PRAWO ADMINISTRACYJNE- CZĘŚĆ OGÓLNA

Istota administracji

Administracja w języku potocznym to służba, przewodnictwo, prowadzenie czegoś, zarząd. Pochodzi od łac. „minister”- wykonywanie, „ministrale”- kierowanie, „administrale”- zarządzanie.

Jest jedną z 3 struktur władzy poza władzą ustawodawczą i sądowniczą. W nauce administracji mówi się o 2 znaczeniach tego pojęcia:

• administracja to pewna organizacja (pojęcie strukturalne) składająca się z różnych jednostek skupionych wokół organów

• w znaczeniu wąskim- to administracja rządowa składająca się z tzw. państwowych jednostek organizacyjnych

• w znaczeniu szerokim- to państwowe jednostki organizacyjne oraz inne instytucje i organy (organizacja samorządowa)

• administracja jest pewną działalnością (pojęcie funkcjonalne)

ADMINISRACJA- jest organizacją ludzi wyodrębnioną w celu realizacji zadań wymagających wspólnego działania.

• Kasznica i Bigo:

Administracja jest tą częścią działalności państwa, która pozostaje po wyeliminowaniu działalności prawodawczej i sądowej (definicja negatywna)

• Boć:

Administracja publiczna to przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli wynikające ze współżycia ludzi w społeczeństwie.

• Dawidowicz:

Administracja państwowa to system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw- w kierunku wewnętrznym i zewnętrznym, w stosunku do społeczeństwa przy czym przebieg jak i skutki ostatniej sfery działalności przepisywane są państwu jako takiemu.

Sfery działania administracji i jej związanie prawem

Sfera zewnętrzna to działalność administracji podejmowana w stosunku do podmiotów nie podporządkowanych podległością służbową danemu organowi administracji. W szczególności to sfera stosunków z obywatelami, organizacjami społecznymi i innymi jednostkami.

Sfera wewnętrzna obejmuje stosunki z organami czy jednostkami organizacyjnie podporządkowanymi bądź pracownikami służbowo podporządkowanymi.

Administracja sama określa wewnętrzne zasady działania jednostek organizacyjnych. Może ustalać jak powinny wyglądać czynności kontrolne.

Cechy charakterystyczne administracji publicznej

• administracja rządowa działa w imieniu państwa i na rachunek państwa, a administracja samorządowa działa w imieniu własnym i na własny rachunek

• działa na podstawie prawa i w granicach przewidzianych prawem

• funkcjonowanie administracji ma charakter monopolistyczny w tym sensie iż w ramach powierzonych jej przez prawo kompetencje działa jako wyłączny gospodarz w danej kategorii spraw

• działanie administracji ma charakter władczy- ma możliwość stosowania środków przymusu administracyjnego

• działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania

• w swym działaniu opiera się na urzędnikach państwowych, urzędnikach służby cywilnej i pracownikach samorządowych

• działa w sposób ciągły i powinna działać w sposób stabilny

• działa głównie z własnej inicjatywy, a w niektórych przypadkach na wniosek zainteresowanych osób

PRAWO ADMINISTRACYJNE podmiotowe określa prawa administracyjne, to gałąź prawa, która reguluje działania organów administracji.

• Starościak :

Prawo administracyjne to gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych podejmując w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich wypełnianych w swoistych formach działania.

• Ura :

Prawo administracyjne to normy prawne regulujące organizację i zachowanie się administracji publicznej, a także zachowanie osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nienormowanych przez przepisy należące do innych gałęzi prawa.

Cechy prawa administracyjnego

• prawo administracyjne jest gałęzią prawa

• to tzw. prawo pozytywne

• gwarancją przestrzegania jest system sankcji prawnych

• prawo administracyjne reguluje sposób realizacji procesów administrowania

• organy administracji mogą stosować przymus administracyjny

• stanowi część składową systemu prawa

Podział wewnętrzny prawa administracyjnego

PRAWO USTROJOWE (prawo o ustroju administracji publicznej) reguluje organizację i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego powołanego do realizacji zadań z zakresu administracji publicznej. W szczególności reguluje:

• strukturę organów

• procesy kierowania tymi organami

• kwestie nadzoru i kontroli

• problematykę przepływu informacji

• formy i metody realizacji zadań

• zakres zadań poszczególnych organów administracji

• podział terytorialny kraju na potrzeby administracji

Proza ustrojowe jest regulowane w Konstytucji RP, ustawie o samorządzie wojewódzkim, ustawie o samorządzie powiatowym i gminnym, ustawie o administracji rządowej w województwie i innych aktach.

PRAWO MATERIALNE- na materialne prawo administracyjne składają się normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji i podmiotów zewnętrznych. Normy te zawarte są w przepisach prawa powszechnie obowiązującego (konstytucji, akty prawa miejscowego). Prawo materialne może być konkretyzowane przez akty administracyjne lub czynności materialno- techniczne.

Prawo materialne jest nie skodyfikowane i nigdy nie będzie.

PRAWO PROCESOWE- nazywane jest również formalnym lub proceduralnym. Reguluje tok czynności podejmowanych przez organy administracji określone prawem ustrojowym w celu realizacji normy prawa materialnego. Obejmuje ono między innymi tzw. ogólne postępowanie administracyjne, postępowanie egzekucyjne w administracji, postępowanie podatkowe, postępowanie organów administracji specjalnej (policji, straży).

Jest w dużej części skodyfikowane w Kodeksie Postępowania Administracyjnego- KPA z 14.04.1960 r. w „ ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji”.

Prawne formy działania administracji

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI - to prawnie określony typ konkretnej czynności, która może być wykorzystana przez organ administracji do załatwienia określonej sprawy.

Wyróżniamy 2 grupy prawnych form działania administracji:

1. czynności prawne

• stanowienie przepisów powszechnie obowiązujących, stosowanie aktów normatywnych

• wydawanie aktów administracyjnych

• tzw. ugodę administracyjną

• tzw. przyrzeczenie administracyjne

• porozumienie administracyjne

• czynności cywilno- prawne (zawieranie umów)

2. czynności faktyczne

• czynności materialno- techniczne

• działania społeczno-organizatorskie

• działania informacyjne

Akt normatywny- to władcze wyrażenie woli organizatora państwowego zawierającego normy postępowania skierowane da generalnie określonego adresata w abstrakcyjnie określonej sytuacji. Akt normatywny organizacji administracyjnej może być wydany tylko na mocy upoważnienia określonych organów administracji do wydania danego aktu normatywnego w określonej dziedzinie. Powszechnie obowiązujące akty normatywne dzieli się na samoistne, wykonawcze i porządkowe.

Akty wykonawcze- wydawane są na podstawie szczególnego upoważnienia zawartego w akcie wyższego rzędu. Są to np. : rozporządzenia prezydenta RP, rozporządzenia rady ministrów, rozporządzenia prezesa rady ministrów i innych naczelnych organów administracji państwowej, rozporządzenia wykonawcze wojewody, uchwały wykonawcze sejmiku wojewódzkiego, uchwały rady powiatu i rady gminy, zarządzenia wykonawcze dyrektora urzędu morskiego.

Akty porządkowe- wydawane są na podstawie generalnego upoważnienia aktu wyższego rzędu np.: rozporządzenia porządkowe wojewody, uchwały porządkowe rady powiatu, uchwały porządkowe rady gminy, zarządzenia porządkowe zarządu powiatu, zarządzenia porządkowe wójta zarządzenia porządkowe burmistrza lub prezydenta miasta, zarządzenia porządkowe dyrektora urzędu morskiego.

Każdy akt normatywny aby obowiązywał musi wejść w życie poprzez ogłoszenie w wymaganym trybie.

Regułą jest że akty normatywne samoistne i wykonawcze wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich ogłoszenia, a porządkowe po upływie 3 dni od ogłoszenia.

Jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego dniem wejścia w życie tego aktu jest dzień jego ogłoszenia.

Przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie z dniem ogłoszenia jeżeli zwłoka mogłaby spowodować nieodwracalne szkody i zagrożenia życia, zdrowia i mienia.

Podziały terytorialne państwa

• zabór Austriacki- podział dwustopniowy państwa, na niższym stopniu gminy oraz tzw. obszary dworskie, na wyższym stopniu funkcjonowały powiaty. Istniał samorząd terytorialny.

• zabór Pruski- podział trójstopniowy państwa, największą jednostką podziału była prowincja w ramach prowincji wyodrębniono tzw. rejencje i powiaty (wyodrębnione ze względu na funkcjonowanie administracji samorządowej i rządowej), najniższą jednostką podziału były gminy oraz obszary dworskie.

• zabór Rosyjski- podział trójstopniowy; gubernie, powiaty i gminy. Gminy podzielone na gromady.

1918r. po odzyskaniu niepodległości powstało 17 województw z dwoma o statusie szczególnym, województwo Śląskie i Warszawa tzw. województwa grodzkie. Przyjęto podział na powiaty i gminy.

W okresie okupacji podział terytorialny dostosowano do wymogów prawa niemieckiego i radzieckiego. Po wojnie podział terytorialny przyjął model z okresu międzywojennego tzw. województwa, powiaty i gminy wyróżniając dodatkowo miasta oraz jednostki pomocnicze- gromady.

W 1954 r. przeprowadzono reformę terytorialną podziału kraju, która miała na celu likwidacje gmin ze względu na reformę rolną. Utworzono gromady (15- 50 km.2).

Wyróżnia się 3 typy podziałów terytorialnych państwa:

1. ZASADNICZY- tworzy się ze względu na konieczność wykonywania na określonym obszarze zadań państwowych istotnym znaczeniu z punktu widzenia funkcjonowania państwa. Z podziału tego korzystają terenowe organy państwowe oraz organy samorządu terytorialnego.

Podział zasadniczy jest określony w ustawie z 24.07.1998 r. „o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa”. Jednostkami tego podziału są gminy, powiaty i województwa. Do ustawy dołączono wykaz gmin. Ustawa ta nie określa zasad i trybu powstania gmin, funkcjonowania i likwidacji, określa je Konstytucja oraz „ustawa o samorządzie gminnym”.

Tworzenie, likwidacja, podział, łączenie gmin, określenie nazw i siedziby władz gminy należy do kompetencji Rady Ministrów i wynika z rozporządzenia.

Powiat jako jednostka podziału terytorialnego został wprowadzony ustawą „o samorządzie powiatowym”, określa ona również zasady tworzenia, łączenia i likwidacji. Kwestie te należą do kompetencji Rady Ministrów (jak w przypadku gmin). Wprowadza zasadę, że wszystkie kwestie muszą być konsultowane z Radami Powiatu. Rada Ministrów określa rozporządzeniem: nazwy, siedziby władz oraz gminy które wchodzą w ich skład.

Województwa zostały utworzone ustawa z 1998 r. W ustawie tej wskazano siedziby władz województwa (wojewody, sejmiku wojewódzkiego), utworzono 16 województw nadając większości nazwy geograficzne. Zmiana granic województw należą do kompetencji Rady Ministrów w drodze rozporządzenia.

2. SPECJALNY- to podział tworzony dla potrzeb organów nie należących do systemu ogólnych organów administracji ani samorządu terytorialnego. Podziały ze względu na funkcjonowanie np. wojska, lasów państwowych.

Ustawa o administracji rządowej w województwie z 5.06. 1998 r. przewiduje możliwość istnienia podziałów specjalnych dla wykonywania zadań organów administracji nie zespolonej. Powoływanie organów administracji nie zespolonej może nastąpić tylko w drodze ustawy jeżeli jest to uzasadnione charakterem zadań lub ogólnokrajowym zasięgiem tych zadań.

3. POMOCNICZY- jest tworzony w celu wykonania zadań terenowych organów administracji. Ma on uzupełnić podział zasadniczy lub podział specjalny.

Podział gminy na sołectwa oraz podział miast na dzielnice i osiedla. Ustawa „o samorządzie gminnym” stanowi, że sołectwo, dzielnice i osiedla tworzy Rada Gminy w drodze uchwały po przeprowadzeniu konsultacji lub z ich inicjatywy. Zasady tworzenia jednostek pomocniczych określa statut gmin uchwalony przez Radę Gminy.

Pomocniczymi podziałami są również jednostki terytorialne tworzone przez organy powiatu i województwa dla realizacji różnych potrzeb np. z zakresu weterynarii, leśnictwa, geodezji, inwestycji rolniczych.

Gminy mają osobowość prawną, której nie posiadają jednostki pomocnicze.

• Gmina miejska zawiera się w granicach terytorialnych miasta

• Gmina miejsko- wiejska , w skład wchodzi miasto i wsie

• Gmina wiejska, na swoim terenie nie ma żadnego miasta

Administracja centralna

Administracja centralna- to cały układ organizacyjno- funkcjonalny, który tworzą organy, urzędy i inne podmioty oraz instytucje powołane do realizowania zadań administracji publicznej w ramach ich właściwości obejmujących skalę całego kraju.

Kształt administracji centralnej wyznaczony jest przez Konstytucję RP, ale także przez ustawy zwykłe, a gdy chodzi o rozwiązania szczegółowe przez akty wykonawcze do ustaw.

Art. 10 Konstytucji RP

Kategorie centralnych organów administracji dzieli się na tzw. organy naczelne oraz pozostałe organy centralne (urzędy centralne).

Naczelne organy administracji państwowej- to Rada Ministrów oraz te organy administracji państwowej, których właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego państwa, a które równocześnie wchodzą w skład Rady Ministrów. Powoływane są przez Sejm lub prezydenta.

Administracja centralna:

• Naczelne organy administracji rządowej

• Centralne organy administracji rządowej

Prezydent RP- organ władzy wykonawczej; kompetencje prezydenta można podzielić na:

• funkcję reprezentanta w stosunkach zewnętrznych (art. 133 Konstytucji RP)

• sprawowania funkcji w zakresie ochrony zewnętrznej państwa (art. 134 Konstytucji RP)

• kompetencji w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa

• kompetencji związanych z Radą Ministrów (powoływanie rządu)

• funkcję prawodawczą (inicjatywa ustawodawcza)

• odpowiedzialność prezydenta (art. 145 Konstytucji RP)

• art. 144 Konstytucji RP

Rada Ministrów- kompetencje (art. 146 Konstytucji RP)

• zapewnia wykonanie ustaw

• chroni interesy skarbu państwa

• koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej

Skład Rady Ministrów i tryb powoływania- (art. 147 Konstytucji RP)

Prezes RM i wiceprezesi mogą pełnić funkcję ministrów.

Proces tworzenia rządu:

1. prezydent desygnuje prezesa RM i na jego wniosek powołuje RM, następnie w ciągu 14 dni prezes RM przedstawia sejmowi program działania z wnioskiem o udzielenia „votum zaufania” (art. 154 Konstytucji RP)

2. w razie nie powołania rządu w tym trybie sejm w ciągu 14 dni wybiera prezesa RM oraz proponowany przez niego skład RM

3. prezydent w ciągu 14 dni powołuje prezesa RM (art. 155 Konstytucji RP)

---