczerzy. Tłum dziwi się postępowaniem dziewczyny. Nie wiedzą jednak, czy jej wierzyć, czy nie, ale w końcu stają po jej stronie. Staje się tak wtedy kiedy Karusia upada na skutek cierpienia. Ona to czuje. W tym momencie pojawia się starzec. Przekonuje on, że duchy nie istnieją i że Karusia nic widzieć nie może. Przekonuje on, że nie ma tu niczego. Wiejska gromada przeciwstawia się starcowi i nadal wierzą Karusi. Teraz zjawia się narrator i opowiada się po stronie ludu. Mówi „Dziewczyna czuje”, co ma świadczyć o prawdzie. Czuje i emocje są narzędziami sprawdzenia realności i prawdy. Emocje i uczucia mocniej do niego przemawiają niż dowody empiryczne. Cała ballada kończy się apelem, wezwaniem: ”Miej serce i patrzaj w serce”. Narrator zarzuca starcowi to, że widzi świat w rozsypce, nie całościowo. Prawdy, które zna to prawdy martwe. Narrator posługuje się prawdami żywymi, np.: ”Czucie i wiara silniej mówi do mnie, Niż mędrca szkiełko i oko”. Z utworu wynika, że postrzegamy zarówno okiem jak i duszą. Przesłanie o dwoistości świata zostało potwierdzone.

PRAWDY ŻYWE W BALLADACH

Lilije”
„Nie masz zbrodni bez kary”.

Świtezianka”
„Kto przysięgę naruszy, ach bieda jemu, za życia biada i biada jego złej duszy”.
Treść:
Każdej nocy spotyka się chłopiec z dziewczyną. Chłopiec chce aby dziewczyna z nim zamieszkała. Wymusza na niej przysięgę. Ona chętnie ją składa. Dziewczyna znikła. Chłopak wraca do domu, a z wody Świtezi wyłoniła się piękna dziewczyna, która namawiała go aby z nią pozostał. On oczarowany idzie do niej. Gdy się zbliżył poznał dziewczynę, która składała mu przysięgę. Zostaje on ukarany. Będzie zaklęty wiecznie wspominał tą dziewczynę pod modrzewiem.

CECHY BALLADY ROMANTYCZNEJ
1. Ludowość
- wiara w obecność nimf, rusałek, duchów
- obecność ludzi, mieszkańców wsi
- duża rola przyrody
język stylizowany na język ludowy (z elementami mowy potocznej i gwary, prosty) cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej o
- powieści
- w każdej balladzie zawarte jest przysłowie ludowe, złota myśl, która kształtuje moralnie ludzi
- autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludźmi (ze wsi)

2. Obecność przyrody
- jest tłem dla wszystkich wydarzeń
- tajemnicza, groźna i niesamowita, tworzy groźny nastrój
- siłą sprawczą wydarzeń
- surowym trybunałem osądzającym człowieka
- stoi na straży wierności i lojalności, honoru i cnoty itp.
- związana ze światem ludzkim

3. Światopogląd romantyczny, czyli to wszystko co zawarte jest w balladzie „Romantyczność”. Są wydarzenia, które mają swój wymiar duchowy. Uczucia dominują nad faktami. Świat można poznać poprzez empirię ale też poprzez uczucia.

RÓŻNE OBLICZA BOHATERA „SONETÓW KRYMSKICH”
Zostały wydane w 1826 roku. Wyrażają zachwyt orientem, krajobrazem górskim. Kultura orientalna była dla romantyków tajemnicza, ciekawa, inna. Jest wprowadzone słownictwo orientalne. Tymi sonetami Mickiewicz potwierdza swoje zainteresowanie orientem. Każdy z tych wierszy stanowi samodzielny utwór. Elementem głównym i wiodącym jest przyroda. Jest ona pretekstem do wyrażania uczuć podmiotu lirycznego. Z jednej strony jest to poezja gór, krajobrazów, morza. Z drugiej strony jest to prezentacja odczuć poety. We wszystkich wierszach jest ten sam podmiot liryczny.

„Pielgrzym”
Podmiot liryczny mówi, że podoba mu się krajobraz orientalny. Znajduje się w krainie dostatku i pięknych ludzi. Zachwyca się pięknem, ale tęskni za swoją ojczyzną i przeszłością. Nie może teraz wrócić do swojej ojczyzny. Wiąże mu się ta rzeczywistość z Litwą. Wyraża tutaj nostalgię. Woli Litwę, choć jest niedostępna niż piękne obszary orientalne. Sceneria jest piękna, ale uczucia ulokował gdzie indziej. Potrafi kontemplować piękno przyrody, ale nie może zdobyć się na poruszenie uczuć. Tekst kończy się zastanowieniem się podmiotu lirycznego czy ojczyzna o nim pamięta. Pielgrzym to człowiek wygnany z ojczyzny. Tęskni za nią i tuła się po świecie. Poszukuje miejsca dla siebie. Dąży do miejsca świętego dla siebie. Jest to trudna wędrówka. Dąży do celu poprzez myśli, wspomnienia. Pielgrzym zawsze wraca do swojego miejsca. U Mickiewicza jest to pielgrzymka ducha i uczuć.

„Burza”
Jest to czwarty sonet. Autor używa tu równoważników zdań aby wytworzyć nastrój grozy, szaleństwo żywiołu burzy. Pokazany jest atak żywiołu na statek. Pokazane są bezradne próby ratowaniu statku. Ukazane są reakcje ludzi. W części refleksyjnej ukazane są uczucia poety. W godzinie śmierci ludzie płaczą, modlą się, są przerażeni. Tylko jeden podróżny nie postępuje tak. Martwi się natomiast, że jest samotny, nie ma się z kim żegnać. Nie ma nikogo bliskiego obok siebie, nie ma wiary. Nie jest związany emocjami z nikim i z niczym.

„Bakczysaraj”
Miasto Bakczysaraj jest wielkie ale puste. Jest to dawna stolica Krymu. Ludzie pozostawili tam cały dorobek swojego życia. Miasto staje się coraz bardziej tajemnicze. Coś co kiedyś oznaczało potęgę, teraz obraca się w ruinę. W części refleksyjnej jest opis fontanny, której woda utożsamia łzy mieszkańców. Ludzie opuścili już miasto, ale źródło wciąż bije. Ludzie przemijają, a natura pozostaje. Jest to refleksja nad przemijalnością świata. Natura odrodzi się, będzie trwać.

DYLEMATY PATRIOTYCZNE I MORALNE W „KONRADZIE WALLENRODZIE”
WALLENROD JAKO TYPOWY BOHATER BYRONICZNY
- działa samotnie
- jest skłonny do desperackich czynów
- nieszczęśliwie zakochany w Aldonie
- poświęca życie osobiste dla ojczyzny
- bohater aktywny, walczy
- indywidualista
- skłócony ze światem, walczy z porządkiem rządzącym nim
- kieruje się emocjami i uczuciami
- impulsywny
- popełnia samobójstwo
- popada ze skrajności w skrajność
- dąży do osiągnięcia założonego celu
- bohater dynamiczny, przekształca się w czasie trwania utworu

FUNKCJA POEZJI I POETY W ŻYCIU NARODU POZBAWIONEGO WOLNOŚCI
„Pieśń Wajdeloty”
Poezja ma:
- być pomostem łączącym literaturę klasycystyczną i romantyczną
- powinna ocalić od zapomnienia historii
- zagrzewać do czynu
- przechowywać najcenniejsze skarby narodowe
- być świadectwem tożsamości narodowej, jest gwarancją jej zachowania
- nie ma siły, która by zabiła literaturę
- ma być zdolna do sterowania zbiorową świadomością
- oddziaływać na czytelnika
- być kluczem do zrozumienia narodowych dziejów
- być formą przetrwania i odnowienia narodu
- ukazywać dzieje narodu, jego przeszłość i żywą tradycję
- musi łączyć naród by nie był podzielony i rozbity
- ma budzić uczucie patriotyczne
- być adresowana do całego społeczeństwa i zrozumiała dla wszystkich
- być pielęgnowana przez naród
- być przewodniczką narodu
- wyrażać uczucia i myśli całego narodu

Poeta:
- ma do spełnienia misję w literaturze jaką pełnił Tyrteusz (zagrzewać do walki)
- łączyć pokolenia całego narodu
- spajać teraźniejszość, przeszłość i przyszłość

CECHY POWIEŚCI POETYCKIEJ
1. Jest kilku narratorów
- narrator autorski, wszechwiedzący, opisuje dzieje Konrada
- narrator, bohater, jest nim Wajdelota w swojej pieśni
- narrator bohater, jest nim Konrad Wallenrod
2. brak chronologii (Wallenroda poznajemy przy wybraniu go na Wielkiego Mistrza, potem jest opisane jego życie)
3. nastrój tajemniczości i grozy
4. egzotyka scenerii odnosi się do głębokiego średniowiecza
5. obecny jest bohater byroniczny
6. połączone są elementy liryckie, epickie i dramatyczne (do liryki należy „Hymn”, do epiki „Pieśń Wajdeloty”, do dramatu pieśń Aldony z Wallenrodem)

III CZ. „DZIADÓW” - DRAMAT NARODOWY OBRAZUJĄCY DRAMAT NARODU
SPOŁECZEŃSTWO POLSKIE
· młodzież
Aresztowania najczęściej dotyczą młodzieży. Są oni świadomi tego co robią, są nieugięci, wierni ideałom, patrioci, solidarni, zawzięci. Dla niektórych z nich walka stała się częścią ich życia. Walczą do końca. Ich środowisko: bohaterskie, ludzie konsekwentnie potwierdzający swe ideały, wartości; w rękach wroga walczą jeszcze bardziej zaciekle, bronią polskości, sprawy o która walczą i ludzkiej godności. Środowisko to jest ukazane w sposób idealistyczny. Ma to uzasadnienie w zasadzie moralnej ® patriota musi znosić cierpienie i zachować wiarę w sens tego cierpienia. Dlatego więźniowie nie popadają w rozpacz, która byłaby zabójstwem dla sprawy.

· arystokracja
Potomkowie magnatów, którzy w konfederacji targowickiej doprowadzili do rozbiorów. Przyjmują Rosjan, sytuację uważali za normalną, Rosjan nie traktowali jak wrogów, nie zauważali problemów Polski, zajmowali się zabawą. Nie interesują się kulturą, tradycją, nauką polską. Pogardzają tym co polskie. Mówią o swojej znajomości języka francuskiego. Mieszkając na Litwie dowiadują się o losach Polski z gazet francuskich. Arystokracja chce przypodobać się moskalom ® chęć zysku. Świadomie izolują się od kultury. Są to ludzie próżni, obłudni. Wolność ich nie obchodzi bowiem nie czują się uwięzieni. Wszędzie czują się dobrze w gronie ludzi znanych sobie. Kosmopolici - ludzie, którzy nie czują związku ze swoim krajem. Ich zainteresowanie skupia się na sprawach błahych: własnej wygodzie, zabawie, flirtów. Chcą wejść w towarzystwo ludzi obdarzonych dużą władzą. Konformiści - dostosowują się tak do sytuacji aby było im wygodnie. Według arystokracji Polska po rozbiorach zyskała opiekuna. Uważają, że potrzebują dworu takiego jak Rosjanie. Sam fakt obcowania z ludźmi posiadającymi dużą władzę czyni ich nietykalnymi. Uważają się za wiodących w narodzie. Megalomani. W sposób bezkrytyczny przejmują obce wzory. Występują przeciwko zmianie sytuacji politycznej w Polsce.

· inteligencja
Przedstawieni negatywnie. Nie spełniają swojej roli. Nie piszą utworów, nie zagrzewają do walki. Literatura nie podtrzymuje świadomości narodowej (celowo). Zbyt długo trzeba czekać na skutki utworów. Literaci uciekają od aktualnych problemów, od odpowiedzialności. Boją się pisać o teraźniejszości. Nie są silni duchem. Obawiają się konsekwencji. Najważniejszy jest dla nich dwór. Mają świadomość sytuacji politycznej ale w niej nie uczestniczą, uciekają od ważnych spraw narodu. Nie ważne jest przesłanie utworu, ale to czy się spodoba.

· kolaboranci
Ludzie obłudni, dwulicowi. Aby zachować stanowiska gotowi są zniszczyć innych. Ważne dla nich są dobra materialne, donosiciele, pochlebcy. Zdają sobie sprawę z władzy Nowosilcowa i chcą, aby ich ochraniał, uprzedzają jego zachcianki, chcą się zasłużyć. Eliminują przeszkody. Działają poprzez zastraszenie, kłamstwo, szantaż. Interpretują fakty tak aby im było wygodniej.

PROMETEIZM
Konrad ma cechy bohatera mitologicznego. Został uwięziony za udział w spisku przeciw carowi. W celi więziennej następuje jego przemiana wewnętrzna. Uważa się za jedynego, który mógłby być przywódcą duchowym Polaków. W Wielkiej Improwizacji wzywa Boga na rozmowę. Żąda od niego „rządu dusz”, który pokaże drogę zbawienia. Dopuszcza się aktu bluźnierstwa wobec Boga. Wytyka Mu brak serca i mówi, że jest „tylko mądrością”, nie obchodzi Go los świata. Bóg nie umie wskazać Polakom drogi do zwycięstwa, za to Konrad jest do tego zdolny. Chce obwołać się nowym przywódcą duchowym ludzi, których „kocha i za milijony cierpi katusze”, gdyż tylko one chce przeciwstawić się władzy ziemskiej i boskiej.
Charakter prometejski: Konrad stylizowany jest na polskiego Prometeusza, chce zbawić ludzkość, sam wybiera sobie walkę z Bogiem i realizowanie swojej idei. Nie boi się skutków swojej działalności. Liczy się z potępieniem wiecznym, ale wyprowadzi ludzi z nacisku carskiego.

MESJANIZM
- miał zjednoczyć naród
- Polacy są narodem wybranym i od nich zależy wyzwolenie całej Europy
- cierpienie narodu ma przynieść Polsce zwycięstwo
- przelana krew młodych romantyków ma sens, bowiem przez nią wiedzie droga do odzyskania niepodległości
- miał podtrzymać Polaków na duchu i umacniać wiarę w zwycięstwo
- tajemniczy mąż 44 ma być wskrzesicielem narodu, miał jako jedyny ocaleć z rzezi, ma wszystkie cechy apokaliptycznego wybawcy

CECHY DRAMATU ROMANTYCZNEGO
- zrywa z trzema jednościami
- brak jedności stylowej
- synkretyzm formy
- wprowadzenie rozbudowanych elementów lirycznych
- pojawienie się bohatera romantycznego
- indywidualizacja języka bohaterów
- obecność elementów fantastyki i ludowe

„PAN TADEUSZ” - NOSTALGICZNE WSPOMNIENIE POLSKOŚCI
GENEZA W ŚWIETLE EPILOGU
Epilog - zakończenie, powiadomienie o losach bohaterów, końcowe wyjaśnienia.
Epilog w „Panu Tadeuszu” jest liryczną wypowiedzią narratora wyjaśniającą zmierzenia utworu, jest to geneza utworu. Autor przedstawia się na tle emigracji paryskiej. Oskarża siebie i innych o ucieczkę. Emigracja jest skłócona. Atmosfera niezrozumienia i kłamstw. Stara się tłumaczyć przegraną powstania. Brak perspektyw na przyszłość. Woli nie mówić o współczesności, gdyż rzeczywistość jest zbyt przytłaczająca. Kraj lat dziecinnych był pełen szczęścia i beztroski. Warto jest go wspominać. Mickiewicz chce powrócić do przeszłości, gdy Polacy byli panami swoich działań. Próbuje oderwać się od rzeczywistości w sferę marzeń i wspomnień. Mickiewicz chce, aby odbiorcą jego utworów był cały naród. Utwór miał być źródłem tradycji, kultury, historii, ma zagrzewać do walki. Autor pragnie by jego utwór zyskał statut pieśni gminnej. Mickiewicz świadomie odwołuje się do poezji ludowej. Chce, aby jego utwór jednał wszystkich, by był odwołaniem do wspólnych uczuć. U źródeł powstania utworu leży tęsknota za ojczyzną. Chęć powrotu do kraju przez wspomnienia. Utwór był napisany ku pokrzepieniu serc. Ukazał się w 1834r.

HISTORIA W UTWORZE
Wszystkie wydarzenia rozgrywają się na tle ważnych wydarzeń historycznych okresu napoleońskiego. Akcja: lato 1811-wiosna 1812.
Wprowadzone retrospekcje (odwołanie się do przeszłości) - sięgają końca XVIIIw.
Historia ukazana jest w trzech płaszczyznach:
1. przeszłość - historia polityczna i obyczajowa
2. teraźniejszość w dwóch wymiarach
- teraźniejszość czasu akcji
- teraźniejszość pisania utworu
3. przyszłość - zasugerowana w formie pragnień, przewidywań

ROMANTYCZNY CHARAKTER UTWORU
- celowe mieszanie gatunków i rodzajów literackich
- świadome łączenie różnych nastrojów: lirycznego, tragicznego, komicznego
- ludowość
- cudowność, niesamowitość, baśniowość (objawia się w opisach)
a) personifikacje
- obecność typowego bohatera romantycznego

Romantyzm Jacka Soplicy
- nieszczęśliwa miłość
- dręczyły go wyrzuty sumienia
- nie doczekał się rezultatów swoich działań
- przeciwstawienie się naturze
- był samotny jako człowiek
- uczucia doprowadziły do tego, że zabił, wybujały temperament
- unieszczęśliwił swoją żonę
- żył obok syna nie dając mu się poznać jako ojciec
- śmierć ze świadomością klęski

PATRIOTYZM UTWORU
- temat Polska, zainteresowanie dla Polskości
- wspomina przeszłość serdecznie, ale też krytykuje
- eksponuje polskość, przywiązanie do tradycji w domu sędziego, pochwała
- tęsknota za krajem
- opisy, dokładne

Patriotyzm Robaka
- powraca do kraju lat dziecinnych, idealizuje przeszłość
- przywiązanie do tradycji, eksponuje polskość
- wprowadza nową koncepcję polityczną
- tęsknota za krajem
- uczucie towarzyszące opisowi ojczyzny

CECHY EPOPEI
Epopeja to dłuższy utwór epicki, ukazujący losy narodu, w przełomowym jego momencie, ukazany na tle natury, która urasta do rangi osobnego bohatera.
1. występuje akcja, narrator, dominująca forma podawcza: opowiadanie, dialog, opis
2. obecność inwokacji (zwrot do Matki Boskiej, Litwy z prośbą o natchnienie)
3. porównanie homeryckie
4. opis zajazdu przypomina opis bitwy
5. trzy splecione ze sobą wątki:
- polityczne (związane z osobą ks. Robaka)
- osobiste (1. miłosny: Tadeusz, Zosia, Telimena; 2. rodzinny: spór o zamek pomiędzy sędzią a Hrabią)
- poboczne (np. Gerwazego, spór Asesora z Rejentem - nie wpływają na akcję ale rozbudowywują fabułę)
6. trzy rodzaje komizmu:
- postaci (np. Rejent, Tadeusz, Telimena)
- sytuacji (np. kiedy Telimenę napadły mrówki)
- słowny (np. wasal - wąsal)
7. język charakteryzuje prostota, jasność ale i bogactwo słownictwa; dużo środków stylistycznych: epitety, onomatopeje
8. utwór realistyczny, odtwarza w sposób pełny realia obyczajowe, polityczne
9. przedstawia obyczaje szlacheckie, uchwyca procesy zachodzące w społeczeństwie
- ubożenie magnaterii, utrata politycznego znaczenia (np. Hrabia)
- bogacenie się drobnego ziemiaństwa (np. Sędzia)
- ubożenie szlachty zaściankowej (np. Bartek Prusak)
- szerzenie się kosmopolityzmu, wyraźnie odrzucanie tradycji narodowych (np. Hrabia, Telimena)
10. napisane wierszem
11. splatanie elementów komicznych i patetycznych

CHARAKTERYSTYKA SZLACHTY POLSKIEJ
W „Panu Tadeuszu” jest ukazana ówczesna szlachta (prawie wszyscy bohaterowie są szlachcicami). Różni się majątkami, stanami społecznymi, ale łączy ich przestrzeganie zasad, obyczajów.
Obyczajowość:
- Gościnność. Szlachta bardzo dbała o gości. Pan chciał pokazać całą swą zamożność a także jak doskonałym jest gospodarzem. Podczas nieobecności pana gośćmi zajmował się zarządca, który dbał, aby goście jak najlepiej się bawili. Dbano również o majątek.
- Przestrzeganie hierarchii społecznej. Ludzie starsi byli szanowani, ze względu na swoje doświadczenie i mądrość. Najwyżej ceniono również ludzi na wysokich urzędach. Damy również zajmowały uprzywilejowane miejsce przy stole. Na Litwie bawiono się hucznie.
- Kładziono nacisk na tak zwaną naukę grzeczności, na wychowanie młodzieży.
- Na śniadanie mężczyźni jedli co innego niż kobiety. Była przykładana wielka waga do przyrządzania potraw.
- Tradycyjną polską potrawą był bigos, przyrządzany na polowaniach.
- Zastawa pełniła funkcję estetyczną, cieszyła swoją pięknością.
- Ważną rolę spełniał alkohol. Polacy pili bardzo dużo. Przy wódce wznoszono toasty. Był to ważny obrzęd.
- Wiejskie rozrywki: polowanie, grzybobranie. Związane one były także z tradycjami. Były okazją do konkurencji, rozstrzygania różnych sporów.


DOROBEK ARTYSTYCZNY JULIUSZA SŁOWACKIEGO

„KORDIAN”
PORTRET PSYCHOLOGICZNY TYTUŁOWEGO BOHATERA (DYNAMIZM POSTACI)
Kordian ulega przemianie. Słowacki wyraża krytykę wobec niedojrzałego bohatera. Tacy ludzie walczyli o Polskę.
Kordian to bohater romantyczny. Cechuje go:
1. samotność
2. niezgoda z zastanym światem, próba zmiany go
3. nieszczęśliwa miłość
4. indywidualizm i tajemniczość
5. skłonność do desperacji
6. dominacja uczuć nad racjonalizmem
7. poczucie odpowiedzialności za zło świata
8. dynamiczny
9. tragiczny (nie dokonał tego, czego chciał)
10. wewnętrzne rozdarcie (pragnie zabić cara ale przeszkadzają mu argumenty prezesa)
Więcej na ten temat w punkcie 49.2.1

WYMOWA POLITYCZNA UTWORU
Słowacki dokonuje tutaj rozrachunku z powstaniem listopadowym. W III akcie krytykuje sfery rządzące. Prezes - Julian Ursyn Niemcewicz boi się działania, hamuje zapał sprzysiężonych. Argumenty:
1. królobójstwo jest wbrew polskiej tradycji
2. obawa przed reakcją innych władców i konsekwencjami
3. odwołania do wiary zabraniającej zbrodni
4. honor nie dopuszcza do złamania przysięgi posłuszeństwa (nawet caru)
5. złamanie honoru rycerskiego walką ukrytą
Na niepowodzenie powstania miała też wpływ przesadna ostrożność przywódców, hamowanie przez nich zapału powstańców. Niedobra praca sejmu, nieudolność, kadra oficerska nie spełniająca wymagań, przesadnie rozsądna. Kordian to szlachcic rewolucjonista, nosił cechy ludzi z powstania. Swoją postawą i deklaracjami dowodzi niedojrzałości politycznej swojej i programu jakim jest szlachecki rewolucjonizm. Niedojrzałość polityczna Kordiana:
1. samotnictwo, działanie bez poparcia
2. chciał zabić cara
3. nie potrafił ocenić obiektywnie sytuacji
4. naiwny, jeden człowiek nie zniszczy całego aparatu władzy
5. brak politycznego programu
6. kierowanie się tylko emocjami
7. jego poetycka wrażliwość, górowanie emocji nad racjonalnym postępowaniem, skłonność do desperacji
8. brak zdystansowania się do działania
9. niezdolność do wyzwolenia się spod argumentów prezesa
10. słaba psychika
Odpowiedzialnością za klęskę powstania Słowacki obarcza także ideologię szlacheckiego rewolucjonizmu. Na przykładzie sceny z domu wariatów sugeruje, że jest on też urojeniem szaleńca.

NORWID

Norwid był twórcą posiadającym bardzo szerokie i wszechstronne zainteresowania artystyczne. Zajmował się poezją, dramatopisarstwem, prozą, sporo też rzeźbił i rysował.
C. K. Norwid prócz wielu rysów indywidualnych tym jeszcze różnił się od innych romantyków, że podejmował tematy ponadczasowe, uniwersalne, a nawet historię Polski i problem walki o niepodległość ujmował w kategoriach ogólnoludzkich. W poezji Norwida bardzo ważne są następujące motywy:
- kult ludzi wielkich, wybitnych jednostek i ich miejsca w społeczeństwie;
- rozważania o człowieku, jego sytuacji w świecie, zależności od historii, cywilizacji i natury, konflikcie jednostka - świat;
- historia - czym są dzieje ludzkości i jak je rozumieć ?
- sztuka i rola artysty - specyficzna, Norwidowska koncepcja artysty, sztuki i poezji;
- miłość jako uczucie ponadczasowe;
- antyk - jego bogaty dorobek kulturowy a świat współczes- ny;

WIELKI ARTYSTA I WIELKA SZTUKA - "FORTEPIAN SZOPENA"

Wiersz ten jest hołdem złożonym wielkiemu polskiemu kompozytorowi. Tekst ten powstał z inspiracji pewnym wydarzeniem. Jest to refleksja z zamachu na gen. Teodora Berga - namiestnika carskiego w Królestwie Polskim. W odezwie, carscy żołnierze zdemolowali Pałac Zamoyskich. Wyrzucono fortepian Szopena, który był pamiątką narodową. Naród wspomina też ostatnie spotkanie z Szopenem. Cały wiersz posiada wiele tematów. Części: 1,2,3 - wspomnienie Szopena; 4,5 - charakter jego muzyki; 6,7 - refleksje nad muzyką, kulturą i sztuką; 8,9,10 - prezentacja zamachu na Berga w Warszawie. Norwid uwydatnił cechy, które uważa za najważniejsze w muzyce Szopena.
Szopena ukazuje jako doskonałego kompozytora. Był on zżyty ze swoją muzyką. Kreuje go na mistrza porównując do sławnego rzeźbiarza. Jego muzyka przekracza dotychczasowe granice muzyki. Jego dokonania artystyczne będą długo znane.
Charakter muzyki Szopena: doskonała, peryklejska (prostota, harmonia), zwraca uwagę na pierwiastki ludowe. Jest odwołanie do biblijnych wartości; muzyka ta ma zdolność do moralnego odradzania słuchaczy. Podtrzymuje ona tradycję; jej wartości są uniwersalne.
O sztuce: Norwid widzi w niej dążenie człowieka do osiągnięcia pełnej doskonałości. Świat nie jest doskonały. Do doskonałości nie można dojść. Tylko kilku artystów się do niej zbliżyło: Dawid, Szopen, Eschyleos. Umieszczenie między nimi Szopena jest wyrazem najwyższego uznania.
Dalsza część to powrót do wydarzeń w Warszawie. Opis panoramy Starego Miasta, Placu Zamkowego. Spokojny opis nabiera coraz więcej dynamizmu aż do wyrzucenia przez Rosjan fortepianu. Wielkość muzyki rodzi strach i nienawiść u tych, którzy nie znoszą żadnego postępu, wszystko co wielkie i nowe u ludzi maluczkich budzi sprzeciw, który odbija się dygresją. Rodzi się sprzeciw u tych, którzy nie są w stanie zrozumieć tej wartości, dorównać wielkością temu co powszechnie jest nieosiągalne. Zakończenie jest optymistyczne - nadejdą czasy, gdy ludzie docenią wartość muzyki Szopena.

"COŚ TY ATENOM ZROBIŁ, SOKRATESIE..."

Norwid Odwołuje się do konkretnych postaci: Sokratesa, Dantego, Kolumba, Camoensa, Kościuszki, Napoleona, Mickiewicza. Łączy ich to, że nie byli doceniani za życia, wygnani, skazani na śmierć, zdobywali uznanie dużo później. Znakiem tego uznania był drugi grób, wspaniały pogrzeb. Zwrotka poświęcona Mickiewiczowi zawiera pytanie: "Coś ty uczynił ludziom, Mickiewiczu ?". Niedopowiedzenie zawiera wróżbę, że los Mickiewicza będzie podobny jak poprzedników.

Dalsze części wiersza to filozoficzne refleksje na temat wybitnych jednostek, które wyprzedzają swój czas.

Zwykła glina ludzka wtapia się w glinę łatwo - ta metafora oznacza, że możemy łatwo rozumieć to, co nam bliskie. Twórczość wybitnych jednostek nie jest akceptowana. Ich idee są zbyt rewolucyjne. Zostaną docenione dopiero przez przyszłe pokolenia.

"W WERONIE"

Wierz zawiera aluzję do tragedii Romea i Julii i opisuje co po nich pozostało: gruzy domów, "rozwalone bramy" i groby pod strażą cyprysów. Ponad nimi niebo "spłukane deszczem, poruszone gromem", księżyc - "łagodne oko błękitu" i spadająca gwiazda. Takie zestawienie przedmiotów i zjawisk skłania do refleksji o przemijaniu. Norwid ukazuje postawę intelektualną ludzi uczonych, polegającą na jednostronnym spostrzeganiu zjawisk. Postawa ta jest zbieżna z postawą starca z "Romantyczności" Mickiewicza (patrz punkt 48.2.1). "Cyprysy mówią", że spadająca gwiazda to łza nad losem kochanków. Mówiąca przyroda to element z wierzeń ludowych. Meteoryty, według tych wierzeń, to łzy aniołów. Mamy tu do czynienia z bliskimi romantykom "żywymi prawdami" z tradycji ludowej. Ludzie uczeni mówią, że są to meteoryty. Zestawienie wiedzy o świecie z prawdą o nim, i choć Norwid nie wypowiada się po żadnej ze stron, domyślamy się, że bliższa mu jest poetyka wizja ludowa. Wiersz posiada dwie płaszczyzny:
Poetycka zaduma nad potęgą miłości. Niszcząca siła zła, działanie czasu dla materii i wieczne trwanie ducha.
Ruiny ciągła◊domów, groby. Wieczność◊poruszająca naturę tragedia.
Refleksja nad postawą racjonalistyczną i uczuciową.4

ZYGMUNT KRASIŃKI - „NIE BOSKA KOMEDIA”

Dramat romantyczny
- brak jedności czasu (akcja trwa kilkanaście lat, niektóre sceny dzieją się równocześnie, między innymi są bliżej nieokreślone, czasem duże, luki czasowe. W wymiarze ideowym utwór odbierać należy w perspektywie wieczności);
- brak jedności miejsca (poszczególne sceny rozgrywają się w różnych, czasem niedokładnie określonych miejscach: w domu hrabiego, w szpitalu obłąkanych, w górach, w okopach Świętej Trójcy)
- brak jedności akcji (wiele różnych wątków: - życie rodzinne hrabiego, - losy Orcia, - starcie rewolucjonistów z arystokracją, - walka duchów dobrych i złych o duszę Męża);
- kompozycja: brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poszczególnymi scenami (każda scena ukazuje inny aspekt przedstawianego świata);
- łączenie fantastyki z realizmem (upiór Dziewicy w domu Męża, sąd nad hrabią w podziemiach, apokaliptyczna wizja Chrystusa powalająca Pankracego);
- elementy liryczne (narrator ma cechy podmiotu lirycznego: emocjonalność wypowiedzi, otoczenie szczególną atmosferą uczuciową kreowanych postaci, np. Orcia);
- łączenie scen zbiorowych (obrazy z obozu rewolucjonistów: monumentalność, rozmach z kameralnymi: rozmowy hrabiego z Marią, Orciem, wyciszenie, liryzm);
- łączenie tragizmu (koncepcja poety i poezji) z komizmem (np. zachowanie gości na chrzcinach);
łączenie patosu (np. kreacja Pankracego) z groteską (np. w rewolucyjnej obrzędowości: "prosimy ślicznie o głowę arystokraty");
- łączenie stylów wypowiedzi (metaforyka prozy poetyckiej obok stylu potocznego gości na chrzcinach i naukowego - lekarza);
Czynnikami spajającymi dramat są: - nadrzędna wobec całości postać narratora, postać głównego bohatera i pojawiające się we wszystkich częściach postacie epizodyczne (np. Ojciec Chrzestny), - symetria kompozycji


"Nie-boska komedia" jest dramatem o różnorodnej problematyce:

Dramat rodzinny:
hr. Henryk o małżeństwie: "Zstąpiłem do ziemskich ślubów, bom znalazł tę, o której marzyłem" (śluby ziemskie jako zniżenie się do ziemskiej rzeczywistości); rozczarowanie "żoną dobrą i skromną", zmęczenie prozą życia (przygotowanie do chrzcin, puste rozmowy gości, codzienność jako "sen fabrykanta Niemca"). Egoizm i marzycielstwo Męża stają się przyczyna tragedii całej rodziny.

Dramat o historii:
bohaterowie to przedstawiciele społeczeństwa; przełomowy moment historii: agonia świata feudalnego; walka klas; historia jako ścieranie się przeciwstawieństw - tragizm historii i z tego wynikająca konieczność ingerencji Opatrzności.

Dramat metafizyczny:
współistnienie świata fantastycznego (wyobrażenia chrześcijańskie) z realnym w jednej przestrzeni i czasie. Wpływ sił nadprzyrodzonych na poczynania ludzi (wszystko, co człowiek robi, ma znaczenie w planie metafizycznym); ciągłą walka Dobra ze Złem o dusze ludzi (moralitet).

Interpretacja dramatu
Pierwotnie utwór miał być zatytułowany "Mąż" (tak nazwany jest hr. Henryk) jako osoba dramatu). Wieloznaczność tego słowa ("mąż": - małżonek, ojciec rodziny; - wojownik, heros, mąż stanu, przywódca) wskazuje na podział tekstu na dwie partie: części 1. i 2., przedstawiające prywatne życie bohatera oraz 3. i 4., opisujące jego udział w życiu społeczno-historycznym.


Zakończenie utworu wynika z logiki myśli historiozoficznej Krasińskiego. Pankracy - samowolnie sięgający po atrybuty władzy boskiej - staje twarzą w twarz z Bogiem i ginie jako samozwaniec. Bóg jest mistrzem w dziele stworzenia i On jedynie potrafi tworzyć historię. Symboliczna postać Chrystusa w finale może być interpretowana dwojako:
(optymistycznie) nadchodząca epoka będzie czasem jakiegoś nowego chrześcijaństwa i odrodzonego Kościoła,
(pesymistycznie) dzieje świata nie będą miały już dalszego ciągu i Bóg przecina bieg historii, gdyż dopełnia się miara ludzkich nieprawości.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
romantic c, SZKOŁA, j. polski
SPIS LEKTUR POLSKI, szkoła, j polski pomoce
modernizm, szkoła, j polski pomoce
ANALIZA I INTERPRETACJA SATYRY „DO KRÓLA” I.KRASICKIEGO, szkoła, j polski pomoce
XX lecie miedzywojenne, szkoła, j polski pomoce
referat o romantyzmie, SZKOŁA, j. polski
Bergson - Śmiech. Esej o komizmie, szkoła, j polski pomoce
barok, szkoła, j polski pomoce
Humor pisanyi, szkoła, j polski pomoce
BOHATEROWIE Z ROMANTYZMU, Szkoła, matura 2008, J. POLSKI, WWW, -wypracowania i pomoce, zestawy, Klas
Koncepcja poety i poezji w utworach romantycznych, SZKOŁA, język polski, romantyzm
ROMANTYCZNOŚĆ, Szkoła, Język polski, Wypracowania
Ewolucja bohatera romantycznego, SZKOŁA, język polski, romantyzm
01DZIADY jako dramat romantyczny, SZKOŁA, język polski, romantyzm
Dziady jako dramat romantyczny, SZKOŁA, język polski, romantyzm
KONCEPCJA POETY I POEZJI W UTWORACH ROMANTYCZNYC1, SZKOŁA, język polski, romantyzm

więcej podobnych podstron