Układ oddechowy (systema respiratorium)

• Drogi oddechowe

• 
  Jama nosowa (jama ustna) górne drogi oddechowe

• Gardło

• 
  Krtań

• Tchawica dolne drogi oddechowe

• oskrzela

• Narząd oddechowy - płuca

Drogi oddechowe

Nos zewnętrzny (nasus externus)

• Zbudowany jest z kości nosowych, wyrostków czołowych szczęki oraz z chrząstek nosowych

Chrząstki nosowe

• Zalicza się tu:

• nieparzystą chrząstkę przegrody nosa - czworoboczna płytka ułożona pośrodkowo, wklinowana pomiędzy blaszkę pionową kości sitowej oraz lemiesz i mały przedni odcinek szczęki

• parzyste chrząstki nosa boczne - są chrzęstnym przedłużeniem kostnego rusztowania nosa

• chrząstki skrzydłowe większe - stanowią rusztowanie skrzydeł nosa, są kształtu podkowiastego

• chrząstki skrzydłowe mniejsze

• chrząstki nosowe dodatkowe

Jama nosowa (cavum nasi)

• podzielona jest w płaszczyźnie pośrodkowej przegrodą nosa, która składa się z części kostnej, części chrząstkowej, oraz z części błoniastej (rozgranicza nozdrza przednie - ruchoma przegroda nosa)

• dolny odcinek jamy nosowej stanowi przedsionek nosa, który pokryty jest skórą, z której wyrastają krótkie włosy nozdrzy

• na ścianie bocznej jamy nosowej występują 3 małżowiny nosowe:

• dolna

• środkowa

• górna

nad którymi występuje często mała małżowina nosowa najwyższa. Dzielą one każdą z części jamy nosowej na 3 przewody nosowe:

• dolny - w ścianie leży ujście przewodu nosowo - łzowego

• środkowy - początkowy odcinek nosi nazwę przedsionka tego przewodu i ograniczony jest u góry fałdem, zwanym groblą nosa, która biegnie łukowato ku dołowi w przedłużeniu przedniego końca małżowiny środkowej. Występuje tu zgrubienie odpowiadające puszcze sitowej, ujście lejka sitowego, zatoki czołowej oraz ujście przednich komórek sitowych.

• Górny - znajduje się tu pojedyncze lub podwójne ujście kom. sitowych tylnych

ponieważ przyśrodkowe krawędzie małżowin nie łączą się z przegrodą nosa, między nimi a przegrodą wszystkie trzy przewody łączą się w pojedynczy przewód nosowy wspólny, a ku tyłowi wszystkie przewody zlewają się w przewód nosowo - gardłowy, który przez nozdrza tylne uchodzi do gardła

• W błonie śluzowej jamy nosowej odróżnia się odcinek:

• Dolny (okolica oddechowa) - pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym migawkowym, zawierającym liczne komórki kubkowe

• Górny (okolica węchowa)

Granica pomiędzy tymi obiema odmiennie zbudowanymi okolicami błony śluzowej wypada mniej więcej na wysokości małżowiny nosowej środkowej

• W błonie śluzowej znajdują się liczne gruczoły nosowe, wytwarzające wydzielinę surowiczo - śluzową

• W obrębie zatok przynosowych błona śluzowa jest znacznie cieńsza i silnie zrośnięta z okostną

Krtań (larynx)

• Zajmuje środkowo - przednią część szyi, leżąc poniżej nasady języka i kości gnykowej i sąsiadując od tyłu z częścią krtaniową gardła

• W pozycji pionowej ciała i naturalnym położeniu głowy krtań wpada mniej więcej na wysokości czterech dolnych kręgów szyjnych.

• U góry krtań zawieszona jest na kości gnykowej, ku dołowi przechodzi w tchawicę

• Rusztowanie krtani stanowią 3 chrząstki nieparzyste:

• Tarczowata - składa się z 2 płytek (prawej i lewej) połączonych ze sobą w linii pośrodkowej pod kątem rozwartym ku tyłowi

• Pierścieniowata - ma kształt pierścienia sygnetowego, którego przednia część, niższa nosi nazwę łuku, część tylna zaś tworzy wysoką płytkę .

• Nagłośniowa - ma kształt sercowatego liścia, którego zwężony koniec, zwany szypułką nagłośni, łączy się w linii pośrodkowej z wewn. powierzchnią kąta chrząstki tarczowatej. Od tego miejsca wznosi się chrząstka nagłośniowa ku Tylowi i ku górze coraz bardziej się rozszerzając

• chrząstka nalewkowata - parzysta, ma kształt trójściennego ostrosłupa, którego podstawa leży na chrząstce pierścieniowatej, a szczyt zakończony jest zrastającą się z nim małą chrząstką rożkowatą . przedni kąt podstawy wystaje ku przodowi jako wyrostek głosowy

• kilka chrząstek drobnych

połączenia chrząstek krtani:

• chrząstka tarczowata łączy się z:

• kością gnykową (więzadła tarczowo - gnykowe)

• chrząstką nagłośniową (więzadło tarczowo - nagłośniowe)

• chrząstkami nalewkowatymi (więzadła głosowe i więzadła kieszonki krtaniowej)

• chrząstką pierścieniowatą (stawy pierścienno - tarczowe oraz więzadło pierścienno - tarczowe)

mięśnie krtani:

• m. pierścienno - tarczowy - wydłużenie i napięcie warg głosowych

• m. pierścienno - nalewkowy tylny - rozszerzenie szpary głośni

• m. pierścienno - nalewkowy boczny - zwężenie szpary głośni

• m. nalewkowy poprzeczny - jedyny nieparzysty mięsień krtani, zbliża do siebie obie chrząstki nalewkowate

• m. tarczowo - nalewkowy - obraca chrząstkę nalewkowatą do wewn. zamykając szparę głośni

• m. pierścienno - nalewkowy tylny - rozwieracz szpary głośni

• mm. Pierścienno - nalewkowy boczny, nalewkowo poprzeczny i tarczowo nalewkowy - zwieracz szpary głośni

• mm. Pierścienno - tarczowy i głosowy - mięśnie napinające wargi głosowe

wszystkie mięśnie krtani z wyjątkiem mięśnia pierścienno - tarczowego(unerwionego przez gałąź zewn. nerwu krtaniowego górnego) unerwione są przez nerw krtaniowy dolny.

Jama krtani

• skład się z:

• przedsionka krtani - łączy się z dolną częścią gardła otworem określanym jako wejście do krtani. Otwór ten znajduje się w tylno - górnej części przedsionka i ograniczony jest u góry i od przodu górnym brzegiem nagłośni, a z boków dwoma symetrycznymi fałdami błony śluzowej, biegnącymi od nagłośni do wierzchołków chrząstek nalewkowatych i zwanych fałdami nalewkowo - nagłośniowymi, a z tyłu i z dołu wcięciem błony śluzowej.

Przednią ścianę przedsionka krtani stanowi tylna powierzchnia nagłośni

• jamy pośredniej krtani - leży między fałdami przedsionka a fałdami głosowymi

• jamy podgłośniowej - rozciąga się od fałdów głosowych do przejścia krtani w tchawicę

• fałd głosowy stanowi wolny brzeg błony śluzowej (wargi głosowej). Wargi głosowe nazywa się głośnią, a ograniczona fałdami głosowymi i powierzchniami przyśrodkowymi chrząstek nalewkowatych szczelina stanowi szparę głośni.

Tchawica (trachea)

• zaczyna się na wysokości VI-VII kręgu szyjnego a kończy się rozdwojeniem tchawicy na dwa główne oskrzela na wysokości trzonu IV kręgu piersiowego

• zbudowana jest z 16-20 chrząstek o podkowiastym kształcie - chrząstki tchawicze, połączonych pasmami tkanki łącznej - więzadła obrączkowe.

• Wskutek podkowiastego kształtu chrząstki te tworzą rusztowanie tylko przedniej i bocznych ścian tchawicy, ściana tylna zaś w całości jest błoniasta.

• Ostatnia chrząstka tchawicy ma kształt dwóch półpierścieni i tworzy ostrogę tchawicy

• Dł. wynosi ok.12cm

• W ścianach tchawicy można odróżnić 2 warstwy:

• Zewn. - zbudowana jest z chrząstek tchawiczych, bogatych we włókna sprężyste, więzadeł obrączkowych i tk. łącznej tworzącej ścianę błoniastą tchawicy, w której występują poprzecznie przebiegające włókna mięśniowe gładkie.

• Wewn. - tworzy ją błona śluzowa, układająca się na ścianie tylnej w podłużne fałdy. Błona śluzowa pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym migawkowym. Tkanka podśluzowa, zawierająca liczne surowiczo - śluzowe gruczoły tchawicze, łączy blaszkę właściwą błony śluzowej z warstwą zewn. ścian tchawicy.

Oskrzela główne

• Na wysokości IV kręgu piersiowego dzieli się tchawica na 2 oskrzela główne (prawe i lewe), z których każde wchodzi do płuca przez jego wnękę

• Główne oskrzela mają budowę taką samą jak tchawica, z której rozdwojenia powstają

• Prawe oskrzele, prawie krótsze od lewego, jest znacznie od niego szersze i przebiega bardziej w przedłużeniu tchawicy, czyli bardziej pionowo.

• W prawym płucu oskrzele główne oddaje 3 oskrzela płatowe, przeznaczone dla trzech płatów płucnych

• Oskrzele płatowe górne prawe - dzieli się na 3 oskrzela segmentowe, które dochodzą do wierzchołka płuca

• Oskrzele płatowe środkowe - dzieli się na 2 oskrzela segmentowe: boczne i przyśrodkowe

• Oskrzele płatowe dolne prawe - oddaje jedno oskrzele segmentowe rozgałęziające się w części górnej płata dolnego (górne), nieco niżej - oskrzele podstawowe przyśrodkowe, czyli sercowe, oraz 3 oskrzela segmentowe podstawowe

• W lewym płucu oskrzele główne oddaje:

• Oskrzele płatowe górne lewe - które dzieli się na gałąź górną i dolną. Gałąź górna oddaje oskrzele segmentowe przednie i gałąź wstępującą, zwaną oskrzelem segmentowym szczytowo - tylnym, od którego odchodzi oskrzele szczytowe i tylne. Gałąź dolna oskrzela płatowego górnego lewego, oddaje 2 odgałęzienia, zwane oskrzelami języczka - górnym i dolnym.

• Oskrzela segmentowe odchodzące od oskrzela płatowego dolnego lewego zachowują się tak samo jak gałęzie segmentowe oskrzela płatowego dolnego płuca prawego.

Płuca (pulmones)

• Leżą w workach opłucnej oddzielone od siebie śródpiersiem

• Na każdym płucu można wyróżnić:

• Podstawę

• Szczyt

• Powierzchnię żebrową

• Wklęsłą powierzchnię przyśrodkową - tu znajduje się wnęka płuca, przez którą wchodzą do płuca oskrzele. Tętnica płucna, tętnice oskrzelowe oraz nerwy, a wychodzą żyły płucne, żyły oskrzelowe i naczynia chłonne.

W przednio - dolnej części powierzchni przyśrodkowej płuca znajduje się wklęsłość, zwana wyciskiem sercowym, która jest znacznie wyraźniejsza na lewym płucu

Powierzchnię żebrową oddziela od powierzchni przyśrodkowej ostry brzeg przedni

• Podstawę płuca odgraniczoną od powierzchni żebrowej i przyśrodkowej ostrym brzegiem dolnym nazywa się powierzchnią przeponową; jest ona odpowiednio wklęsła do wypukłości przepony

• Oba płuca podzielone są szczelinami na płaty

• Płuco lewe - na dwa

• Płuco prawe - na trzy

Szczelina skośna płuca lewego zaczyna się tuż nad wnęką i biegnie po powierzchni przyśrodkowej ku górze i ku tyłowi na część kręgową powierzchni przyśrodkowej, dochodząc do miejsca leżącego ok. 6cm poniżej szczytu, potem zbiega skośnie ku dołowi i przodowi i przez podstawę płuca przechodzi na powierzchnię przyśrodkową i kończy się poniżej wnęki.

Najbardziej ku dołowi i przodowi wysunięty odcinek, leżący tuż przed sercem nosi nazwę języczka płuca lewego

Przebieg szczeliny skośnej na prawym pucu jest prawie identyczny z przebiegiem szczeliny skośnej na płucu lewym. Oprócz tego występuje na płucu prawym szczelina pozioma, która biegnie od wnęki prawej mniej więcej poziomo ku przodowi i przechodząc ciągle poziomo po powierzchni żebrowej schodzi się ze szczeliną skośną

• Każde płuco można podzielić na odcinki oskrzelowo - płucne, które mając własne oskrzela segmentowe oraz własne gałęzie tętnicy płucnej tworzą całości zupełnie prawie od siebie niezależne.

• W górnym płacie płuca prawego są 3 segmenty:

• Szczytowy

• Tylny

• Przedni

• W płacie środkowym

• Segment boczny

• Segment przyśrodkowy

• W płacie dolnym

• Segment górny

• 4 segmenty podstawowe:

• Przyśrodkowy

• Boczny

• Przedni

• Tylny

• W płacie górnym płuca lewego wyróżnia się dodatkowo 2 segmenty:

• Języczkowy górny

• Języczkowy dolny

• Płat dolny płuca lewego - podzielony jest na takie same segmenty jak płat dolny płuca prawego

Gałęzie oskrzela segmentowego dzielą się w płucu na coraz mniejsze gałązki, z których najmniejsze, nie posiadające już chrząstek, określa się jako oskrzeliki końcowe.

• Każdy oskrzelik końcowy dzieli się na 2 oskrzeliki oddechowe, w których scianach wystepują pęcherzyki płucne.

• Oskrzelik oddechowy dzieli się jeszcze dwukrotnie , po czym końcowy oskrzelik oddechowy oddaje od 2 do 9 przewodzików pęcherzykowych, które albo kończą się ślepo, albo rozdwajają się wytwarzając na swych końcach woreczki pęcherzykowe.

• Pęcherzyki płucne występują na całej powierzchni ścian przewodzików pęcherzykowych i woreczków pęcherzykowych, leżąc tuz obok siebie, pooddzielane wspólnymi ścianami, zwanymi przegrodami międzypęcherzykowymi.

• Wszystkie opisane odgałęzienia oskrzelika końcowego tworzą tzw. grono, które jest anatomiczną i czynnościową jednostką płuca. Większa liczba gron tworzy zrazik płuca. Zraziki pooddzielane są od siebie wiotką tkanką łączną stanowiącą przegrody międzyzrazikowe.

• Pęcherzyki płucne oplecione są naczyniami włosowatymi, powstającymi z gałązek tętnicy płucnej. Z naczyń włosowatych powstają naczynia zawłosowate, które łączą się w żyłki przechodzące w gałęzie żył płucnych

• Unerwienie płuc i oskrzeli - n. błędny, włókna ukł. współczulnego, n. przeponowy

Opłucna (pleura)

• Błona surowicza pokrywająca płuca, składa się z:

• Opłucnej płucnej - pokrywa bezpośrednio samo płuco, wnikając aż do dna jego szczelin

• Opłucnej ściennej - górny odcinek, pokrywający szczyt płuca, stanowi tzw. osklepek opłucnej. Opłucna ścienna dzieli się na:

• Opłucna przeponowa - pokrywa przeponę

• Opłucna żebrowa - zrasta się z powięzią wewnątrzpiersiową

• Opłucna śródpiersiowa - cienka blaszka biegnąca od mostka do kręgosłupa. Odgranicza śródpiersie od płuca

Przestrzeń pomiędzy tymi blaszkami to jama opłucna.

Obie blaszki opłucnej przechodzą w siebie dookoła wnęki płuca - obejmując wchodzące i wychodzące z niej twory, które razem wzięte określa się jako korzeń płuca.

• Unaczynienie:

• Opłucna ścienna - aorta piersiowa

• Opłucna płucna - gałęzie oskrzelowe

• Unerwienie

• Opłucna ścienna - włókna czuciowe z II-X nerwu międzyżebrowego, n. przeponowy

• Opłucna płucna - włókna ukł. współczulnego

---