Prezentacja 1: AMPUTACJE U DZIECI
Amputacje:
Wrodzone
Nabyte
Nagłe
Planowe
Naczyniowe
Nienaczyniowe (nowotwory, pourazowe, deformacje wrodzone, przewlekłe zapalenia np. żył)
Amputacja stanowi punkt wyjściowy w zintegrowanym procesie rehabilitacji pacjentów, dlatego ważne jest:
Właściwe ustawienie kikuta, odpowiadającego wymogom dalszego procesu usprawniania
Właściwe przygotowanie organizmu oraz kikuta do zaprotegowania przez odpowiednią opiekę pielęgnacyjną i ćwiczenia
Zaopatrzenie pacjenta w odpowiednią protezę
Amputacja to nie tylko odjęcie kończyny, ale także wytworzenie nowego narządu, który łącznie z protezą przy pełnej rehabilitacji…
W tym celu należy:
Wybrać odpowiedni poziom amputacji
Właściwie ukształtować kikut
Właściwie zaopatrzyć kończynę chirurgicznie
Należy przygotować kikut do zaopatrzenia
Kikut ma przypominać stożek!
Poziom amputacji - decyduje o nim stan ogólne pacjenta i miejscowy kończyny, a także przyczyna amputacji (naczyniowa czy nienaczyniowa)
W zależności od stanu - 4 poziomy:
Paluch i palce
Staw skokowy
Bliższa 1/3 część goleni
Udo
Wyłuszczenie na poziomie kolana stosowane są raczej w nienaczyniowych amputacjach
STOPA
Wyłuszczenie przez staw Lisfrancea (stępowo-śródstopny), staw między kk klinowatymi i k sześcienną a kk I-VI śródstopia
Kikut taki ma tendencję do ustawienia końsko-szpotawego.
Wymaga specjalnego zaopatrzenia ortopedycznego: silikonowa stopa lub orteza z włókna węglowego.
Umożliwia też chodzenia bez zaprotezowania
Wyłuszczenie w stawie Choparta (staw poprzeczny stępu)
Kikut tez z reguły ulega zniekształceniu końsko-szpotawemu.
Dale liczne dolegliwości.
Trudny do zaopatrzenia ortopedycznego.
Uważany obecnie za kikut wadliwy (raczej się go już nie stosuje).
Amputacja wg Pirigowa
Odjęcie całej stopy z pozostawieniem części kości piętowej, którą przekłada się do końca piszczeli po usunięciu jej chrząstki stawowej.
Nierzadko wytwarza się w tym miejscu staw rzekomy.
Obecnie stosuje się wykonywanie amputacji wg Syme'a.
AMPUTACJA NA POZIOMIE GOLENI
A na tym poziomie jest kompromisem między wymogami mechanicznymi protezowania a wartością biologiczną kikuta.
Im dłuższy kikut tym silniejszy i tym większe dźwignie i tym samym lepsza kontrola protezy.
Jednak a na wysokości ½ goleni z powodu warunków ukrwienia wykazuje silne zaburzenia krążeniowe.
Proteza podudzia - amputacja wg Syme'a
Odjęcie całej stopy, usunięcie powierzchni stawowej kości piszczelowej i obu kostek oraz pokrycie szczytu kikuta płatem skórno-mięśniowym spod pięty.
Kikut jest zdolny do pełnego obciążania z dobrym stanem krążenia i odzywiania.
Nieestetyczny wygląd.
Selektywne odjęcie kikuta na poziomie goleni:
Amputacja dokonana w obrębie 1/3 bliższej goleni
Idealny kikut powinien mieć 16-19 cm długości
KOLANO - wyłuszczanie daje możliwość zachowania chrząstki wzrostowej
Szczególnie wskazane u dzieci.
Kikut jest pogrubiały na końcu, mało elastyczny.
Zalecany też u osób starszych.
UDO - na tej wysokości nie ma problemu z krążeniem w związku z czym można wykonać amputację na dowolnym poziomie
Miejscem z wyboru jest amputacja na poziomie 7-8cm powyżej szczeliny stawu kolanowego.
Kikut udowy długości około 30cm. Mierzony od krętarza większego jest wystarczająco długi i silny, aby w pełni kontrolować protezę, a jednocześnie pozostaje wystarczająca przestrzeń na umiejscowienie nowoczesnego mechanizmu kolanowego oraz zachowania zawieszenia podciśnieniowego.
Kikuty nośne uda zdolne są do bezpośredniego obciążania.
Amputacja wg Gritti-Stokesa polega na odjęciu kończyny tuż nad kłykciem udowym oraz przyłożeniu rzepki. Koniec kikuta pokrywa się płatem skóry z przedniej powierzchni kolan.
Amputacja wg Callandera - lepsza od poprzedniej, różni się tym, że rzepkę usuwa się w całości, zachowując jej aparat ścięgnisto-powięziowy
BIODRO - wyłuszczenie w stawie biodrowym pozostawia ciężkie kalectwo i jest wykonywane w ostateczności
HEMIPELVECTOMIA -usunięcie całej kończyny przez talerz kości biodrowej z połową miednicy
Proteza kanadyjska - na tej wysokości i zawieszenie przez dolny tułów
USPRAWNIANIE CHORYCH PO AMPUTACJI KKD:
Powinno się rozpoczynać natychmiast po wykonaniu amputacji.
Kolejny etap to dopasowanie protezy tymczasowej.
Ćwiczenia w pierwszych dniach po a mają na celu:
Zapobieganie lub zmniejszanie przykurczu w stawach
Zwiększanie przepływu tętniczego, odpływu żylnego w kikucie
Wzmocnienie siły mięśniowej
Wyrobienie czucia powierzchownego, głębokiego, kinestetycznego (proprioceptywnego)
Wzmocnienie siły mięśniowej kończyny zdrowej
Realizacja programu usprawniania:
Poinformowanie pacjenta nt. funkcji kikuta i protezy
Dobór odpowiedniej protezy
Nauka poruszania się przy pomocy protezy
Poprawa sprawności ogólnej i siły mięśniowej kończyny zdrowej i kikuta
Wyuczenie czynności życia codziennego.
Podczas usprawniania szczególną uwagę zwracamy na postawę ciała, trening równowagi i chód w protezie tymczasowej.
W obrębie około 6 miesięcy należy nauczyć pacjenta posługiwać się protezą i poprawić sprawność ogólną.
Program ćwiczeń powinien być dostosowany do stanu ogólnego pacjenta.
Wczesny trening wzmacniający siłę mięśniową i wczesne chodzenie w protezie zapobiega powstawaniu zaników mięśni, poprawia czynność narządów wewnętrznych i prawidłowo…
Planowane odjęcie kończyny
Do planowego odjęcia kończyny należy przygotować pod względem fizjologicznym i psychicznym.
Jeśli stan pacjenta na to pozwala, to stosuje się ćwiczenia ogólnousprawniające.
Usprawnianie przed zaprotezowaniem
Wczesne usprawnianie (okres 10 dni po odjęciu kończyny)
Ćwiczenia oddechowe, siadanie do posiłków
Ćwiczenia stopniowanego wysiłku pozostałymi kończynami
Zabezpieczenie kikuta przed wadliwym ustawieniem
Usprawnianie po wyjęciu szwów
Zabezpieczenie kikuta przed przykurczem
Utrzymywanie pełnej ruchomości w stawach (ćwiczenia czynne oporowe dopiero po 3 tygodniach)
Ustabilizowanie objętości kikuta
Wzmocnienie siły mięśniowej (ćw. Oporowe)
Wyrobienie czucia powierzchownego i głębokiego
Hartowanie kikuta
Zasady higieny i pielęgnacji kikuta
Dbałość o sprawność ogólną
Nauka chodzenia o kulach
Usprawnianie po zaprotezowaniu
Nauka zakładania protezy (protezy podudzia - w pozycji siedzącej i stojącej)
Nauka chodzenia w protezach, ćwiczenia równoważne w protezach początkowo w poręczach
Nauka chodu we wszystkich kierunkach: przód, tył, bok
Chodzenie po schodach (najlepiej od razu co drugi schodek)
Zasadniczy kształt kikuta nadaje chirurg, ale po amputacji objętość kikuta zmienia się z powodu obrzęku pooperacyjnego, a następnie z powodu atrofii mięśniowej.
W celu ostatecznego ustabilizowania objętości wykonuje się bandażowanie.
Do bandażowania używa się elastycznej opaski, 12-25cm szerokości, 3x w ciągu dnia