WYKŁAD IV

Szczepienia

Pasteur - zmienione drobnoustroje mogą być użyte do uodpornienia przeciw zakażeniom.

Teoria selekcji klonalnej Burnetta (1957):

• Im więcej antygenów w szczepionce tym lepiej

• Żywe organizmy są lepsze niż martwe

• Rodzaje szczepionek: drobnoustroje żywe i zabite; fragmenty drobnoustrojów; toksoidy; rekombinanty DNA

Drobnoustroje żywe - wirus krowianki przeciw ospie prawdziwej (czarnej)

Drobnoustroje atenuowane - hodowla bakterii gruźlicy, szczepionka BCG

- pasaże wirusów żółtej febry

- polio, różyczka, świnka, ospa

Pasażowanie ma na celu doprowadzenie do mutacji na materiale genetycznym bakterii i wirusów wskutek niekorzystnych warunków i selekcji pod kątem obecności antygenów i utraty wirulencji.

Szczepionki z całych zabitych drobnoustrojów:

• Bardzo skuteczne: wścieklizna, polio;

• Względnie skuteczne: dur brzuszny, grypa, cholera;

• Wątpliwie skuteczne: dżuma, krztusiec.

Z nieaktywnych toksyn:

Toksyny - inaktywowane formaliną, gdy objawy chorobowe wywoływane są toksynami.

• Tężec - tetanospazmina - bloker uwalniania GABA

• Błonica - toksyna błonicza - hemolityczne, nekrotyczne właściwości dla komórek

Szczepionki zawierające fragmenty komórkowe lub antygeny powierzchniowe:

• Dwoinka zapalenia opon mózgowych

• Wirus zapalenia wątroby typu B

Małe antygeny wytwarzane są syntetycznie lun przez klonowanie.

Skuteczność działania szczepionek:

1. Indukowanie prawidłowego typu odpowiedzi immunologicznej:

• Przeciwciała przeciw toksynom i drobnoustrojom pozakomórkowym

• Odpowiedź komórkowa przeciw drobnoustrojom wewnątrzkomórkowym

2. Trwałość w przechowywaniu

3. Dostateczna immunogenność

Adiuwanty - substancje zwiększające produkcję przeciwciał (wodorotlenek glinu z toksoidem tężca i błonicy - zagęszcza antygen; liposomy; cytokiny - u ludzi z obniżoną odpornością).

Pierwotne niedobory odporności:

• Związane z wewnętrznymi defektami komórek układu odpornościowego

• W większości uwarunkowane genetycznie

Odchylenia swoiste i nieswoiste (limfocyty B i T).

Niedobory zależne od limfocytów B (nawracające zakażenia ropne np. zapalenie zatok, ucha środkowego, płuc):

• Agammaglobulemia - sprzężona z chromosomem X (matki nosicielki defektywnego genu), brak przeciwciał, okresowe uzupełnianie Ig.

Niedobory zależne od limfocytów T (złożone zaburzenia odporności komórkowej i humoralnej):

• Ciężki, złożony niedobór immunologiczny (SCID) - zakażenia drożdżakami, zapalenie płuc, przewodu pokarmowego; gen z defektem chromosomu X (dotyczy chłopców).

Defekt białek dopełniacza - dziedziczone autosomalnie dominująco są niedobory wszystkich białek:

• C1q, C1r, C1s, C2, C4 - choroby kompleksów immunologicznych (toczeń rumieniowaty układowy);

• C3, H, I - zwiększona wrażliwość na zakażenia ropne;

• C5, C6, C7, C8 - zwiększona wrażliwość na zakażania meningokokami.

Niedobory komórek fagocytujących:

• Neutropenia - ciężki niedobór komórek wielojądrzastych;

• Przewlekła choroba ziarniniakowa - niezdolności do wytworzenia rodników tlenowych wskutek wadliwej oksydazy NADPH; drobnoustroje w fagocytach nie są zabijane → odpowiedź komórkowa przeciw przetrwałym bakteriom → ziarniniaki

Objawy ostrzegawcze pierwotnych niedoborów odporności:

• ≥ 8 zakażeń w ciągu roku;

• Zahamowanie prawidłowego rozwoju;

• Ropnie skórne;

• Grzybice;

• Długotrwałe antybiotykoterapie.

Wtórne niedobory odporności:

• AIDS - przyczyna jest wirus HIV

• Pochodzenie wirusa od małp SIV

• Przeniesienie wirusa: pogryzienie, stosunki seksualne, rytuały plemienne, przeszczepienia małpich jąder.

HIV:

• Retrowirus z RNA;

• gp120 łączy się z CD4 na limfocycie T;

• Odwrotna transkryptaza (przepisanie informacji z RNA na DNA);

• Wbudowanie genomu do DNA gospodarza za pomocą integrafy HIV;

• Powielenie DNA;

• Masowa produkcja RNA na matrycy DNA;

• Formowanie i uwalnianie nowych wirusów (okres półtrwania zakażonej komórki < 2 dni).

Rozwój AIDS obejmuje następujące fazy:

1. wniknięcie wirusa do krwioobiegu;

2. okres inkubacji 4 - 6 tygodni;

3. okres ostrych objawów zakażenia (40 - 80% pacjentów);

4. faza utajenia;

5. etap objawów klinicznych (węzły chłonne, przemęczenie);

6. pełnoobjawowa choroba (zapalenie płuc, opon mózgowych, nowotwory, demencja, śmierć).

Leczenie: dostępne preparaty zapobiegają namnażaniu się komórek wirusa oraz utrudniają wnikanie do komórek:

• HAART - hamują różne etapy rozwoju wirusa;

• Nukleozydowe, nienukleozydowe inhibitory odwrotnej transkryptaza;

• Inhibitory HIV - proteazy (hamowanie kształtowania wirusa i apoptozy limfocytów T);

• Inhibitory fuzji i wejścia do komórki.

Kiedy nie dochodzi do AIDS?

• Brak koreceptora CCR5 dla HIV nie wnikającego do komórki;

• Przeciwciała HIV obecne w organizmie, ale brak wirusa;

• Przeciwciała HIV obecne w organizmie, ale „uśpienie” wirusa (zakażenie nieświadome).

Dlaczego organizm zakażony nie broni się?

• Zmienność antygenów wirusa;

• Złuszczanie białek powierzchniowych (szczególnie tych związanych już z przeciwciałem).

HIV a ciąża:

Leczenie antyretrowirusowe + cesarskie cięcie 910 - 12 tydzień ciąży - początek leczenia) - 98% szans zdrowia dziecka.

Alergia

Zmieniona reaktywność ustroju

Alergeny - czynniki środowiska naturalnego - związki wielkocząsteczkowe (białka), < 1 kDa (kilodaltona):

• Alergeny wziewne (pyłki, roztocza, naskórek zwierząt);

• Alergeny pokarmowe (mleko, jaja, orzechy);

• Jad owadów - czynniki środowiska skażonego chemicznie - związki małocząsteczkowe;

• Metale (nikiel, chrom, kobalt);

• Leki;

• Aldehydy;

• Lateks.

Typ I - produkcja IgG w odpowiedzi na niskie stężenie nieszkodliwego alergenu.

Typ II - związana z cytotoksycznością komórek zależną od przeciwciał; fagocytoza lub liza.

Typ I - Alergia

Małe stężenie nieszkodliwych alergenów

↓

Produkcja IgE

↓

Wiązanie przez FcεRI na komórkach tucznych

↓

Uwolnienie mediatorów z komórek tucznych (cytokiny, histaminy)

↓

Kliniczne objawy alergii

Objawy alergii:

• Katar sienny,

• Astma oskrzelowa,

• Atopowe zapalenie skóry,

• Anafilaksja.

Leczenie: histaminy, rozkurczające, adrenalina, kortykosteroidy,odczulenie.

Dziedziczność atopii:

• Rodzice bez alergii - 15%

• Jeden rodzic - 30%

• Oboje rodziców - 50%

Regulacja genetyczna całkowitego poziomu IgE.

Reakcje skórne:

• Bąblowo-rumieniowa w odpowiedzi na kontakt z alergenem (IgE na powierzchni komórek tucznych w skórze):

1. uwolnienie mediatorów

2. wzrost przepuszczalności naczyń

3. miejscowy obrzęk i świąd

Reakcje oskrzelowe:

• astma - ¼ dzieci wyrasta z astmy, która może powrócić po 10 - 15 latach;

• zwiększona liczba komórek tucznych w świetle oskrzeli;

• komórki tuczne charakteryzują się niską degranulacją.

Faza wczesna:

• kromoglikan sodowy - hamuje degranulację;

• kortykosteroidy;

• inhibitory syntezy prostaglandyn.

---