WYKŁ 2
Koncepcja poznawcza - rozwinęła się w latach 60 XX w. nurt ciągle rozwijający się współcześnie. Jest to nurt niespójny. Ma wiele teorii. Polscy przedstawiciele: Tadeusz Tomaszewski, J. Kozielecki, J. Rejkowski.
Celem było stworzenie portretu człowieka odpowiadającego faktom empirycznym - człowiek nie jest marionetka jest samodzielnym podmiotem, który w dużej mierze decyduje o swoim losie, odpowiada za swój los, działa celowo.
Człowiek w ciągu życia przyjmuje, przetwarza, interpretuje, przekazuje, przechowuje, tworzy informacje za pomocą języka. Nadaje im wartość, znaczenie. Jest to możliwe dzięki kompetencji umysłu ludzkiego.
Umiejętność przetwarzania informacji i wiedzy w procesie twórczego myślenia, dzięki tym właściwościom człowiek tworzy rzeczy nowe, przekracza możliwości swojego środowiska, rozumie kulturę.
Podstawową metodą jest celowe wychowanie i autoreakcje (formowanie siebie wg własnego projektu).
Umysł ludzki zwany jest układem poznawczym, który ma względnie stałe właściwości: inteligencje, zdolności poznawcze, systemy pamięci trwałej i świeżej, możliwości myślenia twórczego, możliwość myślenia abstrakcyjnego, kompetencje językowe. Są to w większości cechy wrodzone, ale środowisko ma wpływ na ich modyfikacje.
Pokonywanie ograniczeń umysłowych:
- opracowywanie zasad heurystycznego myślenia
- budowa komputerów
Informacje mogą pochodzić z 2 źródeł:
- indywidualne doświadczenie jednostki - zdobyte w przeszłości lub wytworzone wskutek twórczego myślenia. Są to informacje utrwalone w pamięci tzw. struktury, schematy matryce poznawcze. Stanowią centralny składnik osobowości człowieka
- informacje pochodzące ze środowiska zewnętrznego - z rodziny, szkoły, media, człowiek nieustannie przyjmuje i przetwarza jest to tzw. metabolizm informacyjny.
Dzięki strukturom poznawczym jednostka ma obraz samego siebie i orientuje się w świecie, swoim otoczeniu.
Informacje te tworzą 2 rodzaje wiedzy:
- wiedza deklaratywna (wiem, że…) łatwo przekazywalna w sposób werbalny. Zawiera w sobie informacje zniekształcone, mityczne.
- wiedza proceduralna /operacyjna/ (wiem jak…) sieć danych o programach działania, które wymagają pokazania danej umiejętności.
Im bardziej złożone struktury poznawcze tym cechy poznawcze człowieka bardziej wielowymiarowe. Przy abstrakcyjnych strukturach człowiek łatwo uogólnia. Otwartość i zamkniętość struktur poznawczych:
- otwartość poglądy ulegają zmianom pod wpływem nowych informacji
- zamkniętość nowe informacje nie zmieniają poglądów człowieka.
Aktywne- człowiek umie wykorzystać informacje zawarte w strukturach w życiu.
Bierne - człowiek nie umie wykorzystać informacji.
Nurt egzystencjalny: wytworzył się po II wojnie światowej. Na nowo postawiono pytanie o sens życia. Towarzyszy krytyka behawioryzmu i psychoanalizy. Prekursorzy: Kirkegardt, Nietsche, Camus.
Psychologowie egzystencjalni pochodzą ze Szwajcarii: Boss, Bintwagen, z USA Mei, Bugental.
Założenia dotyczące natury ludzkiej:
- człowiek jest istotą żyjącą, znajdującą się w czasie ciągłej zmiany i posiada umiejętności uświadamiania sobie własnej egzystencji, stąd płynie możliwość wolnego wyboru w podejmowaniu decyzji, dokonywaniu wyboru, ale jest odpowiedzialny za siebie, za swój wybór. Decyzja, wybór uwikłana jest w dylemat (rozwój - trud, rezygnacja z rozwoju - spokój, śmierć psychologiczna). Istnienie jest ciągła interakcją z innymi i ze światem przyrody. Człowiek dąży do sensownego życia. Człowiek musi uświadomić sobie, ze przestanie istnieć (niebycie): fizyczna śmierć, osamotnienie, pustka.
Podstawowe warunki funkcjonowania: temperatura, pożywienie itp. Oraz drugi człowiek, kontakt z nim.
Zbliżając się do drugiego człowieka odczuwamy jego inność, oraz niewystarczalność ludzkiego języka. Dylemat - być bliżej drugiego człowieka i rozwój oraz możliwość nie zrozumienia, albo odsunąć się od drugiego człowieka i stracić szansę na rozwój.
Lęk - ma uzasadnienie w ludzkiej naturze. Powstaje w wyniku uświadomienia sobie możliwości niebycia. Jest subiektywny i dotyczy wewnętrznych przeżyć człowieka.
- lek przed świadomością skończoności
- lęk przed koniecznością działania w sytuacjach o nieznanych skutkach
- lęk przed bezsensownością życia
- lek przed osamotnieniem i izolacją
O dojrzałej osobowości decyduje możliwość decydowania o wyborze swojego życia.
Procesy poznawcze:
- proces spostrzegania (percepcja) aktywny odbiór informacji, płynących ze świata zewnętrznego. Wiedza motywacje, emocje mają wpływ na sposób odbioru bodźców. Jest to proces ciągłego stawiania hipotez i weryfikowania na podstawie zdobytej wiedzy.
Percepcja - proces twórczy polegający na aktywnym odbiorze, analizie oraz interpretacji zjawisk zmysłowych. Aktualnie płynące informacje przetwarzane sa tak, aby zgadzały się z wiedzą zarejestrowaną w pamięci danej jednostki.
Bodźce działające na narządy człowieka wywołują zmiany tzw. wrażenia - jest to prosty proces poznawczy, który powstaje pod wpływem elementarnych bodźców na receptory jednego rodzaju i polegający na odzwierciedleniu pojedynczych cech tego bodźca.
Następnie wrażenie podlegają organizacji, działają tzw. mechanizmy głębi (trójwymiarowości) oraz mechanizm stałości i powstaje organizacja (synteza) chech. Człowiek postrzega całość. Są to procesy oddolne sterowane danymi z zewnątrz.
Równocześnie istnieją procesy odgórne - wiedza, pamięć, motywacja, oczekiwania, przekonania, język. W wyniku tego procesu nastepuje identyfikacja obiektu.
Spostrzeganie - podstawa percepcji. Jest to proces poznawczy polegający na odzwierciedleniu złożonych bodźców, przedmiotów, zjawisk, które oddziaływają na człowieka
Próg wrażliwości - minimalna ilość energii potrzebna do pobudzenia układu nerwowego.
Czułość receptora - zdolność do różnicowania najmniejszych bodźców tego samego rodzaju.
Stałość spostrzeżeń - polega na tym, że pomimo zmian warunków spostrzegania niektóre kształty, barwy i wielkości przedmiotów w zmiennych warunkach spostrzegamy zgodnie ze schematem ustalonym.
Pewne cechy przedmiotów w wyniku np. uszkodzenia receptorów mogą ulegać zniekształceniom (złudzenie).
Złudzenie patologiczne - polega na uszkodzeniu w obrębie analizatorów, lub może wynikać procesów patologicznych w organizmie (gorączka).
Halucynacja - objaw wytwórczy (chora wyobraźnia) polega na dostrzeganiu bodźców, które nie działają w danej chwili na receptor - omamy.
Urojenia - zaburzenia myślenia
Podział spostrzeżeń:
- figuralne - pewna synteza cech bez identyfikacji, bez rozpoznania
- przedmiotowe - w wyniku identyfikacji i rozpoznania możemy nazwać widziany przedmiot.
- monosensoryczne (jednozmysłowe) - np. wzrokowe, słuchowe.
- polisensoryczne (wielozmysłowe) - np. poznawanie świata przez dziecko: dotyk, zapach, smak.