Receptory adrenergiczne:
pobudzane przez norepinefrynę z zakończeń nerwowych a także epinefrynę z nadnerczy, rozmieszczone na bł. Cytoplazmatycznych kom. Wykonawczych. Odpowiedź narządów docelowych jest zależna od funkcji fizjologicznych tego narządu jak i proporcji i rozmieszczenia receptorów alfa i beta. Adrenalina i noradrenalina różnią się powinowactwem do receptorów. Są to receptory metabotropowe do wywołania efektu w kom. Efektorowej potrzebują wtórnych (II-rzędowych) przekaźników i aktywują wewnątrzkom. Reakcje enzymatyczne.
Podział receptorów:
Receptory alfa1: występują na powierzchnie błon kom. Postsynaptycznych. Najwięcej na kom. M. gładkich naczyń skóry i bł. Śluzowych. Pobudzenieskurcz naczyń i wzrost ciś. Pobudzenie powoduje wzrost aktyw. Fosfolipazy C i przekształcanie fosfatydyloinozytolu w tri fosforan inozytolu (IP3) i diacyloglicerol (DAG). IP3 wzrost stęż Ca w kom (uwalnianie z ER) , tworzenie cGMP i dalsze przemiany metaboliczne, w wątrobie Ca wraz z kalmoduliną aktywuje fosforylaze i zwiększa glikogenolizę.
Agoniści: epinefryna, norepinefryna, norfenefryna, fenylefryna, metoksamina
Antagoniści: prazosyna, terazosyna
Receptory alfa2: wystepują na bł kom presynaptycznychautoreceptory. Pobudzenie zmniejsza wydzielanie norepinefryny na zakończeniach neuronów. Występują presynaptycznie na neuronach cholinergicznych ukł. Przywspółczulnego pobudzenie zmniejsza ilość wydzielanej Ach. Występują jeszcze postsynaptycznie w OUN, w ośrodkach regulujących AUN stymulacja hamuje aktywność ukł. Współczulnego. Działanie opiera się na hamowaniu aktywności cyklazy adenylowej.
Agoniści: nor epinefryna, epinefryna, ksylazyna
Antagoniści: johimbina
Receptory beta1: zlokalizowane w bł. Postsynaptycznych kom efektorowych. Przeważają w sercu i aparacie przykłębuszkowym nerek. Pobudzenie zwiększenie siły i liczby skurczów serca, zwiększone uwalnianie reniny z aparatu przykłębuszkowego. Dzaiłanie opiera się na aktywacji cyklazy adenylowej, wzrostu stęż cAMP, nasilenia fosforylacji białek i przemian metabolicznych (wzrost glikogenolizy, katabolizmu i steż kwasów tłuszczowych we krwi)
Agoniści: nor, epi, dobutamina (selektywny)
Antagoniści: atenolol, praktolol
Receptory beta2: zlokalizowane postsynaptycznie na kom efektorowych ukl współczulnego i w niewielkiej ilości presynaptycznie w ukł współczulnym. Najwięcej w m gładkich oskrzeli, mięśniówce naczyń mięśni szkieletowych i jelit. Pobudzenie zmniejsza napięcie mięśni gładkich. Stymulacja presynaptycznych zwiększa uwalnianie nor epinefryny. Aktywacja w wątrobie i mięśniach- nasila glikogenolizę z wystapieniem hipoglikemii i hipokalcemii.
Agoniści: epinefryna, nor epinefryna słabiej, klenbuterol, salbutamol
Antagoniści: butoksamina
Receptory beta3: występują w kom. Tłuszczowych, pobudzenie nasila lipolizę i powoduje wzrost kwasów tłuszczowych we krwi. Agoniści: epi i norepi( silniej), syntetycznych agonistów i antagonistów brak
sYMPATYKOMIMETYKI
1. Leki alfa- i beta- adrenomimetyczne - naturalne katecholaminy i leki syntetyczne.
EPINEFRYNA - pobudza rec. α i β-adrenergiczne. jest w składzie preparatów złożonych i znieczulających miejscowo. Pobudzenie α1: zwężenie nacz krw skóry, bł. śluzowych, nerek. β1:↑kurczliwość m. ♥i przysp jego czynność,↑ poj. wyrzutową i minut♥. =>↑ ciś. tęt . Amina wywołuje efekt β2-adrenomimetyczny - zwiotczenie m g oskrzeli, nacz krw jelit i m macicy. ham uwalnianie histaminy z kom. tucznych, również na przemianę węglowod i lipid =>↑stęż. glukozy i wolnych kw. tłuszczh we krwi.
Zastosowanie: wstrząs anaf, ale ↓krążenia w ważnych narządach np. nerki, reanimacja po narkozie, miejscowo ↓ obrzęku spojówek i bł śluz nosa, przedłuża działanie leków miejscowo znieczulających
D.n: Zab rytmu pracy przeds, hiperglikemia, nagłe ↑ciś tet.
Przedawkowanie: Tachykardia i arytmia.
Przeciwwskazania: Niewydolność ♥ i nacz wieńc, nadciśnienie, tachykardia z arytmią, zaawansowana ciążą, ciężka niewydolność nerek.
NOREPINEFRYNA -słabo na beta, zwłaszcza na β2, głównie wpływa rec. α1:zwęża nacz i ↑tęt ciś krwi, zwęża nacz trzewnych, ↓przepływ krwi przez nerki, wątrobę i mózg. pobudza β1 i ↑kurczliwość i pobudliwość ♥ krótkotrwałe- pobudz osr n. błędnego
Zastosowanie: wstrząs anafilaktyczny jako infuzja dożylna, do r-rów leków miejscowo zniecz.
Reszta jak wyżej
DOPAMINA - prekursor syntezy norepinefryny i epinefryny. samodzielny neuroprzekaźnikiem, syntet na zak nerwów dopaminergicznych na obwodzie i oun. Działa poprzez rec. dopaminergiczne, występujące w naczyniach nerkowych, wieńcowych, trzewnych i mózgu. Pobudzenie tych rec. prowadzi do rozszerzenia naczyń . Działa częściowo sympatykomimetycznie na rec. alfa- i słabiej na beta-adrenergiczne, =>↑kurczliwości♥ i przyspieszenia jego akcji. przejściowo ↑ciśa tęt krwi.
Zastos: wstrząsu anafil i sercowego, po uzupełnieniu objętości krwi krążącej. Poprawia ukrwienie narządów wewn,
D.n: Tachykardia i zab rytmu przed po większych dawkach.
ETYLEFRYNA -strukturalnie podobny do epinefryny, słabiej działa ale dłużej, silnie działa na rec. α- iβ -adrenergiczne, dobrze wchłaniana po podaniu p.o., stosowana u koni, bydła, świń, psów i kotów parenteralnie.
Zastos: zab uk krążenia pierwotne i wtórne
Reszta jak epinefryna
EFEDRYNA - alkaloid zawarty w Ephedra vulgaris. powoduje ↑ uwalniania norepinefryny w zak nerwów współcz i neuronów oun. bezpośrednio - pobudza rec. α- i β. Działa jak epinefryn ale dłużej: zwęża nacz i ↑ciś krwi, rozszerza oskrzela, przyspiesza czyn♥. działanie ośrodkowe- pobudzeniem ruchowym i niepokojem. Wpływa na ośrodek oddechowy pnia mózgu- ↑ oddychanie. Śr dopingujacy koni.
Zast:- astma oskrzelowa, zab ukł. krążenia, w zapaści. Lączone preparaty - do pobudzenia oddychania oraz krążenia przy zamartwicy noworodków, a także depresji ukł. oddechowego i krążenia po stosowaniu narkotyków chirurgicznych i leków uspakajająco - nasennych.
Dz. N. i przed: tachykardia, zaburz przedsionk rytmu serca, pobudz ruchowe.
2. Adrenomimetyki działające na rec. alfa - syntetyczne leki. Poch imidazoliny- nafazolina, oksymetazolina czy ksylometazolina. stos miejscw stanach zapabł. śluz. nosa i spojóweksilnie obkurczają nacz krw. Fenylefryna, jako agonista rec. alfa1 w krople do oczu przy przekrw spoj na tle uczuleniowym. Przeciww- zaćma. Dalsze pochodne imidazoliny to klonidyna i ksylazyna, działają silniej na rec. alfa2 niż alfa1, =>↓ uwalniania norapinefryny z zak włókien współcz. Dlatego np. klonidyna po przejściowym zwężeniu naczyń i podwyższeniu cisnienia krwi powoduje długotrwałe obniżenie ćiśnienia tętniczego. To działanie hipotensyjne spowodowane jest pobudzeniem ośrodkowych i obwodowych rec. alfa2-adrenergicznych co prowadzi do obniżenia napięcia ukł. współczulnego.
NORFENEFRYNA -działa słabiej i dłużej od norepinerfyny, W dawkach lecz nie wywiera wpływu na serce, ale ↑ tęt ciś.,
Zast: Stany hiopotonii. zab w krążeniu, spowodowanych alfa-adrenalitycznym działaniem neuroleptyków.
Dz.n: bradykardia odruch
Przed: tachykardia z arytmia
3. Adrenomimetyki działające na receptory beta1 i beta2 - prototypem jest - izoprenalina, pobudza rec. β1- i β2. β1-adrenomimetyki pob ♥ w bradykardii z arytmią. β2-adrenomimetyki w wstrząsie, przy astmie oskrzelowej i stanach spastycznych oskrzeli, i jako tokolityk (zwiotcza macice)
IZOPRENALINA -r-r do wstrzykiwań i preparat do inhalacji. Pobudzając rec. β1 ↑ kurczliwość i przysp czyn ♥oraz ↑obj wyrz i minut. Pobudzając rec. β2 powoduje zwiotczenie m. gł, zwłaszcza oskrzeli i nacz krwionośnych, =>↓ciś krwi, zwęż nacz żylnych, wywołuje glikogenolizę i działa lipolitycznie. Wchłania się z p.pok, z pow chłonnej pęcherzyków płucnych. W org. jest metabolizowana pod wpływem MAO i COMT.
Zast: bradykardia, zab przewodnictwa♥, w bloku przeds-kom.
D.n: ↓ciś tęt. Przed: tachykardia z arytmia Inter: nie podawać z halo tanem- migot przeds
ORCYPRENALINA - działa na rec. β1 i β2. Pob rec. β1 silniej od izoprenaliny, ↑pracę♥. Pob rec. β2-adrenergiczne = > rozkurcz m. gładkich oskrzeli słabiej i dłużej niż to wyżej(COMT się nie udziela;]). Ma postac r-rów do wstrzykiwań, tabletek, aerozolu.
Zast: Bradykardia na tle zab przew., wstrząs D. n: ↑zużycie tlenu przez serce i spadek ciś
4. Selektywne beta1-adrenomimetyki:
DOBUTAMINA- wzrost kurczliwości, pojemn, minut, nie wpływa na ciś tęt, nie powod zaburzeń rytmu serca i wzrost liczby tętna, stosow jako infuzja dożyl w ostrej niewydol serca i krążenia. Dz.n i przed: tachykardia z arytmia i wzrost ciś,
5. Adrenomimetyki działające na rec. beta2 :
- Broncholityki) -leki działaniu β2-adrenomimetycznym w zasadzie mogą być stosowane w stanach spastycznych oskrzeli. Stosowane w wet. terbutalina, fenoterol, salbutamol, bametan.
KLENBUTEROL - jako broncholityk głównie dla bydła i koni.
Zast: Ostre i podostre choroby ukł. odd., ze stanem spastycznym oskrzeli.
D.n: Obwodowe rozszerz nacz krw i ↑pracy♥, drżenie mięśni, poty u koni..
Przeciww: Nadczynność tarczycy, tachykardia z arytmią, zaawansowana ciąża.
Inter: glikokortykosteroidy i metyloksantyny nasilaja dzialanie
- Tokolityki- w ginekologii i położnictwie W wet. stosowane są izoksupryna i kenbuterol.
IZOKSUPRYNA - stos. u wszystkich gat. jako lek zwiotczający mięsień macicy. Zast: Skurcz szyjki macicy, zbyt silne parcia porodowe, cesarskie cięcie, w celu korekty położenia płodu, przy wypadnięciu macicy, dla utrzymania zagrożonej ciąży na 3-4 tyg. przed porodem. Podone zast ma klenbuterol.
LEKI ADRENOLITYCZNE
1. Leki alfa-adrenolityczne - blok rec. alfa-adrenergiczny. są tu pochodne haloalikoamin np. fenoksybenzamina, pochodne imidazoliny np. fentolamina, tolazolina; i leki pochodzenia naturalnego: johimbina - alkaloid o stosunkowo wybiórczym działaniu alfa2-adrenolitycznym, alkaloidy sporyszu - pierwsze znane alfa-adrenolityki.
FENTOLAMINA - działa silnie alfa1 i alfa2-adrenolitycznie, blokuje rec. serotoninowe i ↑uwalnianie histaminy. Działa poprzez blokadę rec. α1 i bezpośrednio na m. gładkie naczyń tętniczych, powodując↓ ciśnienia krwi. ↑uwalnianie norepinefryny bezpośrednio przez blokowanie rec. α2-adrenergicznych i pośrednio w wyniku odruchowego uruchomienia mechanizmów wyrównawczych, w następstwie obniżenia tętniczego ciśnienia krwi. Powoduje też skurcze m. gładkich jelit i↑ wydzielania soku żoł.
Zast: Późniejsza faza wstrząsu.
D. n: nadmierne pobudzenie serca, wymioty i biegunka, zwężenie źrenicy.. Przeciwwskazania: Stan hipotensji lub predyspozycja do takiego stanu.
TOLAZOLINA -silnie rozszerza nacz krw, przysp prace serca, wzrost obj minut, nieznacznie obniza ciś, wolno się wchlania.
Zastosow: odwracanie efektow ksylazyny, detomidyny, romifidyny, zaburz krążenia.
FENOKSYBENZAMINA: poch chlor etyloaminy, dziala silniej dłużej i wolniej od tej pierwszej, działa 3-4 dni, działa α1i α2 adrenolitycznie, p\serotoninowo,p/ histamin, i cholinotycznie, przysp akcje serca, znacznie obniża ciś krwi,
Zast: późny wstrząs
Reszta jak ta pierwsza
JOHIMBINA- ant rec α- adrenergicznych, alkaloid ten ↑ poped płciowy samców, powoduje ↑ wydzielania noradren w zak presynapt, pzyśp akcje ♥, odwraca dział ośrod ksylazyny i detomidyny, skraca sedacje
Zast: przedawk ksylazyny i detomidyny, skrocenie dzialania ksylazyny i podobnych, skracanie snu po barbituranach, afrodyzjak dla psow
Dz. n: pobudliwość i tachykardia
PRAZOSYNA blok α1 znosi dzial sympatykomimetyków bez przysp akcji ♥, zastosow przy niewydol serca
ALKALOIDY SPORYSZU: alkaloidy z przetrwalnika grzyba buławinki czerwonej, poch kw lizergowego, strukr przypominają katecholaminy, lacza się z rec alfa, rec dopaminowymi i serotoninowymi, bezpośr kurcza m gładkie, zast: leki kurcz macice i hamujące laktacje u suk
ERGOMETRYNA I METYLOERGOMETRYNA: alkaloid sporyszu i jego półsynt poch, leki kurczace macice bez wpływu alfa-adrenolitycznego, zast przy atonii poporod macicy, krwawienia poporod, opóźniona inwolucja macicy
BROMOKRYPTYNA półsytet poch alkaloidów sporyszu, agonista rec D2, ↓ uwalnianie prolaktyny, leczenie ciąży urojonej u suk, tylko w przyp niepoddających się innemu leczeniu, wiele d.n. w tym ↓ wydziel ACTH u zwierzat z niedoczynn kory nadnerczy, zast również w zespole Cushinga
DIHYDROERGOKRYSTYNA I DIHYDROERGOTAMINA: poch alkaloidów sporyszu, rozkurcz naczynia (działanie adrenolit), dziłanie bezpośr skurcz naczyń zylnych, brak wpływu na naczynia włos, stos u ludzi z nadciś
2. leki β adrenolityczne- znoszą dział β adrenomimetyków na rec β1(izoprenalina, orcyprenalina) i β 2(salbutamol, terbutalina, ) pob czynn ♥, rozsz m gł oskrzeli, macicy, nacz krwion, aktyw metab tluszczów i węglowo, ↑ zużycia 02 przez tkanki, dział pozareceptstabiliz bł.kom, co przypomina miejscowe zniecz, ham przewod w ukł przewodz ♥,przechodza przez bariere krew-mózg depresja oun, ↓ akt ruch zw lab
PROPRANOLOL: powinowactwo do beta1 i beta2, niespecyficzne dzialanie pozareceptstabiliz błon. Przechodzi bariere krew-mózg, dział ośrodkowe - sedacja, stany depresyjne, zwęża oskrzela, jaskra- ↓ ciś wew gałki ocznej, hamuje glikogeno- i lipolize, można wywołać akcje porodowa, ↑ perystaltyke jelit, biegunka, metab w wątrobie. Przewlekła stosowsensybilizacja (uwrażliwienie) ukł beta-adrenerg (zageszczenie rec. Beta)
Podwanay doustnie (wieksze dawki) i parenteralnie, silnie litofilny, metabol w wątrobie, stos leku zmniejsza zapotrzebowanie serca na tlen w stanach wzmożonej mobilizacji organizmu.
Zastosowanie: profilakt zaburzeń pracy serca, tachykardia z arytmia, profilakt przed stresem (np. transport), nadczynn tarczycychroni przed tachykardia jako powiklaniem, nadmierne pobudz nerw-mięś, , odtrutka przy adrenomimet, zwiększa napiecie i aktyw skurcz macicy
D.n.: bradykardia, niewydol serca, spadek ciś tęt, skurcz oskrzeli, sraka, sedacja
Przed: nasilenie objawów, Brydak z blokiem przedsion-komor, ze str OUN- ataksja, osłab wentyl płuc, utrata świadom
Inter: wzmacnia insuline, osłabia brocho i tokolityki
KARAZOLOL: dla swiń przy stresie (transport, krycie), profilakt w nagłej śmierci sercowej swin, skrócenie akcji porodowej u koni, reszta jak wyzej
Adrenomimetyki działające na Alfa i Beta:Epinefryna Norepinefryna Dopamina Etylferyna Efedryna
Adrenomimetyki działające na Alfa:
Pochodne imidazoliny: Nafazolina, Oksymetazolina, Ksylometazolina
Fenylferyna Klonidyna Ksylazyna
Adrenomimetyki działające na Beta1 i Beta2:
Pochodne izoprenaliny:
Izoprenalina
Orcyprenalina
Adrenomimetyki działające na Beta2:
Stosowane w weterynarii: Terbutalina, Fenoterol, Salbutamol, Bametan
Klenbuterol
Izoksupryna
Leki Alfa adrenolityczne: Fentolamina, Tolazolina, Johhimbina, Prazoksyna, Bromokryptyna,
Leki Beta adrenolityczne: Propanolol