Indywidualności
1. Giambattista Vico (1668 - 1744)
Vico znany jest przede wszystkim za jego „Naukę nową”. Pochodził z niezamożnej rodziny jednak szanującej wartości intelektualne. Studiował samodzielnie historię i filozofię, później zrobił doktorat z prawa. W 1699 otrzymał stanowisko profesora retoryki na Uniwersytecie w Neapolu. Pierwszym jego dziełem filozoficznym było „O najstarszej wiedzy Włochów odczytanej ze źródeł języka łacińskiego”. Które na początku miało składać się z 3 części (metafizyki, filozofii przyrody i etyki), ale krytyka pierwszej części spowodowała, że projekt upadł. Rozprawy „O jednej zasadzie i jednym celu prawa powszechnego” i „O stałym elemencie prawa” stanowiły zapowiedz „Nauki nowej”, która została niedoceniona.
Vico w swej młodości należał neapolitańskich kartezjańczyków, pod koniec XVII zaczął jednak zgłaszać swoje wątpliwości wobec filozofii Kartezjusza. Doszło do tego, że zakwestionował samo „cogito ergo sum”. Pokazuje, że kryterium prawdy nie powinna być jasność i wyrazistość lecz konfrontacja myśli z światem: „prawda i fakt wzajemnie na siebie oddziałują, przechodząc jedno w drugie”. Vico proponuje zamiast dualizmu „coś w rodzaju spirytualistycznego monizmu, który prowadzi do podobnych rezultatów, co monizm materialistyczny”. Jednak większa część „Nauki nowej” poświęcona jest kwestiom historycznym, wynika z niej, że dokonujące się zmiany mają „uniwersalny” cel i sens. Wskazuje trzy fazy nazwane epokami, „Były to epoki: bogów, bohaterów i ludzi”. Wskazuje na różnice w języku żyjących w tych trzech epokach. Vico podpisuje się jednak pod myślą oświeceniową, że rozwój i postęp ludzki polega na przechodzeniu od form niższych do wyższych, nie tylko po względem intelektualnym, ale również moralnym, obyczajowym, prawnym, politycznym, religijnym i innym.
2. Ludovico Antonio Muratori (1672 - 1750)
Mediolański ksiądz, bibliotekarz i archiwista, autor „Starożytności włoskich w wiekach średnich”, „Roczników włoskich” oraz traktatów „O szczęściu powszechnym”.
Muratori szczególną uwagę zwraca na wojny prowadzone na terenie Włoch, stwierdza nawet, że stały się one chlebem powszednim. Pisał również o obojętności władców na cierpienia zwykłych ludzi, za przykład podaje papieża Aleksandra III który walcząc z siłami króla niemieckiego doprowadził do sytuacji gdzie głównymi ofiarami zostali mieszkańcy Włoch. Jego sympatie stoją jednak po stronie Kościoła i duchowieństwa. Pisze o przywiązaniu do chrześcijańskich wartości i etosów (zwłaszcza miłości do bliźniego), które jego zdaniem mogą uczynić szczęśliwym społeczeństwo ludzkie. Potępia zbyt dużą ilość świąt, procesji, świętych misji, bowiem odwracają uwagę biednych ludzi od pracy i obracają się na ogromną niekorzyść tych najbardziej potrzebujących. Zdaniem V. Titone, Muratori może być uznawany za prekursora Risorgimento.
3. Vincenzo Cuoco (1770 - 1823)
Filozofujący historyk, ukończył studia w Neapolu i wykonywał zawód adwokata. Próbował uzyskać jakąś posadę urzędniczą po zajęciu Neapolu przez Francje, za co został skazany na 20 lat wygnania po uwolnieniu się Włoch od Francji. Zamieszkał w Mediolanie gdzie pisał w „Redattore cisalpino”, później został redaktorem naczelnym „Giornale italiano”.
Po zwycięstwie Napoleona nad wojskami austriackimi otrzymał stanowisko Sacro Real Consilio w Neapolu.
Najbardziej uwikłany w ówczesną politykę jest jego „Szkic historyczny”, w którym nie jest tak krytyczny wobec tych, którzy doprowadzili do wybuchu rewolucji francuskiej. Próbował wytłumaczyć te wydarzenia obiektywnymi warunkami, np. życie religijne we Francji powstało wiele różnych sekt, a we Włoszech, z braku „energii moralnej”, fanatyzmu czy ducha buntu, nie (co nie było do końca prawdą).
Pisząc o zdaniach prawodawców stwierdza, że ich głównym celem powinno być sprawianie aby naród czół się szczęśliwy. Prawa powinny odwoływać się do regionalnych wzorców. We „Fragmentach listów do Vincenzio Russo” (trzecim) przedstawia propozycje ustroju nazwanego „despotyzmem prawa” (prawa konstytucyjnego) którego realizatorami powinny być władze miejskie oraz oświecony monarcha. Cuoco był za zlikwidowaniem klasy średniej nazywając ją „pasożytami królestwa”
Program edukacyjny Cuoco zawierał postulat równouprawnienia kobiet i mężczyzn, wprowadzenie bezpłatnego szkolnictwa publicznego (na szczeblu podstawowym) oraz uniezależnienia go od Kościoła.
Generalnie Cuoco uznaje się za jedną z większych indywidualności włoskiego Oświecenia i za prekursora włoskiego Risorgimento.