Większość bohaterów Żeromskiego jest ofiarami jakieś niesprawiedliwości
społecznej lub stoi przed wyborem, w którym często każda z decyzji pociąga
za sobą skutki tragiczne niczym w greckim dramacie. Najwyraźniejszymi tego
przykładami są doktor Judym i Cezary Baryka.
- W "Ludziach bezdomnych" zarówno Joasię i Judyma cechuje bezdomność
moralno-ideowa. Doktor wyrzeka się domu, rodziny i prywatnego życia dla
dobra społecznego. Składa ofiarę ze swojego szczęścia. Stoi przed wyborem -
rodzina a życie społecznika. Wie, że gdy wybierze życie w domowym ognisku,
nie będzie potrafił pozostać wiernym ideom społecznym, zaś wybierając to
drugie skrzywdzi Joasię i sam nie będzie szczęśliwy. "Rozdarta sosna" jest
symbolem jego duszy, ukazuje jego wewnętrzne rozdarcie. Bezdomność głównego
bohatera oznacza samotność jednostki, która pragnie czynić dobro, podjąć
walkę z nędzą , krzywdą ludzi - słowem ze złem tego świata. Jednakże, wybór
Judyma ma swoje źródło w wewnętrznym poczuciu moralnego obowiązku niesienia
miłości cierpiącym, jest przede wszystkim głosem sumienia.
Sam o sobie mówi: "Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani żony, ani jednej
rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością dopóki z oblicza ziemi nie
znikną te podłe zmory. Muszę wyrzec się szczęścia. Muszę być sam jeden, żeby
obok mnie nikt nie był, nikt mnie nie trzymał".
- Cezary Baryka ("Przedwiośnie") to człowiek, którego młodość i psychikę
kształtuje rewolucja. W jego osobie przedstawia Żeromski młodego człowieka
XX-lecia międzywojennego, takiego, który zachłysnął się wolnością kraju,
lecz jest rozczarowany kształtem nowej niepodległej ojczyzny. Przeżywa on
głęboki dramat ideowy, poszukuje właściwej drogi, słusznej idei, której
mógłby służyć. Prbuje ustalić swoją hierarchię wartości moralno ideowych. W
swym młodzieńczym idealizmie pragnie tak jak zwolennicy nowego porządku,
nieść światu sprawiedliwość i walczyć z jej wrogami. Czuje się dumny gdy na
wezwanie rewolucyjnych władz oddaje rodzinne oszczędności. Naczelnym i
jedynym celem dla niego jest dobro i powodzenie zrywu rewolucyjnego. Jednak
rozbieżności między głoszonymi przez rewolucjonistów ideami a ich realizacją
zaczynają budzić w Cezarym sceptycyzm wobec nowego ładu. Poznaje koncepcję
"szklanych domów". W dalszym etapie życia wytyka błędy systemu
komunistycznego, ale nie godzi się także z ideą Gajcowa. Baryka staje przed
dramatycznym dylematem, poprzeć krwawą rewolucję czy pogodzić się z nędzą
najuboższych warstw społeczeństwa. Ostatecznie decyduje się na poparcie
robotniczych wystąpień, ale czy z pełnym przekonaniem?
- Bohaterka "Wiernej rzeki" Salomea Brynicka z narażeniem życia opiekuje się
rannym powstańcem. Leczy go i ukrywa przed węszącymi Moskalami. Zawiązuje
się między nimi głęboki uczucie, które jednak nie przetrwa. Księżna Odrowąż
nie zgadza się na ślub syna z Salomeą. Zdaje się na zdrowy rozsądek, mówi o
perspektywach Józefa, o jego karierze, o konieczności wyjazdu za granicę.
Jego przekonuje wizja wizja misji zagranicznej, którą winien spełnić.
- Nowela "Rozdziobią nas kruki i wrony" nie przedstawia bezpośrednio
rozterek bohaterów. Nie mniej jednak warto o niej wspomnieć, gdyż
przedstawia zróżnicowanie klasowe, obojętność chłopów względem powstania. W
książce chłop okrada umierającego powstańca Winrycha, gdyż traktuje to jako
jedyne źródło dochodu.
Wygenerowano: 10-02-2003 05:17:41